Μαρία Πανανίδου*
Στο τελευταίο του βιβλίο, «Αριθμός 11», ο Τζόναθαν Κόου παρουσιάζει ένα κομμάτι της ζωής της ηρωίδας του Ρέιτσελ από τα 10 της χρόνια, τότε που με τη φίλη της Άλισον διαβάζανε βιβλία στη βιβλιοθήκη της συνοικίας τους, μέχρις ότου η Ρέιτσελ, αφού έχει ολοκληρώσει τις σπουδές Αγγλικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, καταθέτει το βιογραφικό της σε ένα γραφείο ευρέσεως εργασίας και περιμένει.
Έπειτα από κάποιο χρονικό διάστημα, το γραφείο την ειδοποιεί ότι μια πλούσια οικογένεια θέλει μια καθηγήτρια για τον μεγάλο γιο που είναι έφηβος.
Η πρώτη της επαφή με την οικογένεια και το αγόρι είναι επιτυχής, οπότε συνεχίζει τα μαθήματα. Το ενδιαφέρον είναι: Τι ακριβώς θα μάθει η νεαρή καθηγήτρια στο πλουσιόπαιδο που φοιτά στο Ήτον; Όπως μαθαίνει από τον πατέρα, θέλουν αυτή, που μπήκε στην Οξφόρδη από δημόσιο σχολείο, να μάθει στο αγόρι ποια είναι η φυσιολογική συμπεριφορά ενός νέου, ώστε να μην αποκλειστεί από τη συνέντευξη που θα δώσει στους καθηγητές της Οξφόρδης, επειδή ίσως θεωρηθεί ανώριμος, αλαζόνας, εγωπαθής και με άγνοια του κοινωνικού αισθήματος.
«Θέλω να κάνεις τον γιο μου φυσιολογικό άνθρωπο. Θέλω να είναι ικανός να ανοίξει το στόμα του δίχως να ακουστεί σαν να νομίζει πως ο κόσμος και όλα όσα συμπεριλαμβάνει του ανήκουν».
Ο μπαμπάς θέλει να μάθει το παιδί του ποια είναι η φυσιολογική ζωή. Ο Λούκας, έχοντας μεγαλώσει μέσα στα πλούτη, στα ιδιωτικά σχολεία και γενικότερα στη γυάλα που έχει δημιουργήσει γι’ αυτόν η οικογένειά του, στερείται παντελώς αυτής της γνώσεως και δεν ξέρει να φέρεται σαν άνθρωπος που έχει συνείδηση του κόσμου, όπου ζει και των συνανθρώπων του.
Η Ρέιτσελ οργανώνει ένα πρόγραμμα μαθημάτων, συζητήσεων, επισκέψεων με τελική «εργασία» -την πρακτική του, ας πούμε- να δουλέψει εθελοντικά για μια μέρα σε μια τράπεζα τροφίμων (σαν τα δικά μας κοινωνικά παντοπωλεία).
Ο νεαρός ολοκληρώνει με επιτυχία το πρόγραμμά του και είναι έτοιμος να ανταποκριθεί στην προφορική συνέντευξη που απαιτείται προκειμένου να εγγραφεί στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.
Η Ρέιτσελ στη συνέχεια αναλαμβάνει τις δίδυμες κόρες της οικογένειας -υπολογίζω ότι βρίσκονται στην ηλικία μεταξύ 10-12 ετών- για να τις επιβλέπει στα μαθήματα. Όπως κάθε σωστή δασκάλα, παρατηρεί τις μαθήτριές της για να καταλάβει πώς σκέφτονται αυτά τα παιδιά, που έχουν μεγαλώσει σε ένα τελείως διαφορετικό περιβάλλον απ’ ό,τι η Ρέιτσελ: το κάθε κορίτσι έχει το δικό του υπνοδωμάτιο, έχουν επίσης ένα δωμάτιο για μελέτη και ένα δωμάτιο για παιχνίδι, εξοπλισμένο με τα πάντα, από τραπέζι πινγκ - πονγκ μέχρι δυο πλέι-στέισον και μια τεράστια τηλεόραση τοίχου. Έχουν στη διάθεσή τους τις πιο σύγχρονες ηλεκτρονικές συσκευές (τάμπλετ, κινητά κ.λπ.).
Οι δίδυμες, η Γκρέις και η Σοφία, είναι καλές μαθήτριες, έξυπνες, ευγενικές, αλλά παραξενεύεται η Ρέιτσελ από την όλη συμπεριφορά τους, καθώς τα κορίτσια είναι απόμακρα, δεν γελάνε όσο είναι το αναμενόμενο για την ηλικία τους, δεν εκφράζουν τα συναισθήματά τους και διατηρούν την αυτοκυριαρχία τους.
