Μαθιουδάκη Καλλιόπη (φιλόλογος, υπεύθυνη Σχολικής Βιβλιοθήκης 2ου Γυμνασίου Γλυκών Νερών)
Η σχολική βιβλιοθήκη είναι ένας ζωτικός χώρος της σχολικής κοινότητας και συνδέεται στενά με την παιδευτική διαδικασία. Μπορεί να επιτελέσει πολλές λειτουργίες πέραν της λειτουργίας της ως δανειστικής, που είναι αυτονόητη. Πρέπει να υποστηρίζει πολύπλευρα τη γνώση και να συντελεί στην προώθηση της διερευνητικής / ανακαλυπτικής και βιωματικής μάθησης με τις δράσεις που θα φιλοξενεί. Η εγκατάσταση διαδραστικού πίνακα ή προβολέα, η διαμόρφωση ιδιαίτερου χώρου για έκθεση βιβλίου ή εκπαιδευτικών (πολιτιστικών, περιβαλλοντικών, αγωγής υγείας) προγραμμάτων, η διοργάνωση και παρουσίαση θεματικών ενοτήτων, όπως βραδιές ποίησης, η πρόσκληση καλλιτεχνών και συγγραφέων μπορούν να ενισχύσουν την αποτελεσματικότητά της.
Σε όλη αυτή τη διαδικασία η εμπλοκή των μαθητών θα δώσει την πνοή και τη ζωντάνια που απαιτούνται, ώστε η σχολική βιβλιοθήκη
* Να καταστεί πόλος έλξης και αγαπημένος χώρος συνάντησης μαθητών, καθηγητών και γονέων
* Να αναδειχθεί σε χώρο συνεργασίας, ανταλλαγών και δημιουργίας
* Να προωθήσει την ιδέα της φιλαναγνωσίας και του βιβλίου ως πολιτιστικού αγαθού και ως παράγοντος διαμόρφωσης ήθους και επίλυσης διαφορών
* Να συντελέσει στην καλλιέργεια της φαντασίας και της δημιουργικής σκέψης
Για το καλωσόρισμα των μαθητών στη σχολική βιβλιοθήκη, με την έναρξη της σχολικής χρονιάς παρουσιάζονται τρεις προτάσεις, μία για κάθε τάξη του Γυμνασίου. Στην αρχή της κάθε παρουσίασης διανέμεται και το έντυπο της βιβλιοθήκης, που πρέπει να είναι ευρηματικό, να περιέχει κάποιο μήνυμα για την αξία του βιβλίου και ένα απόσπασμα από κάποιο βιβλίο. Το ιδανικό είναι να ανανεώνεται κάθε χρόνο και να το δημιουργούν οι ίδιοι οι μαθητές.
Χώρος: Σχολική Βιβλιοθήκη
Χρόνος: Δύο διδακτικές ώρες (όχι απαραίτητα συνεχόμενες)
Αριθμός μαθητών: 20 – 25 μαθητές
Εξοπλισμός: Διαδραστικός πίνακας ή οθόνη προβολών, υπολογιστής, σύνδεση με Διαδίκτυο, ρολό χαρτιού, γραφική ύλη.
Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Προβολή υλικού με θέμα Η ιστορία του βιβλίου
Τα ρεκόρ των βιβλίων
Τα περίεργα βιβλία του κόσμου
Book art (τα βιβλία εμπνέουν)
Υπάρχει σχετική βιβλιογραφία και δικτυογραφία ώστε ο καθένας να δημιουργήσει τη δική του παρουσίαση και να εστιάσει όπου κρίνει.
Βιωματικές δράσεις
Ανάλογα με τον διαθέσιμο χρόνο, προτείνονται τα εξής:
Αν ήμουν βιβλίο... : Κάθε μαθητής συνεχίζει τη φράση (...δεν θα τελείωνα ποτέ, ...θα ήθελα να κάνω τους ανθρώπους να γελούν, ... θα ήθελα να με έχουν στο προσκεφάλι τους κ.λπ.). Η δράση μπορεί να γίνει προφορικά ή γραπτά (προτιμότερο) σε αναρτημένο ρολό χαρτί.
