Με τον τρόπο διάδοσης των ειδήσεων συνεχώς να αλλάζει και να επιταχύνεται, η έκθεση του ινστιτούτου Reuters του 2018 με θέμα “Ψηφιακά νέα” έρχεται να επισημάνει τις προκλήσεις της εποχής εστιάζοντας μεταξύ των άλλων στον προβληματισμό για τις ψευδείς ειδήσεις που διακινούνται συστηματικά.
Όπως άλλωστε επισημαίνουν οι ερευνητές, που ανέλυσαν απαντήσεις των 74.000 συμμετασχόντων από 37 χώρες, “η ψηφιακή επανάσταση είναι γεμάτη αντιφάσεις και εξαιρέσεις”, αφού από τη μια ζητούμενο είναι η ελευθερία έκφρασης και από την άλλη απαιτείται ένα κανονιστικό πλαίσιο που θα περιορίζει τη διάδοση ψευδών ειδήσεων και θα βάζει φραγμό στην πολιτική χειραγώγηση. Αυτός ο προβληματισμός διαπερνά μάλλον αμυδρά τη χώρα μας, όπου οι Έλληνες, πρώτοι στην Ευρώπη, κατά 94% ενημερώνονται από το Διαδίκτυο.
Σύμφωνα με τη μελέτη, η χρήση μέσων κοινωνικής δικτύωσης για την ενημέρωση είναι πλέον διαδεδομένη σε όλο τον κόσμο. Βέβαια η άνοδος των προηγούμενων χρόνων αντιστρέφεται και τα τελευταία δυο χρόνια καταγράφεται πτωτική πορεία κυρίως στις ΗΠΑ, στο Ηνωμένο Βασίλειο και στη Γαλλία, που σχετίζεται με την αναζήτηση, την ανάρτηση και τη διάχυση ειδήσεων στο Facebook.
Βέβαια παγκοσμίως η εμπιστοσύνη προς τις ειδήσεις παραμένει σχετικά σταθερή περί το 44%, την ίδια ώρα που το 51% δηλώνει εμπιστοσύνη στις ειδήσεις από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Υψηλή εμπιστοσύνη στα μέσα ενημέρωσης συναντάται στη Φινλανδία και την Πορτογαλία με 62%. Στις τελευταίες θέσεις βρίσκονται η Ελλάδα 26% και η Νότια Κορέα (25%), όπου η εμπιστοσύνη είναι χαμηλή. Την ίδια στιγμή περί το ένα τρίτο των χρηστών πιστεύει τις ειδήσεις που βρίσκει μέσω δικής του αναζήτησης στο Διαδίκτυο και μόλις το 23% εμπιστεύεται τις ειδήσεις που διακινούνται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Ανησυχία για τα fake news
Παρά τη διαδεδομένη χρήση μέσων κοινωνικής δικτύωσης για την ενημέρωση, το 54% του κοινού ανησυχεί για τον εάν κάτι που αναρτάται στο Διαδίκτυο είναι αληθινό ή ψεύτικο, με το μεγαλύτερο ενδιαφέρον να εντοπίζεται σε Βραζιλία (85%), Πορτογαλία (71%), Ισπανία (69%), Ελλάδα (66%). Ειδικά στις ΗΠΑ (64%) αυτή η τάση κατεγράφη γιατί κατά την προεκλογική περίοδο η πολιτική κατάσταση ήταν πολωμένη, πράγμα που εντάθηκε από την αυξημένη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
Χαμηλό είναι το ενδιαφέρον για τις ψεύτικες ειδήσεις σε Γερμανία (37%) και Ολλανδία (30%), όπου κατά την προεκλογική περίοδο το πολιτικό κλίμα δεν επηρεάστηκε από ειδήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Σε κάθε περίπτωση το κοινό όλο και πιο συχνά ζητά να υπάρξουν κυβερνητικές παρεμβάσεις για να περιοριστούν, ει δυνατόν να εξαλειφθούν, οι ψεύτικες ειδήσεις, κυρίως στην Ευρώπη (60%) και στην Ασία (63%). Μάλιστα, στις ΗΠΑ ένας στους τέσσερις ερωτηθέντες λέει ότι οι κυβερνήσεις θα πρέπει να κάνουν περισσότερα.
