Live τώρα    
23°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
23 °C
21.1°C25.3°C
3 BF 46%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
23 °C
20.2°C24.2°C
2 BF 48%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
19 °C
18.8°C21.0°C
3 BF 64%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
22 °C
19.3°C21.8°C
2 BF 68%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
25 °C
24.5°C24.5°C
3 BF 40%
Εφημερίδα, τυπογραφία και δημόσια σφαίρα: / Εφημερίδα, τυπογραφία και δημόσια σφαίρα: Δουλεύοντας με τις τεχνικές του Celestin Freinet
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Εφημερίδα, τυπογραφία και δημόσια σφαίρα: / Εφημερίδα, τυπογραφία και δημόσια σφαίρα: Δουλεύοντας με τις τεχνικές του Celestin Freinet

Χαράλαμπος Μπαλτάς

Η έκδοση ενός σχολικού εντύπου συνδέει πολλές εκφάνσεις του βιόκοσμου της καθημερινότητας της σχολικής κοινότητας και επιτρέπει έναν αναστοχασμό για τους στόχους, τους σκοπούς, τα μέσα, τις δυνατότητες και την επίτευξη ή όχι των επιδιωκόμενων αλλαγών της κάθε φορά αν-ηδονικής «πραγματικότητας». Με αυτή την «πραγματικότητα» ερχόμαστε αντιμέτωποι κάθε φορά που γράφουμε εμείς και τα παιδιά.

Τα κείμενά μας έχουν τις ψυχαναλυτικές ατραπούς της φαντασίας, του συμβολικού και του πραγματικού. Αν η τάξη μας είναι το σπήλαιο του Πλάτωνα, τότε καλούμαστε, στο πλαίσιο της δημόσιας σφαίρας και του εγγραμματισμού, να μεταβούμε στον αδυσώπητο ήλιο, τον ήλιο της γραφής, της θέασης και του διαφωτισμού.

Η επιστημολογική συγκρότηση των πρακτικών των εκπαιδευτικών στο σχολείο μπορεί να είναι αποτέλεσμα μιας εκ των υστέρων μεθόδου που εκλογικεύεται ή μια κανονιστική αξίωση που προηγείται των εφαρμογών και των εξειδικεύσεων. Αυτή η δεύτερη περίπτωση θα μας απασχολήσει εδώ. Αυτή η κανονιστική αξίωση δεν είναι άλλη από τη δυνατότητα για αλλαγή του κόσμου στις δυτικές κοινωνίες, η οποία εν πολλοίς έχει τις αναφορές της στον Kant: θες να αλλάξεις τον κόσμο σημαίνει να γράψεις ένα κείμενο και να πεις τις ιδέες σου ανεξάρτητα από το αν στην καθημερινότητα υποχρεούσαι να κάνεις άλλα πράγματα.

Σήμερα αυτός που θα μπορούσε να μας κομίσει αυτή την πίστη στην αλλαγή (του κόσμου, του σχολείου, της πραγματικότητας) και να συνεχίσει την καντιανή αξίωση είναι περισσότερο ο Derrida παρά ο Habermas. Ο Derrida, στον οποίο βρήκε στέγη όλη η «γυναικεία» και η ενδυναμωτική γραφή, παρά ο Habermas, στον οποίο η περίλαμπρη «δημόσια σφαίρα» σήμερα έχει ταυτιστεί με την προτεραιότητα του οικονομικού έναντι του πολιτικού, με την παθητικότητα παρά με τη συμμετοχή. Συγχρόνως όμως με την ανάγκη να μεταβούμε σε μια προλεταριακή σφαίρα.

Ο αντισταθμιστικός ρόλος της σχολικής κοινότητας και ο κοινωνικά ανταγωνιστικός είναι να αναδείξει και τις δύο εκδοχές του εγγραμματισμού και της πολιτειότητας: και την πίστη στη γραφή και τη δημιουργία μίας δημόσιας σφαίρας ή οποία θα δημιουργεί τους όρους συμφωνίας σε στόχους, κοινωνικά συμβόλαια και όρια.

Με αυτή την έννοια η παραγωγή ενός σχολικού εντύπου συσχετίζεται με τη μετάβαση από την παιδική ηλικία στην υποκειμενικότητα, είναι διαδικασία παρά απλή συνάθροιση ύλης και συσχετίζει όλες τις δυνατές δεξιότητες: συναίσθημα, συμμετοχή, κοινωνικότητα, τεχνολογικό αλφαβητισμό, συνεργασία, ομάδες, πολιτειότητα, αποδομήσεις των στερεοτύπων για το φύλο και κίνηση στους χώρους της σχολικής κοινότητας, αλλά και έξω από αυτούς.