Κάποια στιγμή που η οικογένεια απουσιάζει και η οικονόμος του σπιτιού έχει πάρει άδεια, η δασκάλα αναλαμβάνει για λίγες μέρες την πλήρη φροντίδα των κοριτσιών και εφαρμόζει την παιδαγωγική της ώστε να γίνουν τα παιδιά ξανά παιδιά και για να δουν με τα πραγματικά μάτια τον κόσμο, κι όχι μέσα από παραμορφωτικούς φακούς:
Την Κυριακή το πρωί η Ρέιτσελ βγάζει τις δίδυμες έξω από το σπίτι και τις πηγαίνει να διασκεδάσουν ξένοιαστα και ωραία σε μια παιδική χαρά που έχει και λούνα παρκ. Η απόσταση με το τρένο είναι αρκετή και η μετάβαση έχει κάποια ταλαιπωρία, αλλά αυτή η επιλογή είναι συνειδητή: ήθελε να τους δείξει ότι δεν ταξίδευαν όλοι οι άνθρωποι με λιμουζίνες ή με ιδιωτικά αυτοκίνητα, αλλά υπάρχουν και τα μέσα μαζικής μεταφοράς.
Τα συμπεράσματα της παιδαγωγού Ρέιτσελ, στη σελ. 477 του βιβλίου, αξίζει να διαβαστούν από όλους τους εκπαιδευτικούς. Τα κορίτσια πέρασαν θαυμάσια στα τρενάκια και στα άλλα παιχνίδια που ξετρελαίνουν όλα τα παιδιά. Όσο για την πιο ενδιαφέρουσα εμπειρία, φαίνεται να ήταν η μάζα συνηθισμένων ανθρώπων την οποία τα κορίτσια προφανώς πρώτη φορά έβλεπαν να συνωστίζεται και να μπαινοβγαίνει στο βαγόνι του τρένου.
Οι εκδρομές στο Ανώτατο Δημοτικό Παρθεναγωγείο Βόλου
Το πρόγραμμα του Παρθεναγωγείου Βόλου περιλάμβανε εκδρομή στο Πήλιο δύο φορές την εβδομάδα! Ο Δελμούζος κατέγραφε τις αντιδράσεις των μαθητριών αλλά και την πρόοδο τους όσον αφορά αυτή καθ’ εαυτήν την εκδρομική δραστηριότητα, δηλαδή την ανάπτυξη της παρατηρητικότητας και της ικανότητάς τους να αντιμετωπίζουν τις ποικίλες δυσκολίες που προέκυπταν, καθώς ο Δελμούζος επέλεγε τις δύσκολες διαδρομές ακριβώς για να ασκήσει τις μαθήτριές του στην δεξιότητα αυτή.
Εκπαιδευτικές εξορμήσεις στο κέντρο της Αθήνας
Ακολουθώντας κι εγώ αυτή την παιδαγωγική έχω πραγματοποιήσει, από την αρχή της σχολικής χρονιάς 2016-17, δύο εκπαιδευτικές εξορμήσεις στο κέντρο της Αθήνας.
Με τους 19 μαθητές και τις 4 μαθήτριες του τμήματος της Γ’ τάξης όπου είμαι υπεύθυνη, και με άλλον ένα συνοδό καθηγητή, επιλέγουμε να μετακινηθούμε με τα μέσα μαζικής μεταφοράς, γιατί το θεωρούμε πιο ωφέλιμο και πιο οικονομικό από το πούλμαν. Εξάλλου είμαστε τυχεροί, γιατί έχουμε κοντά στο σχολείο μας σταθμό μετρό και αφετηρία λεωφορείων.
Στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας, εδώ που ενήλικοι και μαθητές από άλλες χώρες ονειρεύονται να έλθουν ή ήλθαν ξοδεύοντας αρκετά χρήματα, εμείς βρισκόμαστε με 0,60 ευρώ σε 20 περίπου λεπτά.
Πρώτος προορισμός: Το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης ικανοποιεί και τον πιο απαιτητικό επισκέπτη και οι έφηβοι είναι απαιτητικοί επισκέπτες. Χωρίς να είμαστε σχολαστικοί με την ξενάγηση, περιδιαβαίνουμε το Μουσείο. Η επίσκεψη συνολικά θα διαρκέσει μία ώρα.
Μετά το Μουσείο Ακρόπολης, απέναντι μάς περιμένει το αρχαίο θέατρο του Διονύσου. Τα παιδιά περνούν ανάμεσα στις κερκίδες, σκαρφαλώνουν, μερικά φτάνουν μέχρι το χορηγικό μνημείο του Θρασύλλου.
