Αν και οι δημοσιογράφοι είναι γνωστοί «ξερόλες» -και έχουν γνώμη επί παντός του επιστητού-, ορισμένες φορές αναγνωρίζουν ότι έχουν ανάγκη επιμόρφωσης. Σε πείσμα των παλαιότερων, που θεωρούν ότι χειρίζονται όλα τα θέματα με άνεση και οπωσδήποτε τη γλώσσα με άριστο τρόπο, οι νεότεροι συνάδελφοί τους, ή τουλάχιστον αρκετοί από αυτούς, αντιλαμβάνονται τις ελλείψεις τους και την ανάγκη για επιμόρφωση, προκειμένου να αντεπεξέλθουν στις προκλήσεις της δουλειάς τους. Απόδειξη, η τεράστια επιτυχία, δηλαδή η συμμετοχή που εκδηλώθηκε, στα σεμινάρια επιμόρφωσης που είχε διοργανώσει πριν από τρία - τέσσερα χρόνια η ΕΣΗΕΑ για νέες τεχνολογίες, για ορθοφωνία κ.λπ. Τα σεμινάρια σταμάτησαν, όμως ακόμα σήμερα δεν είναι λίγοι αυτοί που παρακολουθούν τις διαλέξεις Ιστορίας που δίνονται κατά διαστήματα στο κτήριο της ΕΣΗΕΑ.
Παρά τις φτωχές προσπάθειες, η επιμόρφωση των δημοσιογράφων -που θα έπρεπε να περιβάλλεται από τον μανδύα της υποχρεωτικότητας κάθε δεκαετία- παραμένει ελλιπής, καθόλου υποχρεωτική, ωστόσο αναγκαία.
Ίσως γι' αυτόν τον λόγο είναι εξαιρετικής σημασίας το Πρόγραμμα Επιμόρφωσης για την ελληνική γλώσσα, στο οποίο συμμετέχει η ΕΡΤ και το διοργανώνει το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, με τη συνδρομή καθηγητών από πολλά πανεπιστημιακά ιδρύματα. Πρόκειται για πρόγραμμα επιμόρφωσης «φορέων του δημόσιου λόγου» με τίτλο «Μικρά σεμινάρια ελληνικής γλώσσας και επικοινωνίας», στην πραγματικότητα εργαστηρίων τα οποία πραγματεύονται τα λεγόμενα γλωσσικά «λάθη»: ορθογραφικά, αναγνωστικά, ακουστικά, αρθρωτικά, «δικαιολογημένα λάθη», αλλά και λάθη κατανόησης και καταστάσεως επικοινωνίας.
Γιατί όμως το γλωσσικό «λάθος» μπαίνει σε εισαγωγικά; Η προσέγγιση του σεμιναρίου προϋποθέτει την παραδοχή ότι η γλώσσα που μιλιέται είναι ζωντανός οργανισμός, εξελίσσεται καθημερινά και διαρκώς. Το γλωσσικό λάθος ορίζεται ως απόκλιση από τη γλωσσική νόρμα, η οποία αποτελεί πρότυπο και περιβάλλεται με το κύρος του κανόνα. Ο ορισμός αυτός ωστόσο είναι σχετικός και αυτό φαίνεται στις διαφοροποιήσεις και τις παραλλαγές της γλώσσας, διότι από τη μία πλευρά υπάρχει η κωδικοποίηση, η γραμματική και το συντακτικό, και από την άλλη η ζώσα επικοινωνία των χρηστών στον οικείο, καθημερινό ή ανεπίσημο λόγο.
Έτσι τα γλωσσικά λάθη θα μπορούσαν να θεωρηθούν πρώιμοι μάρτυρες μιας επερχόμενης γλωσσικής αλλαγής. Η αντοχή τους θα κριθεί στον χρόνο από την ένταση, την επιμονή, τη συνέχεια και τελικά την εξέλιξη της αρχικής παραφθοράς. Με βάση αυτή την οπτική, οι καταστροφολογίες σε σχέση με τη γλώσσα απορρίπτονται.
