Η έκδοση αυτού του τεύχους συμπίπτει με τη συμπλήρωση δύο χρόνων κυβέρνησης της Αριστεράς. Δύο χρόνια κατά τη διάρκεια των οποίων, και στον χώρο του εκπαιδευτικού μας συστήματος και των ερευνητικών κέντρων, πραγματώθηκαν και εξαγγέλθηκαν μια σειρά πράξεις και ενέργειες οι οποίες πρωταρχικά ανέτρεψαν την πορεία απαξίωσης των δημόσιων αυτών αγαθών και των λειτουργών τους. Αντέστρεψαν τη συνεχή μείωση των δημόσιων δαπανών για την εκπαίδευση και, παρά τη δύσκολη συγκυρία της επιτροπείας, αυξήθηκαν έστω και λίγο οι δημόσιες δαπάνες για την Παιδεία. Και το κυριότερο, επαναθεμελίωσαν τη μόρφωση ως δημόσιο κοινωνικό αγαθό, που η Πολιτεία οφείλει να παρέχει ισότιμα σε όλους όσους ζουν ή βρίσκονται όπως οι πρόσφυγες -όπως υποστηρίζουμε στο αφιέρωμα για το θέμα του τεύχους- στο εσωτερικό της χώρας χωρίς καμία διάκριση και μάλιστα δωρεάν. Οι εκπαιδευτικοί έπαψαν να αντιμετωπίζονται ως πωλητές γνώσεων και οι μαθητές ως… πελάτες, όπως τους ονομάτισε, σύμφωνα με τη νεοφιλελεύθερη λογική του, ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης.
Σε αντίθεση με αυτή τη λογική, μια συνολική προσπάθεια μεταρρύθμισης αρθρώνεται σταδιακά αρχίζοντας, όπως είναι παιδαγωγικά ορθό, από την Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση και φτάνοντας μέχρι τα μεταπτυχιακά και την απαρχή δημιουργίας Ενιαίου Χώρου Παιδείας και Έρευνας. Δεν πρόκειται εδώ να αναφερθούμε σε όσα σημαντικά έχουν ήδη πραγματωθεί, άλλωστε το κείμενο του νέου συντονιστή του Τμήματος Παιδείας του ΣΥΡΙΖΑ Θ. Κοτσιφάκη, που ακολουθεί, αναλυτικά τα καταγράφει. Όπως και ο Οδικός Χάρτης 19 σημείων του υπουργού Παιδείας Κ. Γαβρόγλου, που επίσης εμπεριέχεται σ’ αυτό το τεύχος, και στον οποίο αδρά αναδεικνύεται η πορεία διεύρυνσης και διερεύνησής τους στη νέα χρονιά.
Επίσης, την ώρα που θα διαβάζετε αυτό το τεύχος, το πόρισμα του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής, που αναλυτικά έχει δημοσιευτεί στην «Αυγή» με βάση τον μέχρι σήμερα… «εθνικό» διάλογο, θα έχει εκτός απροόπτου κατατεθεί στην Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής. Έστω και χωρίς τις προτάσεις για τον τρόπο εισαγωγής στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση και εκείνες του αποκαλούμενου… «Εθνικού» Απολυτηρίου, λόγο προφανώς αντιδράσεων. Με την ευκαιρία, δεν είναι καιρός να πάψει επιτέλους αυτή η επίκληση για τα πάντα, μικρά και μεγάλα, της χρήσης της έννοιας του… έθνους;
Απέναντι σε όλα αυτά η ηγεσία του υπουργείου καλεί σε έναν επί της ουσίας διάλογο, αναμένοντας μέσα στο πρώτο δεκαπενθήμερο του Φεβρουαρίου και την ενδιάμεση έκθεση για την Παιδεία του ΟΟΣΑ. Σ’ αυτόν τον διάλογο, με πνεύμα συναίνεσης, όπως τονίζει, έχω την αίσθηση ότι όλοι, πολιτικά κόμματα, εκπαιδευτικοί φορείς, νηπιαγωγοί, δάσκαλοι, καθηγητές όλων των βαθμίδων, μαθητές, σπουδαστές, φοιτητές, ερευνητές, οφείλουν να τοποθετηθούν καθαρά, χωρίς μικροκομματικές, συνδικαλιστικές ή ατομικές αγκυλώσεις. Προς αυτή την κατεύθυνση η νέα Γραμματεία του Τμήματος Παιδείας του ΣΥΡΙΖΑ οργανώνει στις αρχές Φεβρουαρίου ανοιχτή συνδιάσκεψη.
