Ακατανόητη ενέργεια που εκθέτει την κυβέρνηση και τη χώρα. Μόνο έτσι μπορεί να ερμηνευτεί η πρωτοβουλία του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους που κίνησε τις διαδικασίες για να παραπεμφθεί στην διευρυμένη ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου προς επανεξέταση η απόφαση που δικαίωνε τους μετανάστες εργάτες στα ματωμένα φραουλοχώραφα της Μανωλάδας και τους επιδίκαζε αποζημιώσεις. Άμεση ήταν η αντίδραση του υπουργείου Δικαιοσύνης, που ζήτησε την ανάκληση του αιτήματος επανεξέτασης, ενώ η γ.γ. Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Μαρία Γιαννακάκη "άδειασε" το ΝΣΚ, χαρακτηρίζοντας "άστοχη" την ενέργειά του.
Το έγκλημα στα φραουλοχώραφα της Μανωλάδας και στους πυροβολημένους μετανάστες εργάτες που τόλμησαν να ζητήσουν τα δεδουλευμένα τους μπήκε στην ίδια ζυγαριά με τα (κακά) οικονομικά της χώρας. Και για το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους, η ζυγαριά έγειρε υπέρ της σφιχτής δημοσιονομικής πολιτικής έναντι της ανθρώπινης ζωής και αξιοπρέπειας. Στις 31 Μαΐου, δηλαδή λίγο πριν εκπνεύσει η προθεσμία στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, εντός της οποίας μπορούν να ασκηθούν τα όποια ένδικα μέσα έπειτα από μία καταδικαστική απόφαση, το ΝΣΚ, παρακάμπτοντας εντελώς το καθ' ύλην αρμόδιο υπουργείο Δικαιοσύνης ζήτησε οδηγίες από την Εισαγγελία του Αρείου Πάγου και τις δικαστικές αρχές της Πάτρας (Πρωτοδικείο, Εφετείο, Εισαγγελία Πρωτοδικών, Εισαγγελία Εφετών) για το αν θεωρούν σκόπιμο να γίνει παραπομπή της υπόθεσης στην ευρεία σύνθεση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για επανεξέταση. Σύμφωνα με πληροφορίες, θετικά απάντησαν το Εφετείο και το Πρωτοδικείο Πάτρας αλλά και ο Άρειος Πάγος.
Σημειώνεται ότι το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους δρα ανακλαστικά σε ό,τι αφορά οικονομικές υποθέσεις του Δημοσίου, όπως στην προκειμένη, καθώς οι αποζημιώσεις που επιδικάστηκαν στους άτυχους εργάτες ήταν περίπου 600.000 ευρώ που έπρεπε να εκταμιευτούν από το δημόσιο ταμείο. Όταν παρίσταται στις εκατοντάδες υποθέσεις που αφορούν το Δημόσιο δεν ενημερώνει τον υπουργό Οικονομικών, παρά μόνο σε περιπτώσεις που κρίνει ότι το Δημόσιο μπορεί να παραιτηθεί μιας υπόθεσης. Τότε και μόνο τότε ζητά τη γνωμοδότηση του υπουργού Οικονομικών ούτως ώστε να μην κατηγορηθούν τα μέλη του ΝΣΚ για απιστία.
Σύμφωνα με τη Μ. Γιαννακάκη, «ο τελικός υπογράφων για τις υποθέσεις ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου είναι ο γ.γ. Διαφάνειας. Τόσο ο υπουργός όσο και η γ.γ. έχουν τοποθετηθεί δημόσια για το όνειδος που προκαλεί η εν λόγω καταδίκη της χώρας. Και προκαλεί τεράστια εντύπωση ότι το εν λόγω έγγραφο για την παροχή οδηγιών δεν απευθύνθηκε στο υπουργείο Δικαιοσύνης. Τα δικαστήρια της χώρας δεν είναι αρμόδια να δώσουν οδηγίες για τον χειρισμό μιας υπόθεσης. Μια τέτοια ενέργεια ανήκει αποκλειστικά στην αρμοδιότητα της ελληνικής κυβέρνησης».
