Του Πέτρου Δαμιανού
Έχω τη χαρά, την τιμή και την ευθύνη να προΐσταμαι, από την ίδρυσή του, σε ένα σχολείο ιδιαίτερο. Σε ένα σχολείο που οι μαθητές είναι νέοι άνθρωποι και βιώνουν συνθήκες εγκλεισμού. Σε ένα σχολείο μέσα σε μια κλειστή φυλακή.
Μπορεί ένα σχολείο να είναι “ανοιχτό” μέσα σε ένα“κλειστό” περιβάλλον; Δύσκολο ερώτημα. Στον κλειστό χώρο μιας φυλακής μπορεί ένα σχολείο να είναι “ανοιχτό” στην εκπαιδευτική δράση; “Ανοιχτό” στα όνειρα εκπαιδευτικών και μαθητών;“ Ανοιχτό” στην αμφίδρομη(;) σχέση της κοινωνίας με τη φυλακή; “Ανοιχτό” σε τόσα και τόσα άλλα...; Εμείς λέμε ΝΑΙ, ΜΠΟΡΕΙ... Με μεγάλες δυσκολίες, με πολλές απογοητεύσεις, αλλά και με πείσμα, πίστη, διάθεση, όρεξη και όραμα...
Όμως ας γνωριστούμε.
Το σχολείο μας
Το Γυμνάσιο - Λύκειο που λειτουργεί εντός του Ειδικού Καταστήματος Κράτησης Νέων Αυλώνα είναι μια τυπική σχολική μονάδα Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης που όμως είναι μοναδική στη χώρα μας, γιατί λειτουργεί εντός καταστήματος κράτησης και:
* Παρέχει πλήρες πρόγραμμα μαθημάτων Γυμνασίου και Γενικού Λυκείου.
* Παρέχει μαθήματα Ενισχυτικής Διδασκαλίας και Πρόσθετης Διδακτικής Στήριξης.
* Υλοποιεί μεγάλο αριθμό προαιρετικών προγραμμάτων (πολιτιστικά, περιβαλλοντικά, αγωγής Υγείας) και προαιρετικών τμημάτων.
* Συμμετέχει σε ευρωπαϊκά προγράμματα δράσεων Grundtvig.
* Είναι εξεταστικό κέντρο Πανελλαδικών εξετάσεων ΓΕΛ και ΕΠΑΛ.
Δραστηριότητα του σχολείου μας με αριθμούς
* Βρίσκεται στον 17ο χρόνο λειτουργίας του.
* Έχουν φοιτήσει περίπου 1.700 μαθητές.
* Έχουν υλοποιηθεί περίπου 250 ετήσια προαιρετικά προγράμματα και τμήματα.
* Έχει συμμετάσχει σε 8 ευρωπαϊκά προγράμματα διάφορων δράσεων με μονοετή, διετή ή τριετή διάρκεια.
* 23 μαθητές του είναι πια φοιτητές σε ΑΕΙ και ΤΕΙ.
* Έχουν διδαχθεί κατά προσέγγιση 160.000 διδακτικές ώρες, 1.600.000 μαθητοώρες, και αμέτρητες ώρες για την υλοποίηση των προαιρετικών προγραμμάτων.
* Έχει εκδόσει 12 φύλλα σχολικής εφημερίδας.
* Ξεκίνησε τη λειτουργία του με 4 εκπαιδευτικούς και σήμερα διδάσκουν 19 εκπαιδευτικοί στις τάξεις Γυμνασίου – Λυκείου.
Ποιοι είναι, λοιπόν, οι μαθητές μας;
Προφανώς είναι τα παιδιά που δεν προλάβαμε...
Είναι τα παιδιά για τα οποία η κοινωνία δημιούργησε όλες τις προϋποθέσεις και τις συνθήκες ώστε να εγκλωβίσουν τα όνειρά τους σε ένα κατάστημα κράτησης. Το εκπαιδευτικό σύστημα τα έδιωξε. Σε κανένα σχολείο δεν ήταν αρεστά, σε κανένα σχολείο δεν χωρούσαν. Τα σχολεία της χώρας μας και κατ’ επέκταση εμείς οι δάσκαλοι τα διώξαμε με συνεχόμενες μετεγγραφές, λόγω ανάρμοστης συμπεριφοράς, κατόπιν αποφάσεως του Συλλόγου Διδασκόντων.
Έχει παρατηρηθεί ότι τα παιδιά που υφίστανται αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος κατά κανόνα δεν ενσωματώνονται στο νέο, με αποτέλεσμα να ξεκινά η πορεία απομάκρυνσής τους από το σχολείο και “η καριέρα του δρόμου”.
Σε καμία περίπτωση δεν ισχυρίζομαι πως όλοι οι μαθητές με ποινή αλλαγής σχολικού περιβάλλοντος καταλήγουν στη φυλακή. Αυτό που ισχυρίζομαι είναι πως όλοι οι μαθητές μας βίωσαν αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος.
Στο σχολείο μας ξεκινάνε την προσπάθειά τους για επανένταξη ή ένταξη. Γιατί, για να επανενταχθεί κανείς, θα έπρεπε κάποτε να ήταν ενταγμένος. Ορισμένα παιδιά δεν ήταν ποτέ. Και πώς μπορεί κανείς να αντιμετωπίσει τη διαφορετικότητα; Πώς μπορεί κάποιος να εντάξει αυτά τα απομονωμένα, από την κοινωνία, παιδιά στη μαθησιακή διαδικασία; Πώς επιτυγχάνεις να σε ακούσουν, πώς περιμένεις να συμμετέχουν σε μια τέτοια διαδικασία μάθησης;
Η απάντηση είναι απλή: Δημιουργήσαμε ένα σχολείο ανοιχτό ως προς:
* Τους εκπαιδευτικούς, με το να μπορούν να προτείνουν στον Σύλλογο και να υλοποιούν δράσεις που ενισχύουν και συμπληρώνουν την εκπαιδευτική διαδικασία πέρα και μέσα απο το ωρολόγιο πρόγραμμα.
* Τους μαθητές, με το να μπορούν ελεύθερα να επιλέγουν τα προγράμματα που τους ενδιαφέρουν, δίνοντάς τους κίνητρα για δημιουργία και ενισχύοντας εκ του αποτελέσματος την αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθησή τους.
* Την κοινωνία, γνωρίζοντας ότι όταν το σχολείο δεν είναι αποκομμένο και ανεξάρτητο, αλλά ανοιχτό προς αυτή, μπορεί να εκμεταλλευτεί προς όφελος του την ενίσχυσή του μέσα απο τις γνώσεις που μπορεί να του προσφέρει.
Βάσει των παραπάνω, μπορεί το σχολείο μας να λειτουργεί μέσα σε μια φυλακή, όμως :
* Οι μαθητές μας έχουν κατακτήσει βραβεία σε θεατρικούς και καλλιτεχνικούς αγώνες, σε φιλολογικούς διαγωνισμούς, έχουν διακριθεί στον διαγωνισμό της Ελληνικής Μαθηματικής Εταιρείας, έχουν συμμετάσχει σε πολλούς μαθητικούς διαγωνισμούς και έχουν λάβει βραβείο παραγωγής ντοκιμαντέρ σε πανευρωπαϊκό διαγωνισμό.
* Η εφημερίδα μας “Προσπαθώντας για το Αύριο” έχει “δραπετεύσει” από τα κλειστά σύνορα της φυλακής και έχει κερδίσει βραβεία σε διαγωνισμούς μαθητικών εντύπων.
Πιστοί στη θέση μας ότι το σχολείο οφείλει να είναι ανοιχτό στην κοινωνία, έχουμε πραγματοποιήσει συνεργασίες από τις οποίες αντλούμε αμέριστη συμπαράσταση, ενίσχυση και βοήθεια (ενδεικτικά αναφέρεται μέρος των συνεργασιών λόγω περιορισμένου χώρου):
* Με την πρωτοβουλία και την ευθύνη της καθηγήτριας Εγκληματολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου Χριστίνας Ζαραφωνίτου πραγματοποιείται κατ’ έτος -αρχής γενομένης από το σχολικό έτος 2009-2010- κοινό μάθημα του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών με τους μαθητές μας.
* Συνεργαστήκαμε με το Εργαστήριο Ποινικών και Εγκληματολογικών Ερευνών της Νομικής Σχολής Αθηνών υπό τη διεύθυνση του καθηγητή Εγκληματολογίας Νέστωρα Κουράκη για την έκδοση του βιβλίου “Πριν την αποφυλάκιση” στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος VEPS.
* Συνεργαστήκαμε με την Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών Αθηνών στο πλαίσιο του προαιρετικού πολιτιστικού προγράμματος “Ζωγραφική Τοίχου”. Με ομόφωνη γνώμη του πρυτανικού συμβουλίου και την καθοδήγηση του καθηγητή Γιάννη Σκαλτσά ζωγραφίσαμε έκταση περίπου χίλιων τετραγωνικών στα προαύλια της φυλακής.
