«…όλο το παιχνίδι πάντα παίζεται
σ’ αυτό που ετοιμάζεται να συμβεί»
Τίτος Πατρίκιος
(“Κατοικία της μνήμης”)
Αλλά τι επιτέλους ετοιμάζεται να συμβεί στην Ανώτατη Εκπαίδευση με το ν/σ που, έπειτα από έντονες και εντατικές διαβουλεύσεις και παρεμβάσεις ακόμη και των λεγόμενων θεσμών των δανειστών, κατατέθηκε στη Βουλή ;
Αν ακολουθήσουμε την επιχειρηματολογία του μετώπου που συγκρότησαν οι Ν.Δ., ΠΑΣΟΚ, Ποτάμι, η κίνηση ΠΡΟ-Παιδεία.Α των 30 γνωστών εκσυγχρονιστών pανεπιστημιακών και της κ. Διαμαντοπούλου, το ν/σ. είναι «σκοταδιστικό και οπισθοδρομικό», σύμφωνα με την υπεύθυνη Παιδείας της Ν.Δ., οπότε σύμφωνα με τον αρχηγό της πρέπει να αποσυρθεί. Και επειδή αυτό δεν μπορεί να γίνει άμεσα κατορθωτό, με δεδομένη την κοινοβουλευτική πλειοψηφία, «Τα τείχη που κάποιοι επείγονται να χτίσουν εμείς θα τα γκρεμίσουμε για να δώσουμε πίσω τα πανεπιστήμια στους φοιτητές και τους καθηγητές. Όχι στους φοιτητοπατέρες και στις συντεχνίες που τα νέμονται εδώ και δεκαετίες…» όταν γίνει το κόμμα του κυβέρνηση και μάλιστα «μετά από εξοντωτική αξιολόγηση θα κρίνει και τον τελικό αριθμό ιδρυμάτων που θα μπορούν να επιβιώσουν σε έναν κόσμο που αλλάζει πολύ γρήγορα»!
Η πρόταση αυτή γεννά προφανώς μια σειρά εύλογα ερωτήματα. Για παράδειγμα, πώς αντιλαμβάνεται αυτή την… εξοντωτική αξιολόγηση καθώς και πού οδηγεί η καθόλου νεοφιλελεύθερη κρατικίστικη άποψη ότι η κυβέρνησή του θα κλείσει ιδρύματα που δεν θα μπορούν να επιβιώσουν, προφανώς γιατί οι μαθησιακοί τους σκοποί δεν μπορούν να συνδεθούν άμεσα με την παραγωγή. Όπως όμως αναφέρει και ο Ευ. Τσακαλώτος στο απόσπασμα ομιλίας του που περιλαμβάνεται σε τούτο το τεύχος, αυτές οι απόψεις αποτελούν ήδη παρωχημένο ιδεολόγημα για την ανατροπή του οποίου έχει αρχίσει η ενδοπανεπιστημιακή συζήτηση παντού του κόσμου λόγω των συνεπειών που επέφερε όπου επιχειρήθηκε η εφαρμογή του .
Στο ίδιο μέτωπο εντάσσονται προφανώς και οι απόψεις που διατυπώθηκαν στο άτυπο όργανο της Συνόδου των Πρυτάνεων, κυρίως από έξι πρυτάνεις, με προεξάρχοντα τον πρύτανη του Οικονομικού Πανεπιστημίου και τη Σύγκλητό του - το μόνο ακαδημαϊκό όργανο που πήρε απόφαση στη διάρκεια των διαβουλεύσεων- εναντίον της επαναθέσπισης του πανεπιστημιακού ασύλου καθώς και εκείνες για τον νέο τρόπο εκλογής των πρυτανικών αρχών, την επαναφορά της φοιτητικής συμμετοχής στα όργανα έστω και κουτσουρεμένης ποσοτικά και χωρίς ψήφο μάλιστα στις εκλογές των μονοπρόσωπων οργάνων και τις αντιρρήσεις για την αναβάθμιση των ΤΕΙ. Πάντως, η βασικότερη αντίρρηση πηγάζει, έχω την αίσθηση, από στενά οικονομικές απόψεις για τη θεσμοθέτηση κανόνων στα μεταπτυχιακά προγράμματα που προβλέπουν όρια “τελών εγγραφής” και κυρίως του ύψους αμοιβών σε αυτά των πανεπιστημιακών.
