Η καταβύθιση των πολιτών στα κανάλια της εικονικής πραγματικότητας και της παραπλάνησης αποτελεί μείζον πρόβλημα της εποχής του επικοινωνιακού καπιταλισμού. Στην Ελλάδα, το πρόβλημα έχει αποκτήσει διαστάσεις εξαχρείωσης, καθώς επί σχεδόν τριάντα χρόνια η πολιτική εξουσία αρνήθηκε οιαδήποτε ρύθμιση, αλληλοσυναλλασσόμενη και αλληλοδιαπλεκόμενη με τις εξουσίες των βαρόνων της ενημέρωσης. Και τα κανάλια στα χρόνια των Μνημονίων συμπεριφέρθηκαν με λύσσα απέναντι σε κάθε λαϊκή κινητοποίηση που έδινε σχήμα στην απαίτηση για δημοκρατική ανατροπή.
Αποτέλεσμα αυτής της πολιτικής ζούγκλας είναι ολόκληρο το σύστημα ενημέρωσης να έχει περιέλθει σε πρωτοφανή κοινωνική ανυποληψία. Αυτό επιβεβαιώνεται από το ευρωβαρόμετρο του 2016, καθώς όχι μόνο τα κανάλια, αλλά και το Διαδίκτυο, που εμφανίστηκε στη ζωή μας μόλις πριν από λίγα χρόνια, απαξιώνονται στην κοινωνική συνείδηση. Τα στοιχεία για την Ελλάδα είναι συγκλονιστικά, αφού 9 στους 10 Έλληνες δηλώνουν ότι δεν εμπιστεύονται τα ΜΜΕ, ενώ στην Ευρώπη το αντίστοιχο ποσοστό είναι 57%. Όσον αφορά τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, το 75% των Ευρωπαίων και το 61% των Ελλήνων, οι οποίοι συμμετέχουν σε συζητήσεις σε αυτά, δηλώνουν ότι έχουν υπάρξει μάρτυρες ή έχουν υποστεί διαδικτυακή κακοποίηση, ρητορική μίσους ή απειλές.
Δυστυχώς, η κυβέρνηση δεν ευτύχησε να βάλει κάποια τάξη. Ο διαγωνισμός περιορίστηκε σε δημοπρασία οικονομικών προσφορών χωρίς καθορισμό ποιοτικών κριτηρίων και η ΕΡΤ, που θα μπορούσε να αποτελέσει το δημοκρατικό αντίβαρο για την ενημέρωση των πολιτών, αντιμετωπίστηκε με τη συνήθη αντίληψη...
Τώρα βρισκόμαστε σε ένα κρίσιμο σημείο. Ποιες αποφάσεις θα ληφθούν για την ΕΡΤ; Πότε θα ολοκληρωθεί ο διαγωνισμός για τα κανάλια, που αίφνης έγιναν επτά; (Συμφωνεί, άραγε, το Ινστιτούτο Φλωρεντίας σε αυτόν τον αριθμό;) Κι ακόμη: Ποιες μόνιμες ρήτρες θα καθιερωθούν και θα ενεργοποιούνται με ευθύνη του ΕΣΡ, ώστε να είναι διαρκής και ουσιαστικός ο δημόσιος έλεγχος και να μη λειτουργούν ασύδοτα οι νέοι καναλάρχες;
Η Ιστορία έχει αποδείξει ότι τα πρόστιμα, τα οποία μάλιστα συχνά δεν πληρώνονται, δεν σταματούν τις παρανομίες και την προσβολή της προσωπικότητας των πολιτών. Θα ενεργοποιηθεί ένα point system που θα φτάνει μέχρι και στην αφαίρεση της άδειας από τους υπότροπους;
Για να υπάρξει μια μεγάλη αλλαγή στον χώρο της ενημέρωσης, χρειάζεται να αποκατασταθεί το δημοσιογραφικό επάγγελμα. Να αποκτήσουν οι δημοσιογράφοι και οι εργαζόμενοι στα ΜΜΕ συνείδηση του κοινωνικού ρόλου τους, κάτι που προϋποθέτει, όμως, κατοχύρωση του επαγγέλματός τους. Είμαστε ακόμη στο σημείο μηδέν.
* Ο Νίκος Φίλης είναι βουλευτής Α' Αθήνας και μέλος του Πολιτικού Συμβουλίου του ΣΥΡΙΖΑ