Τα βιβλία μιλούν: Κάθε μαθητής υποδύεται ένα βιβλίο (το πολυδιαβασμένο βιβλίο, το σχισμένο βιβλίο, το σκονισμένο βιβλίο κ.λπ.) και εκφράζει τα συναισθήματα και τα όνειρα του βιβλίου που υποδύεται (Αυθόρμητος Λόγος).
Το βιβλίο ως υλικό αντικείμενο: Κάθε μαθητής επιλέγει ένα βιβλίο με κριτήριο την εντύπωση που του έκανε ως αντικείμενο (παλιά βιβλία, χειρόγραφα βιβλία, pop-up βιβλία, fold out βιβλία, βιβλία με μυστικές θήκες, μουσικά βιβλία κ.λπ.) και το παρουσιάζει στην ολομέλεια. Στο τέλος μπορεί να γίνει έκθεση με αυτά τα βιβλία και να τα περιεργαστούν όλοι οι μαθητές.
Το 24ωρο ενός βιβλιοφάγου: Κάθε ομάδα αποτελούμενη από 4 – 5 μαθητές παρουσιάζει πώς θα περνούσε το 24ωρό του ένας βιβλιοφάγος (πού θα έπινε τον καφέ του, πού θα πήγαινε διακοπές, πώς θα ήταν το σπίτι του κ.λπ.)
Αναμενόμενα οφέλη
Αυτές οι δράσεις αποσκοπούν στην καλλιέργεια του προφορικού και γραπτού λόγου, στην παρότρυνση των μαθητών να εκφράζονται, και μάλιστα ενώπιον κοινού, στη γνωριμία των μαθητών με τον μαγικό κόσμο των βιβλίων και στην καλλιέργεια της ιδέας ότι κάθε βιβλίο αποτελεί και μια καλλιτεχνική δημιουργία και, ως εκ τούτου, έχει και αισθητική αξία. Έτσι, οι μαθητές εμπνέονται και μαθαίνουν να σέβονται τα βιβλία.
Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Προβολή βίντεο με θέμα «Στον δρόμο για το σχολείο». Μια περιήγηση σε ολόκληρο τον κόσμο με τον φακό εστιασμένο στους μαθητές και στις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν καθημερινά στον δρόμο για το σχολείο τους. Γιατί ταλαιπωρούνται και κινδυνεύουν; Τι τους παρακινεί και ακολουθούν τον ίδιο δρόμο κάθε μέρα; Θέματα για προβληματισμό και συζήτηση με υφέρπουσα την αξία του σχολείου. Δύο μορφές πίστεψαν και πάλεψαν για την αξία αυτή. Η γνωστή Μαλάλα Γιουσαφζάι και ο άγνωστος, αλλά συγκλονιστικός, Μοχέντ Αλτράντ. Αξίζει να αναζητήσετε την ιστορία του. Απόσπασμα αυτού του βίντεο, που στηρίχτηκε στην ταινία του Pascal Plisson «Sur le chemin de l'école” (2013), διάρκειας 5’, μπορείτε να βρείτε εδώ:
Βιωματικές δράσεις
Η κύρια δράση βασίζεται στο βιβλίο του James Mollison «Where children sleep» (2010). Ο φωτογράφος αποτύπωσε τον χώρο που κοιμούνται τα παιδιά σε όλο τον κόσμο. Πλούτος, φτώχεια, θρησκευτικοί περιορισμοί, πόλεμος, εκμετάλλευση, βία, όλα παρελαύνουν μέσα στις εικόνες του. Κοινό στοιχείο το όνειρο που κρύβει κάθε παιδί για μια καλύτερη ζωή. Τι σκέφτεται η 14χρονη έγκυος Έρλεν από τις φαβέλες του Ρίο ντε Τζανέιρο; Τι λαχταρά η μικρή Πρένα, που δουλεύει υπηρέτρια για 6 δολάρια τον μήνα στο Νεπάλ;
Οι φωτογραφίες των παιδιών αναρτώνται, οι μαθητές επιλέγουν τα παιδιά που τους έκαναν εντύπωση και τους αφιερώνουν κάποιο μήνυμα. Σε λίγο τα μηνύματα τοίχου καλύπτουν όλη την επιφάνεια. Άλλα με χιούμορ, άλλα με τρυφερότητα, αποκαλύπτουν τους κώδικες που ενώνουν τα παιδιά, κώδικες που εμείς οι μεγάλοι μπορεί και να μην καταλαβαίνουμε.
Τις φωτογραφίες μπορείτε να τις βρείτε στη διεύθυνση του φωτογράφου: http://jamesmollison.com/books/where-children-sleep/
Άλλες βιωματικές δράσεις:
Ανακριτική καρέκλα: Οι μαθητές επιλέγουν ένα παιδί, το οποίο υποδύεται ένας συμμαθητής τους, και του υποβάλλουν ερωτήσεις (Πώς νιώθεις; Πού θα ήθελες να βρίσκεσαι τώρα; Τι σου λείπει; κ.λπ.).
Συνέχισε την ιστορία: 4 - 5 μαθητές αναλαμβάνουν με τη σειρά να εξιστορήσουν το 24ωρο του παιδιού που επέλεξαν.
Ελεύθερη συζήτηση με θέμα «Πώς φαντάζεστε το μέλλον αυτών των παιδιών;» ή «Με ποιον τρόπο μπορούν να βοηθηθούν τα παιδιά αυτά;»
Μέσα από αυτά τα ρητορικά αγωνίσματα αναδύονται πολλά κοινωνικά προβλήματα που προσφέρονται για προβληματισμό και οι μαθητές ευαισθητοποιούνται και μπορούν να αναλάβουν ενεργό δράση, όπως να υιοθετήσουν ένα παιδί μέσω κάποιας οργάνωσης.
Αναμενόμενα οφέλη
Σκοπός των δράσεων είναι να καλλιεργηθεί η ενσυναίσθηση και να τονιστεί η αξία της εκπαίδευσης, που για πολλά παιδιά είναι απαγορευμένος καρπός και για άλλα επικίνδυνο όνειρο.
Γ΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
«Γιατί κάποιος να γράψει ένα βιβλίο;» Πρώτα οι μαθητές δίνουν πιθανές απαντήσεις. Με άξονα τις απαντήσεις τους παρουσιάζονται κάποια βιβλία όπου ο συγγραφέας έχει κάτι ιδιαίτερο και μοναδικό να μοιραστεί μαζί μας. Είναι εξαιρετικά υποστηρικτικός ο ρόλος του κινηματογράφου, ενός κώδικα με τον οποίο οι μαθητές μας είναι εξοικειωμένοι. Επιλέγονται, επομένως, και βιβλία που έχουν γίνει ταινίες. Το θέμα πρέπει να αγγίζει τα παιδιά.
Ο κατάλογος των βιβλίων είναι ατελείωτος. Ενδεικτικά αναφέρω:
Μπέτι Μαχμουντί (1993), «Ποτέ χωρίς την κόρη μου», Αθήνα, Ψυχογιός. Το τρέιλερ της ταινίας: https://www.youtube.com/watch?v=0TSmbayUJCo.
Ντίρι Γουόρις – Μίλλερ Καθλήν (1999), «Το λουλούδι της ερήμου» (μτφρ. Μάρα Ευθυμίου), Αθήνα, Ωκεανίδα. Το τρέιλερ της ταινίας: https://www.youtube.com/watch?v=QnhPjzS48kw
Ζαν Ντομινίκ Μπομπί (1998), «Το σκάφανδρο και η πεταλούδα» (μτφρ. Μαρία Αγγελίδου), Αθήνα, Ψυχογιός. Το τρέιλερ της ταινίας: https://www.youtube.com/watch?v=G69Zh7YIg8c
Σόλομον Νόρθαπ (2014), «12 χρόνια σκλάβος» (μτφρ. Κυριακή Γεωργακάτου), Αθήνα, Καλοκάθης. Το τρέιλερ της ταινίας: https://www.youtube.com/watch?v=z02Ie8wKKRg
Θία Χάλο (2001), «Ούτε το όνομά μου» (μτφρ. Μαρίνα Φράγκου), Αθήνα, Γκοβόστης.
Κώστας Καρακώστας (2005), «Άχραντο λευκό. Ένα οδοιπορικό πριν, μέσα και μετά τα ναρκωτικά», Αθήνα, Καστανιώτης
Τα βιβλία είναι στη διάθεση των μαθητών να τα ξεφυλλίσουν, να διαβάσουν αποσπάσματα και να τα δανειστούν.
Βιωματικές δράσεις
Οι μαθητές μοιράζονται τους προβληματισμούς τους πάνω στα θέματα που θίγει το κάθε βιβλίο και τελικά απαντούν οι ίδιοι γιατί ο συγγραφέας έγραψε το βιβλίο. Επίσης, αναδημιουργούν ή συνδημιουργούν το περιεχόμενο του βιβλίου.
Οι μαθητές συνομιλούν με τους ήρωες του βιβλίου. Ανακριτική καρέκλα, όπου ένας μαθητής υποδύεται τον ήρωα και οι άλλοι του κάνουν ερωτήσεις. Είναι μια εξαιρετική τεχνική για εμβάθυνση στην ψυχή και τη σκέψη του ήρωα.
Οι μαθητές επινοούν πιθανές λύσεις στα αδιέξοδα που βιώνουν οι ήρωες και τους προτρέπουν να τις ακολουθήσουν (Προτρεπτικός Λόγος). Εναλλακτικά, μπορεί να αξιοποιηθεί και ο Διάδρομος Συνείδησης, όπου ο μαθητής-ήρωας καλείται να περάσει μέσα από έναν διάδρομο, τη μία πλευρά του οποίου δημιουργεί μια σειρά μαθητών που υποστηρίζει τη μία επιλογή και την άλλη πλευρά του διαδρόμου η άλλη σειρά μαθητών, που υποστηρίζει την αντίθετη επιλογή. Στο τέλος, ο μαθητής-ήρωας πρέπει να πάρει την απόφασή του.
Οι μαθητές επιλέγουν τον ήρωα που τους έκανε εντύπωση και αιτιολογούν την επιλογή τους.
Οι μαθητές γράφουν μηνύματα στους ήρωες.
Αναμενόμενα οφέλη
Οι μαθητές αναπτύσσουν τη φαντασία, τη δημιουργικότητα, αποκτούν ομαδοσυνεργατικές δεξιότητες απαραίτητες για τη συνεργατική γραφή, καλλιεργούν τον γραπτό και τον προφορικό λόγο. Το σημαντικότερο είναι ότι μέσω της ενσυναίσθησης ευαισθητοποιούνται σε σύγχρονα προβλήματα και αποκτούν πρότυπα ζωής, όπως ο αγώνας για να πετύχουμε τους στόχους μας.
Με την αξιοποίηση ποικίλων ερεθισμάτων, θεατρικών τεχνικών, ρητορικών αγωνισμάτων, οι μαθητές ενεργοποιούν τη συναισθηματική νοημοσύνη και συνειδητοποιούν την αξία της αρμονικής συνεργασίας μέσα από ομαδοσυνεργατικές δράσεις, αναπτύσσουν την κιναισθητική νοημοσύνη, μαθαίνουν να εκφράζονται, να συζητούν, να συναποφασίζουν, να προβληματίζονται και να ευαισθητοποιούνται, να διαμορφώνουν αντιλήψεις και στάσεις ζωής μέσω της αλληλεπίδρασης. Τελικά, συνειδητοποιούν ότι το βιβλίο είναι αγαθό που μας ενώνει, μας γοητεύει, μας προβληματίζει, μας συγκινεί και μας κάνει καλύτερους ανθρώπους.