Και η γλώσσα των ΜΜΕ; Ο λόγος των ηλεκτρονικών ΜΜΕ χαρακτηρίζεται από απλοποιήσεις και συντομεύσεις και, σύμφωνα με τους διοργανωτές του σεμιναρίου, συχνά εξελίσσεται σε τυπικό παράδειγμα συνθηματικού λόγου. Μπορεί επίσης να συνοδεύεται από λάθη, τα οποία, καθώς μεταδίδονται από ισχυρό δίαυλο, συχνά επηρεάζουν τους αποδέκτες και ρυθμίζουν τις γλωσσικές χρήσεις και μορφές. Ειδικά σχεδιασμένα για δημοσιογράφους, τα σεμινάρια θα εστιάζουν:
* Στις σύγχρονες χρήσεις της ελληνικής γλώσσας και τα συνηθέστερα γραμματικά λάθη στον προφορικό και γραπτό λόγο των ομιλητών.
* Στις αρχές και τους κανόνες που διέπουν την οργάνωση ενός κειμένου.
* Στις παρεκκλίσεις από τη νόρμα στον τονισμό και την προσωδία των ραδιοτηλεοπτικών δελτίων ειδήσεων.
* Στα δάνεια της νέας ελληνικής από άλλες γλώσσες και τη διαχείρισή τους στον δημόσιο λόγο.
* Αναζητούν την «άρτια χρήση» της γλώσσας στη δημοσιογραφία σε σχέση και με το δημοσιογραφικό ύϕος και την αντιδιαστέλλουν με τις διαφοροποιήσεις από ορθούς λεκτικούς τύπους, από άποψη παραγωγής και ετυμολογίας.
* Θέτουν ερωτήματα σχετικά με την επίδραση των ΜΜΕ στον λόγο των αποδεκτών, την πιθανή μετεξέλιξη ή και παγίωση των σύγχρονων «λαθών» σε μελλοντικούς «κανόνες» και τη σχέση των γλωσσικών αποκλίσεων στον δημοσιογραφικό λόγο με την παθολογία και τη ρητορική επιλογή.
Το σεμινάριο θα ξεκινήσει στην Αθήνα το επόμενο Σάββατο 11 Μαρτίου και θα πραγματοποιείται κάθε Σάββατο πρωί έως τις 20 Μαΐου. Περιλαμβάνει διαλέξεις επικοινωνιακής γραμματικής, ορθογραφίας και σύνταξης και απευθύνεται σε δημοσιογράφους, ραδιοφωνικούς και τηλεοπτικούς παραγωγούς, αλλά και όσους διαχειρίζονται «δημόσιο λόγο». Στη συνέχεια το σεμινάριο θα μεταφερθεί στη Θεσσαλονίκη, ενώ οι εργαζόμενοι στην περιφέρεια θα έχουν τη δυνατότητα να το παρακολουθήσουν μέσω live streaming. Η συμμετοχή είναι προαιρετική, όμως ήδη έχει εκδηλωθεί μεγάλο ενδιαφέρον.
Την επιστημονική ευθύνη του έργου έχει η επίκουρη καθηγήτρια Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Νικολέττα Τσιτσανούδη, ενώ διδάσκοντες είναι, εκτός από την ίδια, ο Ναπολέων Μήτσης ομότιμος καθηγητής Γλωσσολογίας, ο Περικλής Πολίτης αναπληρωτής καθηγητής Ανάλυσης Λόγου των ΜΜΕ, ο Διονύσης Γούτσος καθηγητής Κειμενογλωσσολογίας, ο Γιώργος Ανδρουλάκης καθηγητής Κοινωνιογλωσσολογίας και εφαρμογών της στη διδακτική πράξη, ο Θανάσης Μιχάλης επίκουρος καθηγητής διδασκαλίας της ελληνικής ως μητρικής και ως δεύτερης γλώσσας και με τη χρήση των νέων Τεχνολογιών, η Μαρίκα Λεκάκου επίκουρη καθηγήτρια Γενικής Γλωσσολογίας με έμφαση στη Σύνταξη - Σημασιολογία και ο Γεώργιος Δ. Καψάλης πρύτανης Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, καθηγητής Ελληνικής Φιλολογίας με έμφαση στις κλασικές σπουδές και την Παιδική Λογοτεχνία.
