Για το υπουργείο Παιδείας η Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση (ΕΕΚ) αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του εκπαιδευτικού μας συστήματος και η προσπάθεια για τη συνολική της αναβάθμιση αποτελεί κομβική προτεραιότητα της εκπαιδευτικής μας πολιτικής. Η προτεραιότητα αυτή πηγάζει από τον διττό ρόλο τής ΕΕΚ, τον επαγγελματικό και τον κοινωνικό.
Ο επαγγελματικός της ρόλος αφορά την προετοιμασία των αποφοίτων για να εισέλθουν με επιτυχία και αξιώσεις στο επάγγελμα και παράλληλα να συμβάλουν στη βελτίωση του εργασιακού περιβάλλοντος, στόχος που συνδέεται με την προσπάθεια για παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας με επίκεντρο τη γνώση και την εργασία.
Ο κοινωνικός της ρόλος συνίσταται στην εξασφάλιση του μορφωτικού επιπέδου που είναι αναγκαίο για την αποτελεσματική συμμετοχή των νέων ανθρώπων στα κοινωνικά, οικονομικά και πολιτιστικά δρώμενα. Και, συγχρόνως, στο να περιορίσει το φαινόμενο της μετατροπής των κοινωνικών ανισοτήτων σε εκπαιδευτικές, φαινόμενο που προέρχεται και από αδυναμίες των προηγούμενων βαθμίδων της εκπαίδευσης.
Για να ανταποκριθούμε στις υψηλές απαιτήσεις που προκύπτουν από τον διπλό αυτό ρόλο της ΕΕΚ και να δημιουργήσουμε ένα ελκυστικό εκπαιδευτικό περιβάλλον για τους μαθητές και τις μαθήτριες, υλοποιούμε ένα σύνολο αλλαγών και μεταρρυθμίσεων για την ουσιαστική αναβάθμισή της.
Για να καταφέρουμε, όμως, να προχωρήσουμε σ’ αυτές τις αλλαγές, ήταν απαραίτητο να ξεκινήσουμε από τα στοιχειώδη! Χρειάστηκε να αποκαταστήσουμε τα εγκλήματα του παρελθόντος, που οδήγησαν στη διαθεσιμότητα χιλιάδες εκπαιδευτικούς των ΕΠΑΛ, αποδυνάμωσαν το ανθρώπινο δυναμικό και στέρησαν από τους μαθητές και τις μαθήτριες την πρόσβαση σε ποιοτικά αναβαθμισμένη Παιδεία. Η κυβέρνησή μας α) επανέφερε τους 2.500 εκπαιδευτικούς της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης που η κυβέρνηση Σαμαρά - Βενιζέλου είχε θέσει σε καθεστώς διαθεσιμότητας - απόλυσης, β) επαναλειτούργησε όλες τις ειδικότητες στα ΕΠΑΛ που η προηγούμενη κυβέρνηση είχε καταργήσει και γ) ανέτρεψε τους σχεδιασμούς των προηγούμενων κυβερνήσεων να οδηγήσουν τους νέους μας στην πρόωρη κατάρτιση από την ηλικία των 16 ετών.
Για να μπορούμε να εγγυηθούμε τη συνολική αναβάθμιση της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, που να συναντά την αποδοχή γονέων, μαθητών/τριών και εκπαιδευτικών, έχουμε ολοκληρώσει τον στρατηγικό μας σχεδιασμό για την ΕΕΚ, με τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:
- Ολιστική προσέγγιση, με ένα πειστικό προωθητικό όραμα για τη βελτίωση της ελκυστικότητας της ΕΕΚ, που εμπνέει και συγχρόνως είναι αποτελεσματικό και αποδοτικό.
- Σταδιακές αλλαγές, ώστε να δημιουργείται αίσθημα ασφάλειας αλλά και να ενθαρρύνεται η ατομική και συλλογική βελτίωση για όλους τους συμμετέχοντες. Στόχος, η ομαλή μετάβαση στα νέα δεδομένα που προβλέπονται «από τα πάνω», με παράλληλη αξιοποίηση της ενεργού συμμετοχής των εμπλεκόμενων «από τα κάτω».
Το όραμα, στο οποίο βασίστηκε το στρατηγικό μας πλαίσιο, έχει τρεις άξονες:
- Ενίσχυση του κοινωνικού ρόλου της ΕΕΚ. Καταπολέμηση των κοινωνικών ανισοτήτων, ενίσχυση των βασικών ικανοτήτων μαθητών και σπουδαστών, παροχή ίσων ευκαιριών εξέλιξης σε όλους τους νέους, μείωση της μαθητικής διαρροής, ρεαλιστικό όραμα για μαθητές και εκπαιδευτικούς, ώστε να επιτρέπεται η ενεργός συμμετοχή τους στην αναβάθμιση της ΕΕΚ.
- Αναβάθμιση του εργασιακού ρόλου της ΕΕΚ. Προετοιμασία αποφοίτων με επαγγελματική συνείδηση και οριζόντιες δεξιότητες, προσαρμογή στις ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας και οικονομίας, άμβλυνση των αδυναμιών που παρατηρούνται στο μοντέλο παραγωγικής ανάπτυξης, εξασφάλιση σε όλους τους αποφοίτους ικανών προσόντων για αξιοπρεπή αρχική εργασιακή ένταξη.
- Σύνδεση της ΕΕΚ με τον αναπτυξιακό σχεδιασμό της χώρας. Τεχνολογική και οργανωτική αναβάθμιση επιχειρήσεων και οργανισμών, εξειδίκευση σε προϊόντα και υπηρεσίες υψηλής προστιθέμενης αξίας, αύξηση της απασχόλησης, προσανατολισμός σε τομείς που αξιοποιούν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας.
Κινούμενοι σ’ αυτές τις κατευθύνσεις, αναθεωρήσαμε τη δομή του ΕΠΑΛ, αίροντας τις κοινωνικές ανισότητες και παρέχοντας τις συνθήκες για ποιοτική εκπαίδευση στους μαθητές και στις μαθήτριες που την επιλέγουν, εξασφαλίζοντάς τους επαγγελματικές διεξόδους με ομαλή ένταξη στον εργασιακό χώρο και διευρύνοντας τις διεξόδους τους για τη συνέχιση των σπουδών τους.
Όραμά μας είναι να καταστούν τα ΕΠΑΛ, από μια επιλογή ανάγκης, όπως ίσχυε κατά το παρελθόν, σε μια συνειδητή επιλογή και γι’ αυτό καταβάλλουμε κάθε δυνατή προσπάθεια.
Φυσικά, έχουμε να αναμετρηθούμε με αντιλήψεις εδραιωμένες επί δεκαετίες στη συνείδηση της ελληνικής κοινωνίας. Αντιλήψεις που θεωρούν την Επαγγελματική Εκπαίδευση ως «κατώτερη», κατάλληλη μόνο για όσα παιδιά «δεν μπορούν» να τα καταφέρουν στο Γενικό Λύκειο. Γνωρίζουμε ότι τέτοιου τύπου αντιλήψεις δεν αλλάζουν εύκολα, χρειάζονται αρκετό χρόνο και κυρίως απαιτούνται έμπρακτες αποδείξεις ότι τα πράγματα είναι διαφορετικά. Η προσπάθειά μας είναι δύσκολη και γι’ αυτό ενδιαφέρουσα.
Με βάση αυτό το στρατηγικό πλαίσιο, υλοποιούμε σταδιακά τις παρακάτω δράσεις:
* Με τη νέα δομή των ΕΠΑΛ εξασφαλίζουμε την παροχή αφενός στέρεων γενικών γνώσεων, αφετέρου εξειδικευμένων τεχνολογικών και επαγγελματικών γνώσεων και δεξιοτήτων στους μαθητές, αποφεύγοντας την πρόωρη ειδίκευση. Παρέχουμε, δηλαδή, την ενιαία βάση, όπου ο μαθητής χτίζει την επιλογή του ως προς την ειδικότητα που ακολουθεί βάσει των ενδιαφερόντων, των κλίσεων και των ικανοτήτων του. Η Α΄ τάξη είναι κοινή για όλα τα παιδιά, με δυνατότητα επιλογής μαθημάτων που τα φέρνουν σε μια πρώτη επαφή με τους τομείς σπουδών. Στη Β΄ τάξη οι μαθητές/τριες επιλέγουν τον τομέα που θα ακολουθήσουν από ένα σύνολο 9 τομέων σπουδών ευρύτερου γνωστικού αντικειμένου. Και μόνο στη Γ΄ τάξη, στην ηλικία των 17 ετών, γίνεται η επιλογή της ειδικότητας, της «οριστικής» δηλαδή επιλογής επαγγελματικής κατεύθυνσης. Θέλουμε με αυτό τον τρόπο οι επιλογές των μαθητών/τριών να γίνονται σε όσο το δυνατό πιο ώριμη ηλικία και να αποφεύγεται η πρόωρη κατάρτιση. Επιπλέον, οι απόφοιτοι έχουν τη δυνατότητα, με ένα έτος φοίτησης στη Γ΄ τάξη, να αποκτήσουν και δεύτερο πτυχίο άλλης ειδικότητας του ίδιου τομέα.
Γι’ αυτό άλλωστε προωθούμε και δράσεις υποστήριξης των μαθητών μας μέσω συμβουλευτικής και ενισχυτικής διδασκαλίας (προσαρμοσμένης στις μαθησιακές ανάγκες τους), αλλά και υποστήριξη των εκπαιδευτικών των ΕΠΑΛ κυρίως μέσω επιμορφωτικών προγραμμάτων.
Επιπλέον, προκειμένου να εξασφαλίσουμε τη βελτίωση της ποιότητας των σπουδών, προωθούμε την αναβάθμιση και επικαιροποίηση των Προγραμμάτων Σπουδών των ΕΠΑΛ, ενώ στο αμέσως επόμενο διάστημα ολοκληρώνουμε τον σχεδιασμό των μεταβατικών προγραμμάτων για τη Γ΄ τάξη, που θα λειτουργήσει το σχολικό έτος 2017-18 με τη νέα δομή.
* Για να διευρύνουμε τις εκπαιδευτικές διεξόδους των μαθητών που επιλέγουν την Επαγγελματική Eκπαίδευση, από τη φετινή σχολική χρονιά οι απόφοιτοι των ΕΠΑΛ μπορούν να εισάγονται, εκτός από τα ΤΕΙ, και στα πανεπιστήμια σε ποσοστό 1% επιπλέον του αριθμού των εισακτέων. Επιπλέον, δημιουργήσαμε και μια κοινή ομάδα τμημάτων της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης στην οποία έχουν πρόσβαση οι απόφοιτοι όλων των τομέων των ΕΠΑΛ πέραν των τμημάτων που είναι συναφή με τον τομέα που φοίτησαν. Σ’ αυτή την κοινή ομάδα εντάσσονται οι σχολές Υπαξιωματικών των Ενόπλων Δυνάμεων, Αστυφυλάκων, Πυροσβεστικής, Εμπορικού Ναυτικού, τα Tμήματα Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού, καθώς και τα Tμήματα Μουσικών, Καλλιτεχνικών, Κινηματογραφικών και Θεατρικών σπουδών. Και, τέλος, για τους αποφοίτους των εσπερινών ΕΠΑΛ επαναφέρουμε το 1% των επιπλέον θέσεων στα ΤΕΙ διάταξη που υπήρχε στο παρελθόν και καταργήθηκε με τον N. 4186/2013.
* Μεγάλη βαρύτητα δίνουμε στην εργασιακή προοπτική των αποφοίτων των ΕΠΑΛ και την ομαλή και ασφαλή είσοδό τους στην αγορά εργασίας με στόχο τη σύζευξη της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης με την απασχόληση και τη στήριξη των αποφοίτων μας μετά την απόκτηση του πτυχίου τους, στο πλαίσιο της προσπάθειας να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά η ανεργία των νέων.
Σε αυτή την κατεύθυνση υλοποιούμε σε πιλοτική μορφή την εφαρμογή του «μεταλυκειακού έτους - τάξης μαθητείας», ένα πρόγραμμα απόκτησης επαγγελματικής εμπειρίας σε επιχειρήσεις είτε του δημόσιου είτε του ιδιωτικού τομέα. Ξεκινήσαμε αρχικά από τα ΕΠΑΛ, ενώ στις προθέσεις μας είναι να εφαρμοστεί και σε τμήματα των ΙΕΚ, τα οποία αποτελούν τον δεύτερο μεγάλο πυλώνα της στρατηγικής μας. Τα βασικά χαρακτηριστικά της τάξης μαθητείας είναι τα παρακάτω:
1. Είναι προαιρετικό πρόγραμμα για όσους αποφοίτους των ΕΠΑΛ το επιθυμούν.
2. Αναφέρεται σε αποφοίτους ηλικίας 18-24 ετών, σε αντίθεση με τον αρχικό σχεδιασμό της προηγούμενης κυβέρνησης που επέτρεπε την εργασιακή απασχόληση σε 16χρονους μαθητές.