Αυτό το τελευταίο σημαίνει πως, με αφορμή την έκδοση ενός εντύπου, τα παιδιά ξαναδοκιμάζουν τις σχέσεις με τους χώρους, τη δυνατότητα εξόδου από το σχολείο με όρους λογικής των δικτύων και διάλογο τού μέσα με το έξω. Έτσι αυτή η αστάθμιστη «τρίτη περιοχή», πέρα από την οικογένεια και το σχολείο, που είναι ό,τι παρεμβάλλεται σ’ αυτή τη διαδρομή, αρχίζει να σταθμίζεται.

Μια τέτοια περίπτωση μπορεί να θεωρηθεί το εφημεριδοπεριοδικό «Οι φιλίες των παιδιών» (2008 - 2013). Τα χρόνια αυτά στο 35ο Αθηνών είχαμε κι άλλα τυπώματα, όπως τα βιβλία Αισθάνομαι - Συναισθάνομαι - Εκφράζομαι (2003) και Υπόθεση δική μου η διατροφή μου (2004), το περιοδικό «Ανεμόπτερο» (ΚΕΘΕΑ, 2006), το φυλλάδιο καμπάνιας με τον Συνήγορο του Παιδιού κατά της σωματικής τιμωρίας (2007), Τα παιδιά - πουλιά των Εξαρχείων (2013), Ένα μαγικό καπέλο στα Εξάρχεια (2013), το λογοκριμένο αναγνωστικό Οι φιλίες των παιδιών (2014) και την εφημερίδα Παιδική Ελευθερία (2017).

Το εφημεριδοπεριοδικό «Οι φιλίες των παιδιών» (2008 - 2013) είναι εν πολλοίς στηριγμένο στα βιβλία της Δευτέρας Δημοτικού (βιβλία που δέχθηκαν κριτική αριστερά - δεξιά) κι αποτελεί μια προσπάθεια που αποβλέπει στο να γενικευτεί σ’ όλα τα σχολεία μες από την διάδοση του τυπογραφείου του Celestin Freinet (μικρά βιβλία, όχι πια αναγνωστικά, εφημερίδες, εφημερίδα τοίχου).

Διότι η έκδοση αυτού του εντύπου με τα παιδιά της Δευτέρας Δημοτικού είναι η διαδικασία μετάβασης από το κλειστό στο ανοιχτό, από την οικογένεια στην κοινότητα, όπως στα Ψηλά Βουνά (1918), από το μέσα στο έξω ή από την εγκεφαλικότητα στην υποκειμενικότητα. Όπως και με τα παιδιά της Έκτης Δημοτικού, καθώς και τα βιβλία αυτής της τάξης είναι στηριγμένα στη δημοσιογραφία και την παραγωγή εντύπου. Και είναι μια διαδικασία συμβατή με την καθημερινότητα των παιδιών, πολύ πιο ωραία από το να αποτελεί μια απλώς «ωραία ιδέα», στηριγμένη στις τεχνικές του Celestin Freinet και τα προγράμματα πρόληψης.

Μερικά ζητήματα τώρα για τη μέθοδο και τις τεχνικές. Οι συναντήσεις για την έκδοση ενός εντύπου δεν είναι διαφορετικές από τον τρόπο εργασίας των προγραμμάτων αγωγής υγείας ή από τον τρόπο δουλειάς των κέντρων πρόληψης, με τα οποία μπορούμε να συνεργαζόμαστε ως σχολικές κοινότητες. Σχολικά συμβούλια, διαχείριση συναισθημάτων, απώλεια (πένθος), επιθυμίες και ματαιώσεις, να μερικά από τα κοινά αυτά θέματα που κάνουμε στα σχολεία μας. Όμως το να δουλεύουμε με τεχνικές (Τι Νέα;, συμβούλιο, βιβλιοθήκη, αλληλογραφία, σχολικό κήπο και συνεταιρισμό), αυξάνουμε τις δυνατότητές μας να είναι επιθυμία των παιδιών.

Αυτές είναι μερικές σκέψεις που βρίσκονται πίσω από την έκδοση των σχολικών εντύπων στην παιδαγωγική δουλειά μας όλα αυτά τα χρόνια. Οι συγκρούσεις διοίκησης και παιδαγωγικής για τη δημόσια σφαίρα του σχολείου είναι αναπόφευκτες. Τις εξελίσσουμε και προχωράμε. Η φετινή καμπάνια για τα δικαιώματα του παιδιού (Νοέμβριος 2018) με το Δίκτυο για τα Δικαιώματα του Παιδιού, την Α’ Διεύθυνση Π.Ε. Αθηνών και το Γραφείο Πολιτιστικών Θεμάτων και το «Σκασιαρχείο» είναι αφιερωμένη στο άρθρο 13 της Σύμβασης, στο δικαίωμα να βγάζουμε με τα παιδιά εφημερίδες και στον δάσκαλο Janusz Korczak. Όλοι / όλες / όλα τα παιδιά στον κινηματογράφο «Αλκυονίδα» στις 22.11. Ας δουλέψουμε γι’ αυτόν τον στόχο.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL