Συνώνυμο της ελπίδας, της αισιοδοξίας και της ασφάλειας του ταξιδιού είναι για τους ναυτικούς οι φάροι, ενώ η υποβλητική τους παρουσία, συνδεδεμένη με την απρόβλεπτη θάλασσα, τον άνεμο και τις ιστορίες των απομονωμένων φαροφυλάκων, κρύβει μυστήριο, δύναμη, μοναξιά αλλά και γαλήνη και καθήκον για τους... στεριανούς.
Στην Ελλάδα των πολυάριθμων νησιωτικών περιοχών και συμπλεγμάτων και της ναυτικής παράδοσης ο φάρος υπήρξε οδηγός και σύνορο για κάθε ταξίδι.
Αύριο, Παγκόσμια Ημέρα Φάρων, η χώρα μας έχει κάθε λόγο να γιορτάζει και να καλεί τους πολίτες να επισκεφθούν τους συνολικά 27 ανοιχτούς για το κοινό, φέτος, φάρους.
Από τον πρώτο πυρσοφόρο πύργο
Οι πρώτοι φάροι εμφανίστηκαν πριν από περίπου 2.000 χρόνια: ο Φάρος της Αλεξάνδρειας στην Αίγυπτο και ο Κολοσσός της Ρόδου στην Ελλάδα. Άλλωστε η ονομασία “φάρος” αποδίδεται στον πρώτο πύργο με πυρσό (πυρσοφόρο) που χτίστηκε στο αιγυπτιακό νησί Φάρος, στα ανατολικά του λιμανιού της Αλεξάνδρειας, από τον μεγάλο αρχιτέκτονα των ελληνιστικών χρόνων Σώστρατο ο οποίος έσβησε για πάντα το 1303, όταν καταστράφηκε από μεγάλο σεισμό.
Στη νεότερη Ελλάδα ο πρώτος φάρος φέρεται να κατασκευάστηκε το 1827 στην Αίγινα (δεν υπάρχει πλέον),, που είχε τότε οριστεί από τον Ι. Καποδίστρια ως προσωρινή πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους.
Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου οι φάροι υπέστησαν σοβαρές φθορές και μετά το τέλος του πολέμου λειτουργούσαν μόλις 19. Ωστόσο το 1945 άρχισε συστηματική προσπάθεια για την αποκατάστασή τους και το 1946 λειτουργούσαν ήδη 374.
Σβήνει το φως στους παραδοσιακούς φάρους
Όμως, πλέον οι παραδοσιακοί φάροι δεν χρησιμοποιούνται όπως στο παρελθόν και αργοσβήνουν εγκαταλελειμμένοι.
Οι τεχνολογικές εξελίξεις και ιδιαίτερα στις τηλεπικοινωνίες και τις δορυφορικές επικοινωνίες και η ανάπτυξη ηλεκτρονικών συστημάτων πλοήγησης έδωσαν τη χαριστική βολή στη λειτουργία των φάρων. Είναι ενδεικτικό το ότι έως το 1980 η Υπηρεσία Φάρων απασχολούσε 320 φαροφύλακες, οι οποίοι συντηρούσαν το δίκτυο προλαμβάνοντας τις ζημιές στα κτίσματα. Σταδιακά ο αριθμός των φαροφυλάκων μειώθηκε και σήμερα δεν ξεπερνούν τους 70.
Δεδομένου δε ότι πλέον οι φάροι σχεδόν στο σύνολό τους είναι αυτόματοι, με τη χρήση ηλιακής ενέργειας και ηλεκτρικού ρεύματος, δεν προσλαμβάνονται πλέον φαροφύλακες.