3. Έχει 9μηνη διάρκεια και περιλαμβάνει εκπαίδευση στον χώρο εργασίας είτε του δημόσιου είτε του ιδιωτικού τομέα για 4 ημέρες την εβδομάδα και 1 ημέρα εργαστηριακά μαθήματα στο σχολείο.
4. Προβλέπεται αμοιβή ίση με το 75% του νόμιμου κατώτερου ημερομισθίου και πλήρη εργασιακά και ασφαλιστικά δικαιώματα.
5. Διεξάγεται με ευθύνη εκπαιδευτικών των ΕΠΑΛ και των Εργαστηριακών Κέντρων βάσει Προγραμμάτων Σπουδών, ώστε να εξασφαλίζεται η ποιοτική εφαρμογή της.
6. Συμβάλλει στην εργασιακή προοπτική των αποφοίτων των ΕΠΑΛ, καθώς βοηθά στο να αποκτήσει ο μαθητευόμενος εργασιακή κουλτούρα και εμπειρία σε πραγματικές συνθήκες εργασίας, με θετική επίδραση στη μελλοντική επαγγελματική αλλά και την προσωπική του εξέλιξη.
7. Με τη συμμετοχή και την επιτυχή ολοκλήρωση του προγράμματος της μαθητείας, διεξάγονται εξετάσεις πιστοποίησης, που παρέχουν στους αποφοίτους πιστοποιημένο τίτλο σπουδών επιπέδου 5, βάσει του Εθνικού και του Ευρωπαϊκού Πλαισίου Προσόντων. Για τις εξετάσεις αυτές, οι απόφοιτοι θα προετοιμάζονται από τους εκπαιδευτικούς του ΕΠΑΛ, εννοείται δωρεάν.
Ήδη 1.200 απόφοιτοι της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης συμμετέχουν στην πρώτη φάση του «μεταλυκειακού έτους - τάξης μαθητείας» σε όλη τη χώρα, ενώ από τον προσεχή Σεπτέμβριο το υπουργείο Παιδείας φιλοδοξεί να υπάρξουν θέσεις μαθητείας για πολύ περισσότερους απόφοιτους, ώστε να αποκτήσουν την απαραίτητη επαγγελματική εμπειρία που συχνά απαιτείται κατά την προσπάθεια των νέων να βρουν εργασία.
Στο υπουργείο Παιδείας δουλεύουμε συλλογικά για να υλοποιήσουμε τον φιλόδοξο στόχο για την αναβάθμιση της ΕΕΚ. Η πολιτική ηγεσία και τα στελέχη μας, που όλοι μαζί συναποτελούμε την επιτελική ομάδα δράσης, βρισκόμαστε σε συνεχή ανοιχτή επικοινωνία με τον εκπαιδευτικό κόσμο που εργάζεται στις δομές της Επαγγελματικής Eκπαίδευσης. Σε όλες τις περιπτώσεις διεξάγεται με τους εκπαιδευτικούς μας μια πολύ ενδιαφέρουσα, αδιαμεσολάβητη και εκτενής συζήτηση για τις δράσεις που υλοποιούμε.
Διαπιστώνουμε με ιδιαίτερη ικανοποίηση ότι ο εκπαιδευτικός κόσμος αποτιμά θετικά την προσπάθειά μας, ενώ ζωηρό ενδιαφέρον καταγράφεται για την εφαρμογή του «μεταλυκειακού έτους - τάξη μαθητείας». Η εμπειρία που μεταφέρουν οι μαθητές και οι εκπαιδευτικοί από τις πρώτες εβδομάδες εφαρμογής τού νέου αυτού θεσμού είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντική και φαίνεται να δικαιώνει τις προσδοκίες όλων μας. Το πρόγραμμα συναντά ευρύτατη αποδοχή μεταξύ των αποφοίτων των ΕΠΑΛ αλλά και των εκπαιδευτικών μας, που το έχουν αγκαλιάσει σε όλη τη χώρα. Ενδεχομένως να αποδειχθεί το ισχυρό χαρτί μας, ώστε η Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση να καταστεί, από λύση ανάγκης, ισότιμη εκπαιδευτική επιλογή για τους μαθητές και τις μαθήτριες, ανάλογα με τις κλίσεις και τα ενδιαφέροντά τους. Τονίζουμε, επίσης, την καθοριστική σημασία που έχει η συμβολή των εκπαιδευτικών μας στην προσπάθεια αυτή και την ικανοποίησή μας για την ενεργό ανταπόκρισή τους.
Δημήτρης Μπαξεβανάκης, υφυπουργός Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων
