“…ως και τα σύννεφα είναι ναρκοθετημένα το νου σας, από μας η άνοιξη εξαρτάται» Οδυσσέας Ελύτης (Μαρία Νεφέλη)
Σ’ αυτό το ναρκοθετημένο τοπίο μιας διάχυτης ρητορείας απαξίωσης των πάντων, προπαγανδιστικής αντιστροφής, αποσιώπησης ή απαξίωσης του όποιου θετικού εκπορεύεται από την κυβέρνηση, όπως και μεγέθυνσης του όποιου αληθινά ή κατασκευασμένα λάθους της, διαχέεται σε μεγάλα τμήματα της κοινωνίας μια απαξίωση συνολικά της πολιτικής, μια αντίληψη του «όλοι ίδιοι είναι», μια ματαιότητα κάθε συλλογικού αγώνα, ένας ατομοκεντρικός αμοραλισμός.
Σε αντίθεση με αυτή την πραγματικότητα, ο λόγος του ποιητή –και σ’ αυτό τον τόπο ο λόγος των ποιητών πάντοτε λειτουργούσε καταλυτικά– μας καλεί να μη λησμονούμε ότι η άνοιξη ενός καλύτερου ελπιδοφόρου αύριο που έφερε η άνοδος της ανανεωτικής ριζοσπαστικής Αριστεράς στην κυβερνητική διαχείριση, όσο χλωμή κι αν φαίνεται τούτη την ώρα, εξαρτάται από εμάς ως συλλογικό Εμείς αυτού του αριστερού ρεύματος το οποίο συναποτελείται από τον καθένα και την καθεμία μας, ως πολίτες ενεργούς και όχι ως παθητικούς ιδιώτες που απλά κρίνουν και συνηθέστερα κατακρίνουν τα συμβαίνοντα στην πολιτική σκηνή.
Η ευθύνη της αντιστροφής γίνεται εντονότερη για όσους ζουν αυτό τον πολύτιμο για το δημοκρατικό αύριο της κοινωνίας μας δημόσιο χώρο είτε ως λειτουργοί του, είτε ως μαθητές, σπουδαστές, φοιτητές, είτε προφανώς ως πολιτική ηγεσία του αντίστοιχου υπουργείου. Όση απαισιοδοξία κι αν εμπεριέχουν οι αναλύσεις μας, όπως μας προέτρεπε και ο Γκράμσι, οφείλουμε να δρούμε με αισιοδοξία. Και σ’ αυτό το πεδίο ο ρόλος του πολιτικού μας υποκειμένου δεν μπορεί να συνεχίσει να είναι απών, οφείλει, όπως και η πολιτική ηγεσία του υπουργείου, να δημιουργήσει προϋποθέσεις αντιστροφής του κλίματος που καλλιεργούν συστηματικά οι ταξικοί μας αντίπαλοι. Προφανώς αυτό εύκολα λέγεται, δύσκολα όμως πραγματώνεται, αλλά με τα δύσκολα καλούμαστε να αναμετρηθούμε καθημερινά.
Άλλωστε, απέναντι στην κυρίαρχη, λίγο-πολύ παθητική στάση των πολλών, μέσα στον εκπαιδευτικό χώρο σε όλες τις βαθμίδες του γεννιούνται έστω και σε μικρό βαθμό ασυντόνιστες πολύμορφες πολιτιστικές πρωτοβουλίες που ως ένθετο έχουμε αναδείξει και θα συνεχίσουμε να είμαστε ανοιχτοί στην προβολή τους.
Στο πλαίσιο αυτής μας της αντίληψης και το μεγάλο αφιέρωμα που αρχίζουμε από αυτό το τεύχος για τα «Ανοιχτά Σχολεία» ως δημοκρατικά πολιτιστικά κύτταρα συλλογικοτήτων τόσο για τους μαθητές τους, όσο και για τις κοινωνικές συλλογικότητες της κάθε γειτονιάς με ανοιχτές σ’ αυτή βιβλιοθήκες, σχολικούς κήπους, τόπους ολοήμερων δράσεων δημιουργίας και παιχνιδιού.
Απέναντι σε έναν στενό συντεχνιακό κατά κατηγορία εκπαιδευτικό συνδικαλισμό, οφείλουμε να προβάλλουμε τη δική μας αντίληψη, που, χωρίς να απεμπολεί τις άμεσες και αναγκαίες οικονομικές διεκδικήσεις, θα παρεμβαίνει στις κυβερνητικές επιλογές και νομοθετικές ρυθμίσεις, πιέζοντας για διεύρυνση των δημοκρατικών στοιχείων που εμπεριέχουν με αυξημένη κριτική διάθεση, αλλά όχι μηδενιστικές στενοπαραταξιακές αντιπαλότητες.
Με όραμα –και, δεν θα κουραστούμε να το επαναλαμβάνουμε, με πλήρη βέβαια επίγνωση του περιορισμένου αντίκτυπου που έχει ένα μηνιαίο ένθετο σε μια μικρής κυκλοφορίας και ανάμεσά μας δυστυχώς εφημερίδας– ένα ανοιχτό δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα και μια αλληλένδετη με αυτό και κοινωνικά προσανατολισμένη έρευνα, που θα παρέχουν τις υπηρεσίες τους στο κοινωνικό σύνολο, στην παραγωγή νέας γνώσης και την αναπτυξιακή με οικολογικούς περιορισμούς προσπάθεια. Αυτή άλλωστε είναι και η ουσία του ενιαίου χώρου εκπαίδευσης και έρευνας που διακηρύσσουμε.