Το πνεύμα συναίνεσης, βέβαια, δεν σημαίνει και άκριτη αποδοχή όλων όσων προτείνονται, αντίθετα απαιτεί κριτικές τοποθετήσεις και προφανώς και ιδεολογικοπολιτικές αντιπαραθέσεις, όχι όμως μηδενιστικούς αφορισμούς.
Κάτω από αυτή την οπτική, καταθέτουμε κάποιες πρώτες σκέψεις-αντιρρήσεις. Και πρωταρχικά τη χωρίς εμφανή λόγο μείωση της διακηρυγμένης μέχρι χθες θέσης μας για 14χρονη υποχρεωτική εκπαίδευση (2 χρόνια Νηπιαγωγείο και 12 Δημοτικό, Γυμνάσιο και Λύκειο). Και αν για τον ακόμη έναν χρόνο του Νηπιαγωγείου σημειώνεται ότι υπάρχει ανοιχτό θέμα συζήτησης, για τις δύο τελευταίες τάξεις του Λυκείου αυτό αποσιωπάται.
Ως προς τις ρυθμίσεις του Λυκείου, πέραν του προηγούμενου, ενώ θεωρούμε θετική την πρόταση για πολυκλαδικότητα της πρώτης τάξης, δεν αντιλαμβανόμαστε τη λογική των δύο επόμενων, που ουσιαστικά νομίζουμε ότι μετατρέπονται σε φροντιστηριακές, χωρίς βέβαια να ανατρέπουν την ανθούσα σε αυτό το επίπεδο παραπαιδεία. Παράλληλα, διατηρείται, φοβόμαστε και στην πρώτη, αλλά καθαρά στις δύο επόμενες, η διάκριση σε γενικά και τεχνικοεπαγγελματικά Λύκεια. Προφανώς, ο στόχος του ομαλού επαγγελματικό προσανατολισμού του μαθητή δεν υπηρετείται με αυτό τον τρόπο, ούτε η πρόθεση για αναβάθμιση της λυκειακής βαθμίδας. Θυμίζουμε ότι η αντίληψη και η θέση του χώρου είναι για έναν τριετή ενιαίο τύπο αυτοδύναμης βαθμίδας Λυκείου, Θεωρίας και Πράξης, που αντλεί την καταγωγή του από τις επεξεργασίες του αλήστου μνήμης ΚΚΕ Εσωτερικού, που μιλούσε για Πολυδύναμο Λύκειο, την οποία –όπως και τόσα άλλα– οικειοποιήθηκε το ΠΑΣΟΚ στις απαρχές του πειραματικά, μετονομάζοντάς το σε Πολυκλαδικό, για να το διαλύσει στην πορεία. Πρόκειται για μια αριστερή οπτική υπέρβασης στερεοτυπικών αντιλήψεων περί ανωτερότητας του Γενικού Λυκείου και υποβάθμισης των άλλων τύπων. Έναν τύπο ο οποίος δίνει ισότιμα πρακτικές και θεωρητικές μαθήσεις, με πλούτο επιλογών στον μαθητή, υποβοηθώντας τις ιδιαίτερες κλίσεις του, στην ίδια τη βιωμένη πράξη της παιδαγωγικής του ολοκλήρωσης. Έναν τύπο Λυκείου που υπερβαίνει, επίσης, την παραδοσιακή διάκριση μεταξύ χειρωνακτικής και θεωρητικής εργασίας, επιτρέποντας έναν ομαλότερο επαγγελματικό προσανατολισμό, γεγονός που εκτός όλων των άλλων συμβάλλει αποφασιστικά και στην υπέρβαση του μονόδρομου προς τα ΑΕΙ και την ασφυξία των επιλογών προς κάποια από τα τμήματά τους. Προφανώς, οι υποδομές και οι λειτουργικές ανάγκες ενός τέτοιου Λυκείου είναι αρκετά δαπανηρές και οι δεδομένες ασφυκτικές οικονομικές πραγματικότητες δεν επιτρέπουν τη γενίκευσή του άμεσα. Αλλά, αν αυτός ο παιδαγωγικά και ιδεολογικά ορθός ενιαίος τύπος Λυκείου αποτελεί αξιακή μας στρατηγική επιλογή, μπορεί σταδιακά να γενικευτεί σε όλη τη χώρα.
