Η σημασία της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, ιδίως στην εποχή μας, όπου η απειλή της κλιματικής αλλαγής, οι μεταναστευτικές ροές που οφείλονται και σε περιβαλλοντικούς παράγοντες, η εξουθένωση των οικοσυστημάτων εξαιτίας των ανθρώπινων επεμβάσεων στο όνομα μιας αδιέξοδης και μη βιώσιμης ανάπτυξης αποτελούν πλέον θλιβερά στοιχεία της καθημερινότητας δισεκατομμυρίων κατοίκων του πλανήτη, είναι παραπάνω από προφανής.
Πρόκειται για μια μετασχηματιστική εκπαίδευση (transformative education), αφού στοχεύει στην αλλαγή εμπεδωμένων, μέσα στον χρόνο και στην κοινωνία, νοοτροπιών και στάσεων απέναντι στο περιβάλλον, φυσικό και ανθρωπογενές.
Με αυτή την έννοια, η περιβαλλοντική εκπαίδευση γίνεται εκπαίδευση του ενεργού και κριτικά σκεπτόμενου μελλοντικού πολίτη, με στόχο να οξύνει την ικανότητά του και τη δυνατότητα παρέμβασής του στη λήψη κρίσιμων αποφάσεων για τη βιωσιμότητα και την αειφορία και επίσης να οπλίσει με γνώση και επιχειρήματα τα σημερινά παιδιά για τη διεκδίκηση, στην ενήλικη ζωή τους, βιώσιμων και αειφόρων λύσεων στο τόσο σημαντικό όσο και επείγον, οικολογικά, οικονομικά αλλά και πολιτικά, περιβαλλοντικό ζήτημα.
Στη χώρα μας, έπειτα από 25 χρόνια θεσμοθετημένης εφαρμογής τής περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, έχουν εκπονηθεί και υλοποιηθεί χιλιάδες προγράμματα, με την εθελοντική συμμετοχή εκπαιδευτικών και μαθητών.
Στην Ελλάδα, άλλωστε, λειτουργεί το μοναδικό στην Ευρώπη Δίκτυο Δημόσιων Κέντρων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (ΚΠΕ), 57 τον αριθμό, ως καινοτόμος δομή του υπουργείου Παιδείας. Στα ΚΠΕ παρέχεται επιστημονική, θεωρητική και πρακτική, όσο και βιωματική προσέγγιση του φυσικού περιβάλλοντος, καθιστώντας τις επισκέψεις των σχολείων μια εμπειρία πραγματικά μοναδική και αναντικατάστατη για τα παιδιά.
Στα ΚΠΕ έχουν επιμορφωθεί εκατοντάδες χιλιάδες μαθητές και χιλιάδες εκπαιδευτικοί της Πρωτοβάθμιας και της Δευτεροβάθμιας σχολικής βαθμίδας, πράγμα που από μόνο του δικαιώνει την ξεχωριστή θέση που κατέχουν τα συγκεκριμένα κέντρα στην εκπαιδευτική κοινότητα και την καρδιά των μαθητών και των δασκάλων τους.
Το μέλλον της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στη χώρα μας, με τις όποιες αναθεωρήσεις, βελτιώσεις και προσθήκες κρίνονται απαραίτητες στο πέρασμα του χρόνου -και πάντα με σεβασμό στο αειφόρο παρελθόν της-, είναι σίγουρα εξασφαλισμένο. Γιατί δεν νοείται σύγχρονη, προοδευτική εκπαιδευτική πολιτική αν δεν περιλαμβάνει στον πυρήνα της την έγνοια και την επιστημονική όσο και βιωματική γνώση για το περιβάλλον, τους κινδύνους που το απειλούν και τους τρόπους για την αποτελεσματική προστασία του.
Πλάι στην περιβαλλοντική εκπαίδευση, αποτελώντας μάλιστα βασικό συστατικό της, στέκει και η εισαγωγή της ζωοφιλίας μέσω της εμπέδωσης των Δικαιωμάτων των Ζώων, και μάλιστα από την Πρωτοβάθμια ήδη εκπαιδευτική βαθμίδα.
Στη χώρα μας, δυστυχώς, η αντιμετώπιση των άλλων νοημόνων και συναισθανόμενων ζώων συνιστά αληθινό κοινωνικό πρόβλημα. Αν είναι αλήθεια ότι ο πολιτισμός και το ηθικό επίπεδο μιας κοινωνίας κρίνονται και από τη στάση της απέναντι στα ζώα, τα συμπεράσματα για την Ελλάδα είναι μάλλον απογοητευτικά.
Δεν περνάει μέρα χωρίς αναφορές για βάναυση, απαξιωτική και απάνθρωπη συμπεριφορά απέναντι τόσο σε οικόσιτα όσο και σε «άγρια» ζώα. Το στοίχημα λοιπόν είναι οι νέες γενιές να αποκτήσουν μια άλλη, πιο ολιστική και χωρίς ανθρωποκεντρικές (speciesism) στρεβλώσεις αντίληψη για τη σχέση μας ως homo sapiens με τα υπόλοιπα νοήμονα πλάσματα που μοιράζονται μαζί μας τον πλανήτη.
Το υπουργείο Παιδείας, σε συνεργασία με το ΙΕΠ, προχωρά στην κατάρτιση ειδικών προγραμμάτων προαγωγής της ζωοφιλίας στα σχολεία, μέσω των οποίων θα μεταφέρεται στα παιδιά γνώση και ενσυναίσθηση για το μεγάλο, βιοηθικό και βαθιά πολιτικό ζήτημα των Δικαιωμάτων των Ζώων.
* Ο Θέμης Δημητρακόπουλος είναι σύμβουλος του υπουργού Παιδείας για θέματα Πολιτισμού, Περιβάλλοντος και Δικαιωμάτων
Το μέλλον της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στη χώρα μας, με τις όποιες αναθεωρήσεις, βελτιώσεις και προσθήκες κρίνονται απαραίτητες στο πέρασμα του χρόνου -και πάντα με σεβασμό στο αειφόρο παρελθόν της-, είναι σίγουρα εξασφαλισμένο