Άμεση αντίδραση
Η είδηση για την ντροπιαστική ενέργεια του ΝΣΚ έγινε γνωστή χθες το πρωί. Μέχρι το μεσημέρι, ωστόσο, με εντολή του υπουργού Δικαιοσύνης Σταύρου Κοντονή, ο οποίος πραγματοποιεί επίσημη επίσκεψη στη Βιέννη, ανακλήθηκε το σχετικό αίτημα. Ταυτόχρονα, έγινε γνωστό ότι αμέσως μόλις επιστρέψει ο υπουργός από το υπηρεσιακό του ταξίδι θα ζητήσει όλα τα πρακτικά των δικαστηρίων και τις απαντητικές επιστολές που έστειλαν στο ΝΣΚ, ώστε να ελεγχθούν ως προς το περιεχόμενο και τη νομική αρτιότητά τους. Την ίδια στιγμή, θα αναζητηθεί και το πώς ακριβώς αποφασίστηκε και συντονίστηκε η παραπομπή στη διευρυμένη σύνθεση.
Η επιστολή της ανάκλησης
Λίγο αργότερα, η γ.γ. Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έστειλε αυστηρότατη επιστολή στον πρόεδρο του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, στην οποία αναφέρει:
"Κύριε πρόεδρε,
Με έκπληξη ενημερώθηκα από τον Τύπο σχετικά με την υποβολή αιτήματος για παραπομπή της υπόθεσης Chowdury (υπόθεση Μανωλάδας) στη Μείζονα Σύνθεση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.
Δεδομένου ότι οδηγίες για τον χειρισμό της υπόθεσης και τη σκοπιμότητα της εν λόγω ενέργειας έπρεπε να έχουν ζητηθεί από την ελληνική κυβέρνηση, την οποία εκπροσωπεί το ΝΣΚ στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, και δη από τον γενικό γραμματέα Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ο οποίος είναι αρμόδιος για την παροχή οδηγιών επί υποθέσεων που εμπίπτουν στην αρμοδιότητα του υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και καθόσον κρίνεται άστοχη η εν λόγω ενέργεια δεδομένης της νομολογίας του ΕΔΔΑ, ζητώ την άμεση ανάκληση του αιτήματος παραπομπής της εν λόγω υπόθεσης στη Μείζονα Σύνθεση του ΕΔΔΑ".
Πηγές από το υπουργείο Δικαιοσύνης ανέφεραν ότι η απόφαση του ΝΣΚ είναι τουλάχιστον ακατανόητη για τους εξής λόγους. Αρχικά, το ΝΣΚ ζήτησε οδηγίες από τα δικαστήρια που αθώωσαν τους εργοδότες - πιστολέρο της Μανωλάδας να δώσουν οδηγίες για το αν θα πρέπει να επανεξεταστεί η απόφαση που, συν τοις άλλοις, καταδίκασε την Ελλάδα για κακοδικία. «Με άλλα λόγια, ζήτησε από τους λύκους να φυλάξουν τα πρόβατα» είπε στην «Α» αρμόδια πηγή.
Επιπλέον, η θέση της κυβέρνησης και του υπουργού Δικαιοσύνης για τη υπόθεση Μανωλάδας και τις κατάπτυστες αποφάσεις των δικαστηρίων της Πάτρας είχε εκφραστεί μέσω του Στ. Κοντονή, ο οποίος είχε χαρακτηρίσει «όνειδος για τη χώρα» την καταδίκη της χώρας μας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Είχε προαναγγείλει μάλιστα ότι θα στείλει έγγραφο στην πρόεδρο του Αρείου Πάγου καθώς και στην Επιθεώρηση Εργασίας ώστε να διερευνηθούν οι συνθήκες που οδήγησαν τα ελληνικά δικαστήρια στην αθώωση των παραγωγών φράουλας από την κατηγορία της εμπορίας ανθρώπων.
Πράγματι, ο υπουργός, στις 3 Απριλίου 2017, με το υπ' αριθμό πρωτοκόλου 1314 έγγραφο προς τον Άρειο Πάγο επισήμανε ότι «το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 4 παρ. 2 της ΕΣΔΑ λόγω της παράλειψης της χώρας να εκπληρώσει τις θετικές της υποχρεώσεις και ειδικότερα τις υποχρεώσεις για πρόληψη του φαινομένου της εμπορίας ανθρώπων, για προστασία των θυμάτων, για αποτελεσματική διερεύνηση των επικαλούμενων παραβιάσεων και για δίωξη και τιμωρία των δραστών». Και ο Στ. Κοντονής κατέληγε: «Εν όψει των ανωτέρω, παρακαλούμε για τις δέουσες κατά την κρίση σας ενέργειες για να διασφαλιστεί η προσήκουσα ερμηνεία και εφαρμογή της εθνικής νομοθεσίας σύμφωνα με το σύνταγμα και τις διεθνείς υποχρεώσεις της χώρας, ώστε να περιοριστούν κατά το δυνατόν περιπτώσεις που έχουν ως αποτέλεσμα την καταδίκη της χώρας ενώπιον των διεθνών δικαιοδοτικών οργάνων με δυσμενέστατες οικονομικές επιπτώσεις για το σύνολο των πολιτών».
