Των N. Στουπή και Θ. Βλάχου*
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΑΛΗΘΕΙΑ. «Ευφυής γεωργία» (Smart Farming ή Smart Agriculture): Η γεωργία στην οποία εφαρμόζονται καινοτόμες τεχνολογίες της πληροφορίας και της επικοινωνίας με τη συνδυασμένη εφαρμογή όλων των προϊόντων τους (όργανα ακριβείας, αισθητήρες, GPS, εναέρια οχήματα, δορυφόροι κ.λπ.). Συγκεκριμένα: α) συστήματα διαχείρισης της πληροφορίας, β) γεωργία ακριβείας, γ) γεωργική αυτοματοποίηση και ρομποτική.
Χαρακτηρίζεται η «Σύγχρονη Πράσινη Επανάσταση», μετά τις «επαναστάσεις» του εκμηχανισμού, της χημικής έκρηξης, της γενετικής βελτίωσης και της αμφιλεγόμενης γενετικής τροποποίησης των φυτών. Η εφαρμογή της δημιουργεί δυνατότητες αύξησης της γεωργικής παραγωγής με την κατά το δυνατόν ορθολογικότερη χρήση των φυσικών πόρων, γι’ αυτό και η εφαρμογή της διευρύνεται συνεχώς σε ολόκληρο τον κόσμο (στις ΗΠΑ περίπου το 80% των παραγωγών χρησιμοποιεί τέτοιες τεχνολογίες. Στην Ευρώπη αντίστοιχα μόνο το 24%. Στην Ελλάδα το τεχνολογικό επίπεδο του γεωργικού τομέα χαρακτηρίζεται ως ιδιαίτερα χαμηλό) κι έτσι η ελληνική γεωργία συνεχίζει να κινείται με τον «αραμπά».
Πρόσφατα, το υπουργείο Ψηφιακής Πολιτικής σε συνεργασία με το ΥΠΑΑΤ ανάγγειλαν μια εμβληματική πρωτοβουλία, να χρηματοδοτήσουν από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, με σημαντικό ποσό, έργο ευφυούς γεωργίας, θέτοντας σε διαβούλευση σχέδιο προκήρυξης σχετικού έργου. Ενός έργου το οποίο προκάλεσε συζητήσεις γύρω από τη σκοπιμότητά του και τις ακολουθούμενες διαδικασίες. Ένα έργο που η προσέγγισή του μπορεί να αποτελέσει είτε μια καινοτόμα παρέμβαση με θετικό πρόσημο για την κυβέρνηση της Αριστεράς, είτε θα υπονομευτεί, θα εκφυλιστεί και θα εγκαταλειφθεί.
ΣΗΜΕΡΑ ΤΙ ΘΕΛΟΥΜΕ; Πολιτική για την αγροτική έρευνα και καινοτομία στη χώρα μας, που μέσω αυτής θα συμβάλουμε στην ανάπτυξη του παραγωγικού πρωτογενή τομέα ταυτόχρονα με τη βελτίωση του επιπέδου ζωής του αγροτικού πληθυσμού και την ανάταξη της χώρας, ή εμμονή σε παλιές προσεγγίσεις απλού κοινωνικού προστατευτισμού του αγροτικού υποκειμένου υποταγμένες σε έναν απόλυτο κρατισμό; Θέλουμε αύξηση της παραγωγικότητας και μείωση των εισροών (στο 38% την υπολογίζουν σε ερευνητικό επίπεδο);
Η αναγκαιότητα υλοποίησης έργων που θα αποτελούν τον ιμάντα μεταφοράς των αποτελεσμάτων της έρευνας και της καινοτομίας στη γεωργική πράξη δεν μπορεί παρά να θεωρείται εξ ορισμού απόλυτα καταφατική. Οι ανάγκες του ανθρώπινου πληθυσμού στη γη αυξάνονται ραγδαία. Προκειμένου να διατηρηθεί και βελτιωθεί το επίπεδο ζωής, επιβάλλονται η ανάπτυξη και χρησιμοποίηση μέσων που θα γεφυρώνουν την υπαρκτή αντίθεση αύξηση της γεωργικής παραγωγής - επιπτώσεις στο περιβάλλον (εξάντληση ή υποβάθμιση των φυσικών πόρων). Σε αυτή την πολύπλοκη αντίθεση - κατάσταση, η τεχνολογία προσφέρει πολλές θετικές εναλλακτικές δυνατότητες. Σε κάθε περίπτωση, η «αειφορική εντατικοποίηση της γεωργίας» περνά μέσα από την έρευνα και την καινοτομία.