Με την ίδια, ιδεολογικά φορτισμένη αντίληψη και οι προτάσεις μας για την καθιέρωση της ελεύθερης πρόσβαση στα ΑΕΙ και ΤΕΙ και η κατάργηση -και όχι υποκατάσταση- του αντιπαιδαγωγικού σημερινού διαγωνισμού εισαγωγής, γιατί περί διαγωνισμού πρόκειται, όπως κι αν ονομαστεί.
Τέλος, παρά τις θετικές προτάσεις περί κατάργησης των αντισυνταγματικών Συμβουλίων στα Ανώτατα Ιδρύματα, την επαναφορά της ακαδημαϊκής τάξης στα συλλογικά όργανα των αυτοδιοικούμενων ΑΕΙ και όλες τις ορθές προς αυτή την κατεύθυνση προτάσεις για τις εκλογές μελών ΔΕΠ, επανέναρξη μετά μία εξαετία προκήρυξης θέσεων ΔΕΠ, υποστήριξη νέων ερευνητών, διδακτόρων και μεταδιδακτόρων, πρακτική άσκηση των φοιτητών, αύξηση των κονδυλίων και μέσω ΕΣΠΑ και Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, μείωση κατά 25% των χρεώσεων ρεύματος, ενίσχυση των κτηριακών υποδομών κ.λπ., δεν κατανοούμε την υπαναχώρηση στις προφανείς πιέσεις από το νομοσχέδιο που είχε καταθέσει η προηγούμενη αναπληρώτρια υπουργός Σ. Αναγνωστοπούλου για την κατάργηση των διδάκτρων στα μεταπτυχιακά και την αντικατάστασή τους, σε ειδικές και μόνο περιπτώσεις, με τέλη εγγραφής, με πλαφόν όμως ως προς το ύψος τους. Όπως δεν κατανοούμε -και εδώ δεν βλέπουμε από πού μπορεί να υπάρχουν αντιδράσεις- τη μη επαναφορά του ενιαίου ψηφοδέλτιου εκλογής πρυτάνεων και αντιπρυτάνεων.
Επίσης, μας βρίσκει ριζικά αντίθετους, όσο κι αν κατανοούμε τους λόγους, η μη άμεση επανακατοχύρωση τόσο του πανεπιστημιακού ασύλου όσο και της συμμετοχής φοιτητών και διοικητικών υπαλλήλων στα συλλογικά όργανα των ΑΕΙ και ΤΕΙ.
Είναι προφανές ότι στο επίπεδο αυτό των προτάσεων θα υπάρξουν και οι μεγαλύτερες αντιστάσεις και ιδεολογικοπολιτικές αντιπαραθέσεις, πολύ περισσότερο που με την έναρξη του διαλόγου για τη συνταγματική αναθεώρηση θα προβληθεί και πάλι η κατάργηση της συνταγματικής απαγόρευσης για την ίδρυση ιδιωτικών ή μη κερδοσκοπικών, επί το λιγότερο φορτισμένο, ΑΕΙ.
Tα θέματα όμως αυτά, όπως γράφαμε και παλιότερα, αφορούν το αύριο του τόπου, την παραγωγική του ανασυγκρότηση και πάνω απ’ όλα την ίδια την ουσία της δημοκρατικής του πορείας. Σε αυτό το επίπεδο, άλλωστε, θα κριθεί και το αριστερό μας αποτύπωμα.
Με αυτές τις κριτικές προτάσεις, παραμένοντας ανοιχτοί σε έναν εποικοδομητικό διάλογο, ευχόμαστε σε μαθητές, σπουδαστές, ερευνητές και λειτουργούς της εκπαίδευσης καλή χρονιά για ένα καθημερινά και καλύτερο αύριο.