* Οι “ελεύθεροι” μαθητές συναντούν μουσεία στο πλαίσιο εκπαιδευτικών επισκέψεων. Εμείς, λόγω του εγκλεισμού, φέραμε τα μουσεία στο σχολείο μας. Συνεργαστήκαμε με το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, με το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και με το Βυζάντινο και Χριστιανικό μουσείο.
* Η WWF Ελλάς και η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία μας υποστήριξαν και μας καθοδήγησαν στην προσπάθεια να υλοποιήσουμε περιβαλλοντικά προγράμματα και ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός προγράμματα Υγείας.
* Παρακολουθούμε μαθήματα Αστρονομίας υπό την εποπτεία της πρώην διευθύντριας της Ακαδημίας Αθηνών Ελένης Δάρα και μαθήματα Εγκληματολογίας απο τον ομότιμο καθηγητή Αντώνη Μαγγανά.
* Αντιπροσωπείες μαθητών άλλων σχολείων με τους καθηγητές τους επισκέπτονται κάθε χρόνο το σχολείο μας, συζητούν με τους μαθητές μας και συνδιοργανώνουμε σχολικές γιορτές και μουσικές εκδηλώσεις.
* Έχουν θεσπιστεί βραβεία για τους μαθητές μας και λειτουργούν ως κίνητρο από το Ίδρυμα Μαραγκοπούλου για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΙΜΔΑ), από την Ελληνική Εγκληματολογική Εταιρεία, την ΕΠΑΝΟΔΟ και στη μνήμη του πατέρα Μάρκου Μανώλη.
* Αντιπροσωπεία μαθητών μας, εκπροσωπώντας τους συμμαθητές τους, πήραν συνέντευξη για το επόμενο φύλλο της εφημερίδας μας από τον υπουργό Παιδείας Κώστα Γαβρόγλου και τον υπουργό Δικαιοσύνης Σταύρο Κοντονή, οι οποίοι μας υποδέχτηκαν στα γραφεία τους.
* Ετοιμάσαμε και παρουσιάσαμε αφιέρωμα στον Νίκο Καζαντζάκη, βασισμένο στην “Ασκητική” του σε συνεργασία με τη Διεθνή Εταιρεία Φίλων Νίκου Καντζάκη.
* Πραγματοποιήσαμε εκθέσεις ζωγραφικής στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης και στους διαδρόμους της Εισαγγελίας Πρωτοδικών Αθηνών.
* Ομάδα μαθητών μας επισκέφθηκε και ξεναγήθηκε στο Ελληνικό Κοινοβούλιο έπειτα απο πρόσκληση του προέδρου του Νίκου Βούτση και του κατέθεσαν τις απόψεις και τις προτάσεις των συμμαθητών τους. Ακολούθησε εποικοδομητική ανταλλαγή απόψεων.
Θα ήθελα να προσθέσω ότι, όποτε υπήρξε αγαστή συνεργασία μεταξύ διοίκησης της Φυλακής, εισαγγελικών αρχών, προσωπικού, υπουργείων και όλων των άλλων εμπλεκομένων με τη διεύθυνση και τον Σύλλογο Διδασκόντων του σχολείου, τότε τα αποτελέσματα προς όφελος των μαθητών μας ήταν θεαματικά και το έργο μας απείρως αποδοτικότερο.
Θα κλείσω με μία παρατήρηση: Εφόσον εμείς μπορούμε να κρατήσουμε, με τη βοήθεια όλων σας, το σχολείο μας “ανοιχτό”, τότε γιατί να μην μπορεί το σύνολο των σχολείων της χώρας να είναι “ανοιχτά”; Αν αυτό καταστεί δυνατό στην πλειονότητά τους, θα μπορέσουν και οι δικοί μας μαθητές, όταν με το καλό αποφυλακιστούν, να βρούν ένα σχολικό περιβάλλον στην κοινωνία έτοιμο να τους δεχτεί, έτοιμο να δείξει σε όλους εμάς τον δρόμο για την επανένταξή τους.
Στο σχολείο μας υπάρχουν νέοι άνθρωποι που φωνάζουν με το έργο τους ότι δικαιούνται ζωή. Δικαιούνται μια δεύτερη ευκαιρία. Δικαιούνται μια κοινωνία “ανοιχτή” να τους δεχτεί.
Ο Πέτρος Δαμιανός είναι διευθυντής Γυμνασίου - Λυκείου στο Ειδικό Κατάστημα Κράτησης Νέων Αυλώνα