Ο υπουργός επίσης έστειλε μήνυμα και στους δικαστές δηλώνοντας: «Πρέπει να προσέξουμε περισσότερο αυτά τα ζητήματα και οι δικαστικές ενώσεις να ασχοληθούν με αυτά, παρά να κάνουν αντιπολίτευση στην κυβέρνηση. Γιατί, εκτός από τη διεθνή απαξίωση, έχει χρεωθεί και η χώρα με την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Εδώ υπάρχει ένα σοβαρό ζήτημα, το οποίο ορισμένοι το προσπερνούν χωρίς να προβληματιστούν: αυτή η απόφαση θα αποτελέσει νομολογιακό προηγούμενο για δεκάδες χρόνια σε παγκόσμιο επίπεδο».
Προς την ορθή κατεύθυνση
«H κίνηση αυτή (σ.σ.: ανάκληση), εάν υλοποιηθεί, είναι προς την ορθή κατεύθυνση, έστω την ύστατη ώρα. Υπήρχε κίνδυνος χειροτέρευσης της θέσης της χώρας στην Ολομέλεια του ΕΔΔΑ. Κάθε αναβολή στην εκτέλεση είναι καθυστέρηση στην απονομή δικαιοσύνης. Δεν πρέπει να χαθεί αυτή η ευκαιρία να μην υπάρξουν νέες Μανωλάδες» δηλώνει ο συνήγορος των εργατών - μεταναστών Βασίλης Κερασιώτης. Θυμίζουμε ότι, όπως μας εξηγούσε ο Β. Κερασιώτης σε συνέντευξή του στην "Αυγή" της Κυριακής την επαύριο της ανακοίνωσης της απόφασης, τον περασμένο Απρίλιο: «Είναι η πρώτη φορά που η παράνομη εργασία σε τόσο μεγάλη κλίμακα τίθεται υπό το μικροσκόπιο του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου και έχει αυτή την ισχύ το δεδικασμένο μιας τέτοιας απόφασης. Δηλαδή, αυτή θα λαμβάνεται υπόψη και από ιταλικά, και από πορτογαλικά, και από άλλα δικαστήρια ως προς τις θετικές υποχρεώσεις για πρόληψη, διερεύνηση και καταστολή του φαινομένου. Αυτό είναι η προστιθέμενη αξία της υπόθεσης. Έχει ευρύτερες προεκτάσεις που ακόμα δεν έχουμε καταλάβει, όπως η υπόθεση Ράντσεφ εναντίον Κύπρου και Ρωσίας που ήταν σταθμός για το σεξουαλικό trafficking».
Από την ελληνική αθώωση μέχρι την ευρωπαϊκή καταδίκη
Στις 30 Μαρτίου 2017, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, με μια απόφαση - κόλαφο, έκανε δεκτή την προσφυγή 42 μεταναστών από το Μπανγκλαντές, οι οποίοι είχαν εργαστεί από τον Οκτώβριο του 2012 μέχρι τον Φεβρουάριο του 2013 στα φραουλοχώραφα της Ηλείας. Οι μετανάστες δούλευαν πραγματικά σαν σκλάβοι, διέμεναν σε άθλια καταλύματα που τους είχε παραχωρήσει η εργοδοσία χωρίς καν τα στοιχειώδη και πυροβολήθηκαν από τους επιστάτες όταν πήγαν να ζητήσουν τα δεδουλευμένα έξι μηνών... Ταυτόχρονα, καταδίκασε την Ελλάδα για σαφή παράβαση της απαγόρευσης της καταναγκαστικής εργασίας, ενώ σημειωνόταν ότι κράτος απέτυχε τόσο να αποτρέψει τέτοιες καταστάσεις και να προστατεύσει τα θύματα όσο και να πραγματοποιήσει αποτελεσματική έρευνα για τα αδικήματα που καταγγέλθηκαν και να τιμωρήσει τους υπεύθυνους.
Σύμφωνα με την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, επιδικάστηκε αποζημίωση 16.000 ευρώ για καθέναν που συμμετείχε στη διαδικασία ενώπιον του ποινικού δικαστηρίου και 12.000 ευρώ για τους υπολοίπους προσφεύγοντες για το σύνολο των βλαβών που τους προκλήθηκαν. Επίσης, το δικαστήριο τους αναγνώρισε 4.363,64 ευρώ συνολικά για τα δικαστικά έξοδα.