Στην άλλη άκρη του πανεπιστημιακού ριπιδίου, παλιοί σύντροφοι και φίλοι κοινών αγώνων μέσω του Δικτύου Πανεπιστημιακών και δύο επώνυμα από τις στήλες της “Εφημερίδας των Συντακτών” (17 Ιουλίου) καταγγέλλουν ότι με το ν/σ αίρεται «κάθε θεσμικό εμπόδιο» για την εμπορευματοποίηση και ιδιωτικοποίηση των πανεπιστημίων, ενώ στο ίδιο φύλλο γνωστός αρθρογράφος θεωρεί ως “φύλλο συκής” και ανώδυνες τις αλλαγές που εμπεριέχει το ν/σ .
Η μηδενιστική λογική που διατρέχει και τα δύο πεδία άρνησης εμπόδισε την ανάπτυξη μιας εποικοδομητικής κριτικής, στην κατεύθυνση διεύρυνσης των στοιχείων εκδημοκρατισμού του πανεπιστημιακού χώρου που εισάγει σε σημεία του που απέχουν των θέσεων του χώρου μας και του πανεπιστημιακού κινήματος και τα οποία έχουμε επανειλημμένα τονίσει και ιδιαίτερα στα δύο προηγούμενα τεύχη αυτού του ένθετου.
Πάλι καλά που η πολιτική ηγεσία του υπουργείου δεν υποχώρησε σε βασικές θέσεις που είχε διατυπώσει εξαρχής, όπως ο εκδημοκρατισμός της λειτουργίας των συλλογικών οργάνων των ΑΕΙ με τη συμμετοχή σε αυτά όλων των κατηγοριών διδακτικού προσωπικού, διοικητικών και φοιτητών, την επαναλειτουργία του Πρυτανικού Συμβουλίου και κυρίως με την καινοτομία των ξεχωριστών ψηφοδελτίων για τον τρόπο εκλογής πρυτάνεων και με μονοσταυρία εκλογής αντιπρυτάνεων. Επίσης, έμεινε σταθερή στη θέση για το πανεπιστημιακό άσυλο και τη θέσπιση κανόνων λειτουργίας των μεταπτυχιακών και αμοιβών των διδασκόντων σε αυτά καθώς και στην ενίσχυση όσων μεταπτυχιακών προγραμμάτων παρέχονται δωρεάν.
Υποχώρησε όμως στο εύρος της συμμετοχής των φοιτητών στα όργανα, περιορίζοντάς τη μόνο στο 10% του συνόλου των μελών της Συγκλήτου και των Κοσμητειών, γεγονός που σε ΑΕΙ με λίγα τμήματα μετατρέπει τη συμμετοχή σε εικονική επί της ουσίας, όπως και στο 30%, από το 40%, των μεταπτυχιακών φοιτητών οι οποίοι δεν θα πληρώνουν τέλη εγγραφής στα μεταπτυχιακά όπου αυτά θα υπάρχουν και μάλιστα μόνο για τα δύο πρώτα εξάμηνα, ενώ για τα επόμενα θα είναι σε συνάρτηση με τις επιδόσεις του φοιτητή. Και βέβαια, δεν προχώρησε σε πιο ριζικές τομές πέραν της δημιουργίας κάποιων συνθηκών επίλυσης του σύνθετου κοινωνικού προβλήματος των επαγγελματικών δικαιωμάτων των πτυχιούχων σειράς τμημάτων, ανοίγματος των διαδικασιών ενίσχυσης των νέων διδακτόρων και συστηματοποίησης των διαδικασιών επιλογής υποψηφίων διδακτόρων καθώς και την αναβάθμιση των ΤΕΙ για την ομογενοποίηση των δύο πόλων της Ανώτατης Εκπαίδευσης, με ταυτόχρονη κατάργηση του αντισυνταγματικού θεσμού των Συμβουλίων Ιδρύματος και τη δημιουργία Ακαδημαϊκών Συμβουλίων Ανώτατης Εκπαίδευσης και Έρευνας ανά περιφέρεια. Τα Συμβούλια αυτά αποτελούν άλλωστε και τη βασική τομή του ν/σ στην πορεία συγκρότησης του Ενιαίου Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης και Έρευνας με την αξιοποίηση του επιστημονικού δυναμικού πανεπιστημίων και ερευνητικών κέντρων καθώς και των υποδομών τους, με κύριο σκοπό τη χάραξη στρατηγικής για την ανάπτυξη του ενιαίου χώρου σε περιφερειακό επίπεδο, σε αλληλεπίδραση με κοινωνικούς, πολιτιστικούς και οικονομικούς συντελεστές της περιφέρειας.