Ένα εκπαιδευτικό σύστημα δωρεάν παρεχόμενο σε όλες τις βαθμίδες του -τα μεταπτυχιακά αποτελούν επίσης εκπαιδευτική βαθμίδα- σε όλους όσους ζουν στη χώρα μας, προσωρινά ή μόνιμα, χωρίς διακρίσεις, ανεξίθρησκο, πολυπολιτισμικό, το οποίο με βάση τον διαρκή και κριτικό έλεγχο των γνώσεων, την υπέρβαση των παραδοσιακών στεγανών μεταξύ θεωρητικών και τεχνικοεπαγγελματικών μαθησιακών κύκλων, τον εθισμό στην αμφιβολία που γεννά η ερευνητική διαδικασία, θα παρέχει στους μαθητές, σπουδαστές και φοιτητές του τη δυνατότητα συγκρότησης μιας ελεύθερης προσωπικότητας ενεργού, δημοκρατικού, πολίτη. Ενός πολίτη ικανού για αισθητική απόλαυση, συλλογική και αλληλέγγυα λειτουργία και οικολογική συνειδητοποίηση. Προς αυτή την κατεύθυνση προβάλλει η ανάγκη ουσιαστικής αναβάθμισης μαθησιακών ενοτήτων που συνήθως θεωρούνται δευτερεύουσες, όπως η αισθητική, η μουσική, το θέατρο, η κοινωνιολογία ή η πολιτική επιστήμη. Στο πλαίσιο της τελευταίας οφείλουν να αναπτύσσονται, με πολύπλευρες μαθησιακές δράσεις και έξω από το στενό πλαίσιο της αίθουσας διδασκαλίας, η μελέτη της διαδρομής των κοινωνικοπολιτικών δυνάμεων, η αναγκαιότητα στη δημοκρατία ύπαρξης συλλογικών υποκειμένων, συνδικαλιστικών και κομματικών, καθώς και η ανάγκη υπεράσπισης και συνεχούς αγώνα διεύρυνσης των κοινωνικών, πολιτισμικών και δημοκρατικών δικαιωμάτων και ελευθεριών.
Και κυρίως απαιτείται η εφαρμογή στην καθημερινότητα της παιδαγωγικής πράξης όλων αυτών στην κατεύθυνση ενός ανοιχτού σχολείου –όπως το προσεγγίζουμε στο σημερινό μας αφιέρωμα– στην τοπική Ιστορία και κοινωνία, με ενεργό συμμετοχή στη χάραξη των δράσεων αυτών ως συνοδοιπόρου και όχι ως παθητικού υποκειμένου του μαθητή μέσα από την αναβάθμιση των λειτουργιών της μαθητικής κοινότητας. Προς αυτή την κατεύθυνση ελάχιστα έχουν συμπεριληφθεί στη συνολική και σε πολλούς τομείς ριζική εκπαιδευτική μεταρρύθμιση που ολοκληρώνει με το νομοσχέδιο για την Ανώτατη Εκπαίδευση η πολιτική ηγεσία του υπουργείου. Όπως τίποτε δεν έχει επί της ουσίας γίνει για τη Διά βίου Εκπαίδευση... Αντίθετα, σημαντική είναι η συμβολή στο πεδίο της Ειδικής Αγωγής, όπως και στην ένταξη των προσφυγόπουλων στις εκπαιδευτικές δομές.
Είναι σαφές ότι αυτές οι αντιλήψεις έρχονται σε σύγκρουση με τις νεοφιλελεύθερες καπιταλιστικές λογικές και τις αγοραίες εμμονές των περίφημων θεσμών μα και κάποιες από τις συνταγές του ΟΟΣΑ που αποδεχθήκαμε στο πλαίσιο των προαπαιτούμενων της δεύτερης αξιολόγησης και οι οποίες, κάτω και από την οικονομική στενότητα, οδήγησαν σε πρόσφατη εγκύκλιο του υπουργείου για τις εγγραφές στα ΕΠΑΛ τους μαθητές να έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν μέχρι τρία Λύκεια ανάλογα με τις επιμέρους μαθησιακές προτιμήσεις-κατευθύνσεις που έχουν. Το μέτρο, αν αληθεύει η δήλωση του υφυπουργού Παιδείας Δ. Μπαξεβάνη, είναι στις προθέσεις του υπουργείου να επεκταθεί από του χρόνου και στα Γυμνάσια και τα Γενικά Λύκεια και μπορεί δημοσιονομικά να είναι αναγκαίο, αλλά παιδαγωγικά ανατρέπει όλη τη φιλοσοφία του σχολείου της γειτονιάς και διολισθαίνει προς τη νεοφιλελεύθερη αντίληψη περί… «ελεύθερων επιλογών».
Την ώρα μάλιστα που η Ν.Δ. εντείνει με αφορμή το νομοσχέδιο για τα ΑΕΙ –όπως αναλύουμε σε άρθρο που ακολουθεί– τον ιδεολογικό πόλεμο σε συνέργεια με ορισμένες πρυτανικές αρχές εναντίον της επαναφοράς της δημοκρατίας και της συλλογικής λειτουργίας από όλους του φορείς της πανεπιστημιακής κοινότητας, τη θέσπιση κανόνων στα άναρχο τοπίο των μεταπτυχιακών, την επαναθέσπιση του πανεπιστημιακού ασύλου, την κατάργηση των Συμβουλίων Ιδρύματος στα πανεπιστήμια.
Απέναντι σε όλα αυτά θετικά μα και αρνητικά καλούμαστε να αναμετρηθούμε, μια που η άνοιξη και στο πεδίο της Παιδείας και Έρευνας από μας εξαρτάται. Θα κατορθώσουμε συλλογικά να ανταποκριθούμε στις προκλήσεις όσο ναρκοθετημένο κι αν φαντάζει το τοπίο; Το στοίχημα παραμένει ανοιχτό!