Ο περίπατός μας περιλαμβάνει είτε τη διαδρομή επί της Διονυσίου Αρεοπαγίτου είτε τη διαδρομή στο μονοπάτι που οδηγεί στον Άρειο Πάγο, στο Ηρώδειο και από κει στην παράπλευρη είσοδο της Ακροπόλεως. Κάθε μια από τις δυο διαδρομές έχει την ομορφιά της, που την απολαμβάνουμε μικροί και μεγάλοι, σε κάθε εποχή, όσες φορές κι αν την έχουμε κάνει.
Πριν την επιστροφή στο σχολείο από τον σταθμό μετρό Μοναστηράκι, λίγος ελεύθερος χρόνος για τα παιδιά, ώστε να επιλέξουν πού θα πάρουν ελληνικό παραδοσιακό κολατσιό και να κοιτάξουν λίγο τα τουριστικά μαγαζιά, είναι απαραίτητος.
Η δεύτερη επίσκεψη ήταν στο Αρχαιολογικό Μουσείο, όπου φτάνουμε με το λεωφορείο της γραμμής 224. Στο Μουσείο, μια καθημερινή του Ιανουαρίου, στην έκθεση «Οδύσσειες», παρατηρούμε τα εκθέματα, έξυπνα τοποθετημένα και συνοδευμένα από μουσικές, ήχους κυμάτων, εναλλαγές φωτισμού στίχους ποιημάτων σε μια ατμόσφαιρα θαλασσινού ταξιδιού.
Παράλληλα είχαμε την ευκαιρία να συνυπάρχουμε στον επιβλητικό αυτό μουσειακό χώρο με πολλούς άλλους μικρότερους μαθητές-τριες, που είχαν στρώσει τις πετσετούλες τους, είχαν καθίσει στο δάπεδο στον χώρο πριν από το κυλικείο και το πωλητήριο και έτρωγαν το κολατσιό τους. Αλλά και με ένα γκρουπ ατόμων σε αναπηρικά αμαξίδια που μετακινούνταν ομαδικά από προθήκη σε προθήκη και παρακολουθούσαν ξενάγηση. Όλες οι παραστάσεις είναι βιώματα και εμπειρίες.
Μετά το Αρχαιολογικό Μουσείο, στα γραφεία του Συνηγόρου του Παιδιού χαρήκαμε την εγκάρδια φιλοξενία και τη διαφωτιστική συζήτηση για τα δικαιώματα του παιδιού.
Χαιρόμαστε το χειμωνιάτικο πρωινό καθώς περπατάμε περνώντας μπροστά από το Πολυτεχνείο, διασχίζοντας τις πλατείες και τα μνημεία της Αθήνας, που τα παιδιά τα γνωρίζουν αλλά όχι και πολύ καλά, μερικά τα μπερδεύουν, είναι άλλωστε μόλις 14 χρόνων!
Φτάνουμε περπατώντας στην πλατεία Συντάγματος, τα παιδιά έχουν ελεύθερο χρόνο για να φάνε, να κάνουν μια μικρή βόλτα. Σε άλλη περίπτωση, με καλύτερο καιρό, ξεκουραζόμαστε στον Εθνικό Κήπο που είναι περιποιημένος και όπου επαναλειτουργεί η μικρή συμπαθητική βιβλιοθήκη του.
Πολύ καλές εξορμήσεις έχουμε πραγματοποιήσει τις προηγούμενες σχολικές χρονιές, στον Λυκαβηττό με τα πόδια, στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Πειραιά και στο Πασαλιμάνι, όπου φτάσαμε μετά από μακρά και ενδιαφέρουσα διαδρομή με το λεωφορείο της γραμμής 040.
Μαθαίνεις στο σχολείο, αλλά μαθαίνεις και στις διαδρομές μέσα στην πόλη σου.
Τα βιβλία που χρησιμοποιούνται στο παρόν άρθρο είναι:
1. Jonathan Coe, «Αριθμός 11 ή ιστορίες που μαρτυρούν τρέλα», μετάφραση Άλκηστις Τριμπέρη, εκδόσεις Πόλις, 2016.
2. Αλέξανδρου Δελμούζου, «Το κρυφό σκολειό», Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, 2006.
Σημείωση: Για τη μικρή συνοικιακή βιβλιοθήκη, μαθαίνουμε ότι έκλεισε, όπως και άλλες μικρές βιβλιοθήκες, όταν ιδρύθηκε μια νέα κεντρική βιβλιοθήκη στην πόλη, η οποία όμως δεν λειτούργησε ποτέ, καθώς δεν εξευρέθηκαν τα κονδύλια που απαιτούνταν. Ο συγγραφέας, στην ομιλία του στον κινηματογράφο Τριανόν, είπε ότι αυτό που αναφέρει στο βιβλίο του για τις βιβλιοθήκες είναι πραγματικό γεγονός που συνέβη σε πόλη της Αγγλίας.
* Φιλόλογος, μέλος «Σκασιαρχείου»