Στο σημείο αυτό όμως από τη μία δεν προχωρά στον εκδημοκρατισμό της λειτουργίας των ερευνητικών κέντρων σε αντιστοιχία με τον αντίστοιχο που εισάγει στα ΑΕΙ, από την άλλη διατυπώνονται εύλογες ενστάσεις ως προς την εξεύρεση πόρων για τη λειτουργία τους από επιχειρησιακά ή άλλα προγράμματα από την Ευρωπαϊκή Ένωση και άλλους διεθνείς οργανισμούς, φορείς του δημόσιου ή του ιδιωτικού τομέα χωρίς να εξειδικεύονται τα όρια παρεμβάσεων όλων αυτών. Όπως έντονες ενστάσεις υπάρχουν και για τον θεσμό των Κέντρων Επιμόρφωσης και Δια Βίου Μάθησης που ιδρύονται με απόφαση της κάθε Συγκλήτου και τα οποία, σύμφωνα με το νομοσχέδιο, έχουν στόχο να ελέγξουν τα e-learning που έχουν ιδρύσει διάφορα ΑΕΙ καθώς και την έκδοση πιστοποιητικών από αυτά μη τυπικής εκπαίδευσης. Ερωτήματα προκαλεί και η δημιουργία που προβλέπει το ν/σ δημιουργίας διετών δομών εντός των ΑΕΙ για αποφοίτους των ΕΠΑΛ διαιωνίζοντας και με αυτό τον τρόπο τους δύο τύπους Λυκείου, που θέση μας παραμένει η ενοποίησή τους σε έναν ενιαίο τύπο Λυκείου Θεωρίας και Πράξης και που δειλά εμφανίζεται στην πρώτη τάξη του Λυκείου μια απαρχή του. Τα προβλήματα αυτά, όπως και εκείνα ενός ευέλικτου πλαισίου διαφάνειας της λειτουργίας των Ειδικών Λογαριασμών Κονδυλίων Έρευνας (ΕΛΚΕ) αποτελούν αντικείμενο ιδιαίτερης μελέτης κυρίως ως προς την εφαρμογή και τη λειτουργία τους .
Το κείμενο αυτό συντάσσεται με την εξαγγελία της κατάθεσης του ν/σ στη Βουλή και ίσως μέχρι την έκδοση του ένθετου στις 30 Ιουλίου αυτό να έχει ήδη ψηφιστεί με τις διαδικασίες του “επείγοντος” που έχουν γίνει δυστυχώς κανόνας τελευταία και δεν γνωρίζουμε τυχόν αλλαγές που θα γίνουν μέχρι τότε. Θέλουμε να ελπίζουμε ότι αυτές θα είναι στην κατεύθυνση διεύρυνσης των θετικών και απάλειψης αρνητικών όπως και τυχόν ασαφειών. Προς αυτή την κατεύθυνση η ΕΠΕΚΕ Παιδείας και το αντίστοιχο Τμήμα της Κ.Ε. οφείλουν να συμβάλουν εποικοδομητικά με βάση τις επεξεργασίες του χώρου, έστω και την τελευταία ώρα. Η μέχρι σήμερα σιωπή του Τμήματος και των πανεπιστημιακών του χώρου που στηρίζουν την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ -εξαίρεση αποτελούν μόνο δύο επώνυμα άρθρα μέχρι σήμερα που έχουν δει τη δημοσιότητα- δεν μπορεί να συνεχιστεί… «απέναντι σε αυτό που ετοιμάζεται να συμβεί».
Άλκης Ρήγος