Πριν φτάσουν οι άτυχοι μετανάστες μέχρι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για να δικαιωθούν, είχε προηγηθεί η επονείδιστη απόφαση του Μεικτού Ορκωτού Δικαστηρίου της Πάτρας στις 30 Ιουλίου 2014, με την οποία αθωώθηκαν ομόφωνα οι ιδιοκτήτες των ματωμένων φραουλοχώραφων Ν. Βαγγελάτος και Κ. Χαλούλος για την επίθεση με καραμπίνες κατά των μεταναστών εργατών.
Ένοχοι κρίθηκαν άλλοι δύο επιστάτες, οι Γ. Χαλούλος και Θ. Αποστολόπουλος, για πρόκληση επικίνδυνων σωματικών βλαβών ο ένας για απλή συνέργεια σε πρόκληση επικίνδυνων σωματικών βλαβών ο δεύτερος. Στον πρώτο επιβλήθηκε ποινή φυλάκισης 14 χρόνια και επτά μήνες (που συνεπάγεται 10 χρόνια φυλάκισης και είναι μετατρέψιμη σε πέντε ευρώ ημερησίως), ενώ στον δεύτερο επιβλήθηκαν οκτώ χρόνια και επτά μήνες. Η έφεση που άσκησαν στη συνέχεια είχε ανασταλτικό χαρακτήρα και οι δύο αφέθηκαν ελεύθεροι...
Αντίθετη με την κρίση του δικαστηρίου στάση, που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και ηρωική δεδομένου του ζοφερού κλίματος που επικρατούσε σε όλη τη διάρκεια της ακροαματικής διαδικασίας κράτησε η εισαγγελέας της έδρας Διονυσία Παπαδοπούλου, που υποστήριξε με σθένος ότι «οι εργάτες γης δούλευαν χωρίς να πληρώνονται, με αποτέλεσμα να αντιδράσουν κάποια στιγμή αυτοδίκαια».
Σύμφωνα με την εισαγγελική λειτουργό, η γνώμη της οποίας δεν εισακούστηκε, «στη Μανωλάδα έχει χαθεί η αξιοπρέπεια του ανθρώπου και αναδεικνύεται η απουσία του κράτους», ενώ στη συνέχεια πρότεινε στους δικαστές (τακτικούς και ενόρκους) να καταδικάσουν τους κατηγορούμενους για τα αδικήματα που τους αποδίδονται.
Κι ενώ η απόφαση ήταν ένα πραγματικό σοκ για την κοινή γνώμη, που είχε δει τους εργάτες αιμόφυρτους να οδηγούνται στα νοσοκομεία, ο μόνος που... πανηγύριζε ήταν ο νυν αντιπρόεδρος της Ν.Δ. Άδωνις Γεωργιάδης, που με ανάρτησή του στο Τwitter ανέφερε: «7-0 το αποτέλεσμα για τη Μανωλάδα. Και οι 3 δικαστές και οι 4 ένορκοι (2 γιατροί, 1 εκπαιδευτικός, 1 μηχανικός). Μήπως βιάστηκαν κάποιοι;». Έδινε μάλιστα και τη δική του εξήγηση για το αιματηρό περιστατικό: «Σκάγια στον αέρα που στην πτώση πέτυχαν και τραυμάτισαν κάποιους ελαφρά. Τι το περίεργο βλέπετε;»
Μετά την αθωωτική απόφαση, η τότε εισαγγελέας του Αρείου Πάγου Ευτέρπη Κουτζαμάνη ζήτησε από το δικαστήριο μόλις καθαρογραφεί η απόφαση να διαβιβαστεί αμέσως αντίγραφό της προκειμένου να κριθεί αν συντρέχει περίπτωση να ασκηθεί αναίρεση κατά το αθωωτικό σκέλος της. Πράγματι, όταν εστάλη το αντίγραφο, ανέλαβε να το ελέγξει ο αντεισαγγελέας του Αρείου Πάγου Κωνσταντίνος Παρασκευαΐδης ο οποίος έβαλε ταφόπλακα στις ελπίδες των μεταναστών για δικαίωση. Ο ανώτατος δικαστής έκρινε ότι η αθώωση των κατηγορουμένων είναι οριστική και αμετάκλητη και ότι δεν συντρέχει λόγος να ασκηθεί αναίρεση κατά της ομόφωνης αθωωτικής ετυμηγορίας ...
