Η Λυδία είναι 32 χρονών και δουλεύει ως διαμεσολαβήτρια σε Κέντρο Υποστήριξης των Ρομά (Παράρτημα) στην Αθήνα. Όπως κάθε Ρομά, έχει περάσει δυσκολίες. Όμως δεν ξεκινά να μιλά από αυτές.
Μιλά για όσα θεωρεί χρήσιμα να γίνουν και όσα χρήσιμα ήδη γίνονται ώστε κανένας και καμία να μη ζήσει στην αρχή της ζωής του την παιδική εργασία. Τη φτώχεια. Το προδιαγεγραμμένο μέλλον. Ώστε κανένας και καμία να μη ξεκινά να μιλά για τον εαυτό του έχοντας να θυμηθεί οδυνηρές αναμνήσεις.
Στο Παράρτημα, η Λυδία αποτελεί τον συνδετικό κρίκο μεταξύ των Ρομά και της υπηρεσίας. «Έρχεται, για παράδειγμα, ένας Ρομά που δεν ξέρει τη γλώσσα και φωνάζει για τα δικαιώματά του, χωρίς όμως να ξέρει ποια είναι ακριβώς αυτά. Η δουλειά μου δεν είναι μόνο να μεταφράσω στις δύο πλευρές, αλλά να βοηθήσω να υπάρξει μια ομαλή λειτουργία. Να καταλάβει εκείνος που εξυπηρετείται πού πρέπει να απευθυνθεί και τι πρέπει να κάνει. Αλλά να καταλάβει κι η υπηρεσία πώς πρέπει να βοηθήσει».
Στα Παραρτήματα οι Ρομά μπορούν να μάθουν πώς θα γράψουν τα παιδιά τους στο σχολείο, να ενημερωθούν για τα εμβόλια που πρέπει να γίνουν, να ρωτήσουν για θέματα εγκυμοσύνης και εκτρώσεις. Μπορούν να μάθουν για τα επιδόματα που δικαιούνται και να τους βοηθήσουν στην υποβολή των αιτήσεων. Ανάλογα με το αίτημά τους παραπέμπονται στην αντίστοιχη υπηρεσία.
«Το σημαντικότερο όμως είναι να έρθουν σε επαφή με τον κόσμο που υπάρχει έξω. Να δουν ότι υπάρχει κάτι διαφορετικό. Έτσι έγινε και η δική μου αρχή».
Όταν ήταν μικρή, άκουσε για το Κέντρο Συμπαράστασης παιδιών και οικογένειας στο Μεταξουργείο. «Είχα ακούσει από τα ξαδέρφια μου ότι υπήρχε ένα κέντρο όπου ζωγραφίζεις, παίζεις και μαθαίνεις γράμματα. Μου ακουγόταν ως κάτι πάρα πολύ μεγάλο και πήγα».
Με παρότρυνση των δασκάλων της από το Κέντρο πήγε για πρώτη φορά στο σχολείο σε ηλικία 13 ετών. «Ήξερα μόνο να συλλαβίζω. Το επίπεδό μου ήταν δευτέρας δημοτικού, αλλά με έβαλαν στην έκτη. Με δυσκόλευαν πάρα πολύ οι λέξεις. Ο δάσκαλός μου όμως ήταν πολύ καλός, με πίστεψε και μου έδινε συνέχεια θάρρος. Μου έλεγε ‘θα τα καταφέρεις, μπορείς!’»
«Είχα μεγάλη υπομονή. Δεν ήθελα ούτε να κάνω πολλά παιδιά, ούτε να παντρευτώ μικρή. Ήθελα κάτι καλύτερο και αυτός ήταν ο μόνος δρόμος για να φτάσω σε αυτό το καλύτερο».
Σήμερα έχει πτυχίο κοινωνικής λειτουργού και έχει τελειώσει επίσης βοηθός ακτινολόγου.
Δεν ήταν η εξέλιξη που μπορούσε να φανταστεί, όταν της έκαιγε τα βιβλία ο πατέρας της. «Η αντίληψη είναι ότι πρέπει να παντρευτείς μικρή, να καθαρίζεις το σπίτι, να γίνεις καλή νοικοκυρά. Είναι πάρα πολύ δύσκολο να ξεφύγει η γυναίκα και είναι πολύ λίγες όσες το έχουν καταφέρει. Ακόμη και το να φορέσεις παντελόνι αντί για φούστα γίνεται μεγάλο θέμα».
Εκείνο που τη βοήθησε ήταν η συναναστροφή με ανθρώπους που δεν ήταν Ρομά, πέραν του οικισμού. «Πρέπει να κάνεις σχέσεις και με άλλους ανθρώπους για να δεις το διαφορετικό. Βλέπεις ότι είναι σαν κι εσένα, αλλά ζουν καλύτερα». Έπρεπε όμως να κάνει πολλή δουλειά και με τον ίδιο της τον εαυτό. «Πρέπει να αμφισβητήσεις πάρα πολλά, την ίδια σου την ύπαρξη, και μετά να τα ξαναβρείς πάλι με τον εαυτό σου». «Για αρκετό καιρό απέκρυπτα την καταγωγή μου. Ένιωθα ότι οι Ρομά είναι κάτι άλλο. Είναι ντροπή να το λες. Τώρα πλέον όχι μόνο έχω βρει την ταυτότητα μου, αλλά νιώθω πέρα για πέρα περήφανη».
Το πιο σημαντικό βήμα για ένα παιδί Ρομά σήμερα είναι το σχολείο. «Είναι πάρα πολύ σημαντική η σύνδεση του ΚΕΑ με τη συμμετοχή στο σχολείο. Έχουν αρχίσει και γράφουν τα παιδιά στα σχολεία. Είναι απίστευτο! Γενικώς τα επιδόματα πρέπει να συνδεθούν με τη συμμετοχή στο σχολείο, ειδικά το επίδομα για το παιδί, που είναι και το σημαντικότερο για τους Ρομά, καθώς έχουν πολλά παιδιά».
Αντίστοιχη παρέμβαση θεωρεί ότι πρέπει να υπάρχει για τους μεγαλύτερους σε ηλικία με την εργασία. «Να βρεθεί μια εργασία που καλύπτει την ανάγκη τους για βιοπορισμό, αλλά να τους βάζει και σε μια διαδικασία να πηγαίνουν κάποιες ώρες στο σχολείο».
Θεωρεί σημαντικό ακόμη να δημιουργηθούν μόνιμες θέσεις εργασίας για τους Ρομά που καταφέρνουν να αποφοιτήσουν από σχολές και να μην απασχολούνται μόνο σε προγράμματα με ημερομηνία λήξης. Μπορούν επίσης να αξιοποιηθούν οι χειρωνακτικές δεξιότητες τις οποίες διαθέτουν πολλοί. «Δεν χρειάζεται να γίνουμε όλοι γιατροί. Μπορούν όσοι θέλουν και ξέρουν να καλλιεργούν ντομάτες».
Για τον ρατσισμό σε βάρος τους τονίζει ότι είναι λογικό να υπάρχει φόβος από τον κόσμο. «Κι εμείς νιώθουμε φόβο να έρθουμε κοντά με εσάς. Φοβόμαστε μήπως χάσουμε τα έθιμά μας. Είναι ένα λογικό συναίσθημα και δεν το κατακρίνω. Πρέπει όμως να γίνουν βήματα και να ενταχθούμε κι εμείς μετά από τόσα χρόνια στον κοινωνικό ιστό. Οι Ρομά δεν είμαστε μόνο αυτά που λέγονται. Είμαστε και πολλά άλλα. Πρέπει όμως να πλησιάσεις κοντά για να τα δεις».