Το δίκτυο σήμερα
Πάντως σήμερα το φαρικό δίκτυο της χώρας μας είναι από τα μεγαλύτερα στον κόσμο, καθώς αποτελείται, συνολικά, από 1.308 φάρους (όλων των τύπων: σταθεροί, επιτηρούμενοι ή μη, αναλάμποντες πυρσοί, φωτοσημαντήρες, πλωτοί φάροι, ραδιοφάροι) που είναι διάσπαρτοι στις ελληνικές ακτές μήκους 15.000 χλμ., με τον ψηλότερο ύψους 300 μέτρων να βρίσκεται στη Γαύδο.
Συγχρόνως υπάρχουν 120 παραδοσιακοί, πετρόχτιστοι φάροι, με μέση ηλικία περίπου δύο αιώνων, εκ των οποίων μόνο οι 20 είναι σε καλή κατάσταση. Μέτρια θεωρείται η κατάσταση άλλων 30, ενώ οι φθορές είναι ορατές στους υπόλοιπους 70. Σήμερα γίνονται προσπάθειες για την αποκατάσταση και διατήρησή τους ως ιστορικών μνημείων (Ιστορική Κληρονομιά Αρχιτεκτονικής και Βιομηχανικής Τέχνης).
Το έργο της συντήρησης και λειτουργίας των φάρων και φωτοσημαντήρων ανήκει στην Υπηρεσία Φάρων, η οποία υπάγεται στο Γενικό Επιτελείο Ναυτικού (ΓΕΝ). Η Υπηρεσία Φάρων ενημερώνει την Υδρογραφική Υπηρεσία του Πολεμικού Ναυτικού για τις σβέσεις, την επαναλειτουργία και τις νέες τοποθετήσεις φανών για την έκδοση αγγελιών προς ενημέρωση των ναυτιλλομένων.
Γιορτή μέσα στους φάρους
Η Παγκόσμια Ημέρα Φάρων, που καθιερώθηκε το 2003 με πρωτοβουλία της Διεθνούς Ένωσης Φαροφυλάκων και γιορτάζεται κάθε χρόνο την τρίτη Κυριακή του Αυγούστου, αποσκοπεί στην ενημέρωση των πολιτών για τη σημασία των φάρων και των υπόλοιπων ναυτικών βοηθημάτων στη ναυσιπλοΐα, αλλά και στην προβολή του σημαντικού έργου των φαροφυλάκων, συχνά υπό δύσκολες συνθήκες.
Η ημέρα γιορτάζεται, φέτος, σε 350 φάρους, που ανήκουν σε 50 χώρες του κόσμου και είναι ανοιχτοί για το κοινό, με την πραγματοποίηση διαφόρων εκδηλώσεων.
Στο πλαίσιο αυτό το ΓΕΝ ανακοίνωσε ότι αύριο, Κυριακή 19 Αυγούστου, θα δοθεί η δυνατότητα επίσκεψης από το κοινό από τις 10.00 έως 20.00 στους ακόλουθους φάρους:
Αγ. Νικόλαος (Κέα), Ακρωτήρι (Θήρα), Αρκίτσα (Φθιώτιδα), Μουδάρι (Κύθηρα), Βρυσάκι (Λαύριο), Γερογόμπος (Κεφαλλονιά), Γουρούνι (Σκόπελος), Δρέπανο (Πάτρα), Δρέπανο (Χανιά), Κασσάνδρα (Χαλκιδική), Κατάκολο (Ηλεία), Κερί (Ζάκυνθος), Κρανάη (Γύθειο), Μεγάλο Έμβολο (Θεσσαλονίκη), Μελαγκάβι (Λουτράκι), Πλάκα (Λήμνος), Κόρακας (Πάρος), Κοκκινόπουλο (Ψαρά), Αλεξανδρούπολη (Αλεξανδρούπολη), Ταίναρο (Λακωνία), Κόπραινα (Άρτα), Κακή Κεφαλή (Χαλκίδα), Μονεμβασιά (Λακωνία), Λάκκα (Παξοί), Βασιλήνα (Εύβοια), Πάππας (Ικαρία), Σπαθί (Σέριφος).