Αντιδράσεις των κομμάτων
Με ανακοίνωσή της η Δημοκρατική Συμπαράταξη τονίζει ότι «η ανάκληση του κυβερνητικού αιτήματος για επανεξέταση της 'υπόθεσης Μανωλάδας' από το ΕΔΑΔ, μετά τις αντιδράσεις που προέκυψαν, θα σώσει την αξιοπρέπεια της χώρας, όχι όμως τη δική τους. Το υπουργείο Δικαιοσύνης οφείλει επίσημη τοποθέτηση για το θέμα. Αυτοί που ανέλαβαν την πολιτική πρωτοβουλία για την κατάθεση του αιτήματος οφείλουν να βγουν στο φως και να αναλάβουν τις ευθύνες τους». Επιπλέον, υπογραμμίζει ότι «η δήθεν λύση που προώθησε η κυβέρνηση, με την περιβόητη τροπολογία για τους παράτυπους εργάτες γης, έχει μηδενικά αποτελέσματα. Η κατάσταση στη Μανωλάδα δεν έχει αλλάξει. Στον αγροτικό χώρο δεν υπάρχει ούτε καταπολέμηση της αδήλωτης εργασίας, ούτε βιώσιμο σχέδιο για την υποστήριξη των αγροτών και των μεταναστών. Η Δημοκρατική Συμπαράταξη έχει επισημάνει από την ψήφιση της σχετικής διάταξης τη δυσκολία εφαρμογής της αλλά και τον κίνδυνο να δημιουργήσει συνθήκες 'δουλεμπορίου' ή, όπως ορθά έκρινε η απόφαση του ΕΔΑΔ και καταδικάστηκε η χώρα μας, συνθήκες 'καταναγκαστικής εργασίας' (forced labour)».
Με ανακοίνωσή του το ΚΚΕ υπογραμμίζει ότι η κατάθεση από την κυβέρνηση αίτησης επανεξέτασης της απόφασης του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων που δικαίωνε τους 42 μετανάστες «αποτελεί μία αισχρή πολιτική πράξη που θα την ακολουθεί για πάντα. Είναι σαν να 'πυροβολούνται' για δεύτερη φορά οι μετανάστες εργάτες γης, που είχαν δεχτεί τα δολοφονικά πυρά των μπράβων των μεγαλοαγροτών στα δουλοχώραφα της Μανωλάδας». Αναφέρει επίσης ότι «με την πράξη αυτή, η κυβέρνηση δικαιώνει το καθεστώς δουλείας και εργοδοτικής τρομοκρατίας σε βάρος των μεταναστών εργατών. Τα συμφέροντα των μεγαλοαγροτών ήθελε να εξυπηρετήσει η κυβέρνηση και όταν νομοθέτησε την εκμετάλλευση των εργατών γης μέσω του εργόσημου, χωρίς να τους δίνει το δικαίωμα να αποκτήσουν άδειες παραμονής, κρατώντας τους σε καθεστώς παρανομίας και ομηρείας».
Τέλος, η Κίνηση Ενωμένοι Ενάντια στον Ρατσισμό και τη Φασιστική Απειλή (ΚΕΕΡΦΑ) με ανακοίνωσή της υπογραμμίζει: «Προκαλεί αλγεινή εντύπωση σε κάθε δημοκρατικά σκεπτόμενο άνθρωπο το ότι το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους προχώρησε σε αίτηση επανεξέτασης της καταδικαστικής απόφασης του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου που δικαίωνε την προσφυγή των μεταναστών εργατών γης στη Μανωλάδα και επέβαλε αποζημιώσεις άνω των 500.000 ευρώ από το κράτος. Η απόφαση του υπουργού Δικαιοσύνης Σταύρου Κοντονή να προχωρήσει στην ανάκληση της αίτησης του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους έφτασε μετά την κατακραυγή για την απαράδεκτη αίτηση ανάκλησης που λειτουργούσε σαν 'κράχτης' για κλιμάκωση της ρατσιστικής εργοδοτικής τρομοκρατίας. Ο θεσμικός ρατσισμός εμπόδισε να αποδοθεί δικαιοσύνη για τους εργάτες γης στα ματοβαμμένα φραουλοχώραφα της Μανωλάδας. Είναι αδιανόητο τώρα να επιχειρεί να πάρει τη ρεβάνς. Η ΚΕΕΡΦΑ επιμένει ότι είναι μονόδρομος ο σεβασμός των εργατικών δικαιωμάτων με την άμεση νομιμοποίηση όλων των μεταναστών εδώ και τώρα!».