Ο Έλληνας γεωργός δικαιούται να απαιτεί υποστήριξη από την Πολιτεία στην αξιοποίηση των ευρημάτων της αγροτικής έρευνας, στη χρηματοδότηση της οποίας συμμετέχει μέσω της φορολογίας του, αλλά και γενικότερα με τη συμμετοχή του γεωργικού προϊόντος στο εθνικό εισόδημα. Για την Πολιτεία η υπηρεσία αυτή, πρέπει να θεωρείται ως κοινωνική παροχή, όπως η εξασφάλιση πόσιμου νερού, το δημόσιο οδικό δίκτυο κ.λπ. Το ποιος φορέας θα το προσφέρει, δημόσιος ή ιδιωτικός, για τον παραγωγό είναι δευτερεύον. Η κυβέρνηση έχει υποχρέωση να προβεί σε όλες τις ενέργειες που θα διασφαλίζουν τη μεταφορά στον Έλληνα γεωργό της γνώσης που δημιουργούν η έρευνα και η καινοτομία. Τέτοια έργα άλλωστε (case studies) έχουν υλοποιηθεί και συνεχίζουν να τρέχουν σε ολόκληρο τον κόσμο. Τέτοια έργα μεμονωμένα και ασυντόνιστα τρέχουν σε ερευνητικές κοιτίδες, πανεπιστήμια και τεχνολογικά ιδρύματα, ιδιωτικές πρωτοβουλίες.
ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΕΛΛΕΙΨΕΙΣ ΣΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗΣ; Προφανώς. Ο ίδιος ο νηφάλιος επιστημονικός διάλογος ανέδειξε τεχνικές αδυναμίες που πιθανά να οφείλονται στη μη ενεργό εμπλοκή γεωπόνων-επιστημόνων, ακόμα και στην απουσία από την όλη αρχιτεκτονική της διακήρυξης των μέχρι σήμερα -ελάχιστων είναι γεγονός- αποτελεσμάτων ερευνών στον ελληνικό χώρο από ελληνικά ή/και ξένα ιδρύματα. Έτσι, σε αρκετά θέματα που αφορούν βασικούς τομείς της γεωργικής παραγωγής (φυτοπροστασία, άρδευση, λίπανση) παρουσιάζονται κενά και επιδέχονται ουσιαστική βελτίωση. Για παράδειγμα, στα θέματα φυτοπροστασίας το σύστημα δεν φαίνεται να λαμβάνει υπόψη το ζήτημα της απόκτησης ανθεκτικότητας παθογόνων, το οποίο είναι καθοριστικής σημασίας. Η στενή σχέση άρδευσης - λίπανσης θα έπρεπε να λαμβάνεται σοβαρότερα υπόψη. Αποτελέσματα από έρευνες σε ελληνικά περιβάλλοντα με ασφαλή συμπεράσματα δεν φαίνεται να ήταν γνωστά στους συντάκτες. Δεν φαίνεται να οργανώνεται ολοκληρωμένα η αξιοποίηση υπαρκτών δημόσιων δεδομένων (ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ, ΕΜΥ, ΕΛΓΑ, Εθνικό Αστεροσκοπείο κ.ά.)
Επικλήσεις του τύπου το «Ελληνικό Δημόσιο δεν δουλεύει» κ.λπ. δεν μπορεί και δεν πρέπει να αποτελούν οποιοδήποτε άλλοθι για αποκλεισμό των δημόσιων φορέων όπως και, αντίθετα, απόψεις ότι ο ιδιωτικός τομέας είναι εξ ορισμού εναντίον του κοινωνικού συνόλου δεν θα πρέπει φοβικά να αποκλείουν τη συμμετοχή του σε παρόμοια έργα. Στο τέλος – τέλος, είναι ευθύνη της Πολιτείας να εξυγιάνει όλους τους τομείς της κοινωνίας και της οικονομίας και να τους ενεργοποιήσει προς το συμφέρον του κοινωνικού συνόλου.
ΥΠΑΡΧΕΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΔΙΑΚΥΒΕΥΜΑ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ; Προφανώς. Σε τι συνίσταται; Πάντως σίγουρα όχι στο φοβικό σύνδρομο που μερικές φορές μας κυνηγά. Αυτό του κακού εξωτερικού εχθρού που καραδοκεί με δούρειους ίππους να κυριεύσει την ηθική αριστερή μας ακεραιότητα, να καταλύσει το κράτος και τη δημόσια αξιακή μας προσέγγιση περί δημόσιου συμφέροντος. Ούτε στο λαϊκίστικο και τελικά σήμα κατατεθέν της αδράνειας, «άλλο είναι το κύριο», «να πειραματιστούμε και να περιμένουμε να ωριμάσουμε». Δυστυχώς για την κυβέρνηση της Αριστεράς, το πολύ σε έναν χρόνο από σήμερα πρέπει να δείξει ότι έξω από τα «μνημονιακά γραβάτα και κορσέ», μπορεί να κυκλοφορεί και με διαφορετικό φιλολαϊκό και φιλοαγροτικό ένδυμα.
Στη διαφάνεια
Στη χρηστή διαχείριση να πιάσουν πραγματικά τόπο τόσα χρήματα.
Στη διασφάλιση ως δημόσιας ιδιοκτησίας και του δημόσιου ελέγχου.
Στην ελεύθερη πρόσβαση του κάθε ενδιαφερόμενου σε κάθε διαθέσιμη πληροφορία.
Στην κατά το δυνατόν δωρεάν στους αδύνατους ή την διασφάλιση του κατά το δυνατόν χαμηλότερου τιμήματος για τη χρήση αμειβομένων υπηρεσιών.
Στην ανάπτυξη προωθητικών υγειών σε, και όχι μόνο στα όρια της χώρας- συνεργείων ιδιωτικού (επιχειρήσεις) και δημόσιου τομέα (ΑΕΙ-ΤΕΙ - Ερευνητικά Ινστιτούτα).
Στην προετοιμασία εν όψει εφαρμογής της ΝΕΑΣ ΚΑΠ όπου η ευφυής γεωργία φαίνεται να ενσωματώνεται ως οργανικό της κομμάτι.
Καταλήγοντας, ένα έργο που αναφέρεται στην αξιοποίηση των αποτελεσμάτων της έρευνας και καινοτομίας στη γεωργία είναι τελείως απαραίτητο και πρέπει να γίνει.
Είναι υποχρέωση της Πολιτείας απέναντι σε ένα κοινωνικό δικαίωμα.
Οι κανόνες που θα τεθούν στην πραγματοποίησή τους είναι καθήκον της να εξασφαλίζουν επιστημονική επάρκεια, διαφάνεια και οικονομικότητα, ιδιαίτερα λόγω των συνεπειών της κρίσης που θα συνεχίσει να βιώνει η χώρα μας, παράλληλα με τα αναπτυξιακά ψήγματα που θα φέρνει η Νέα Εποχή. Ταυτόχρονα, οι δημόσιοι φορείς (επιστημονικοί, ερευνητικοί, διοικητικοί) που εμπλέκονται στο εν λόγω αντικείμενο οφείλουν να προσαρμόσουν τους σχεδιασμούς τους στο εν λόγω αντικείμενο, καθιστώντας το προτεραιότητα.
* Ο N. Στουπής είναι Γεωπόνος, πρώην γενικός γραμματέας ΥΠΑΑΤ και πρώην πρόεδρος ΕΛΓΑ. Ο Θ. Βλάχος είναι εκπαιδευτικός, πρώην διευθύνων σύμβουλος του ΕΛΓΟ