Διάδοση ειδήσεων
Παρ’ ότι σε σχέση με το 2015 η χρήση Facebook για οποιονδήποτε λόγο έχει μείνει στατική, η διάδοση ειδήσεων μέσω αυτού έχει μειωθεί από 42% το 2016 στο 36% το 2018. Ωστόσο, πρώτη στη διάδοση ειδήσεων μέσω χρηστών Facebook είναι η Μαλαισία με 64%. Ακολουθούν το Μεξικό (61%), η Ελλάδα, η Ουγγαρία και η Αργεντινή με 60%.
Η Ελλάδα είναι από τις χώρες όπου το 94% ενημερώνεται μέσω Διαδικτύου και το 71% από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης παρ’ ότι η τηλεόραση συνεχίζει να παίζει σημαντικό ρόλο (67%), και την ίδια στιγμή είναι πολύ χαμηλά η προτίμηση για τα έντυπα. Παράλληλα αυξημένη είναι η τάση για ενημέρωση από υπολογιστές (70%) και κινητά τηλέφωνα (60%). Βέβαια η εμπιστοσύνη προς τις ειδήσεις είναι χαμηλή και περιορίζεται στο 26%.
Παρ’ όλα αυτά, το 49% των ειδήσεων διαδίδεται από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο. Σημειωτέον ότι στη χώρα μας το Facebook διατηρεί την πρωτιά της προτίμησης με 78%, ενώ μόλις το 24% χρησιμοποιεί Twitter.
H Ουγγαρία έχει κοινά χαρακτηριστικά με την Ελλάδα, αφού οι χρήστες κοινωνικών δικτύων χρησιμοποιούν κατά 81% το Facebook έναντι 13% που χρησιμοποιεί Twitter. To 87% των χρηστών ενημερώνεται διαδικτυακά και το 65% από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ενώ μόλις το 20% ενημερώνεται από τα έντυπα μέσα. Πάντως, η εμπιστοσύνη προς τα μέσα ενημέρωσης παραμένει χαμηλά, μόλις στο 29%.
Στην Πορτογαλία οι πολίτες εκφράζουν πολύ μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στις ειδήσεις που διαβάζουν (62%). Οι χρήστες ενημερώνονται από το Διαδίκτυο και την τηλεόραση (83%). Το δε 63% ενημερώνεται από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ενώ το 41% από τα έντυπα.
Να σημειωθεί ότι η σύγκλιση των δεικτών για τη χρήση Διαδικτύου και τηλεόρασης προκύπτει από τις πρόσφατες διαδικτυακές πρωτοβουλίες που υποστηρίζουν τις έξι μεγαλύτερες εταιρείες των μέσων ενημέρωσης. Έχει δημιουργηθεί μια πλατφόρμα όπου οι χρήστες έχουν πρόσβαση σε πολλούς ιστότοπους, κανάλια και ραδιόφωνα με μια μόνο εγγραφή.
Οι Τούρκοι προτιμούν το Whatsapp
Στην Τουρκία, όπου ο Ερντογάν συστηματικά συντρίβει την ελευθερία έκφρασης και με πρόσφατους νόμους απαγορεύει την ίδρυση διαδικτυακών μέσω με την ενημέρωση να συγκεντρώνεται σε φιλοκυβερνητικούς επιχειρηματίες, διαπιστώνεται ότι το 87% των ειδήσεων διακινείται μέσω Διαδικτύου, το 77% μέσω της τηλεόρασης και το 66% από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Βέβαια, μόνο το 38% εμπιστεύεται τα μέσα ενημέρωσης.
Την ίδια στιγμή στην Τουρκία το 30% των χρηστών κοινωνικής δικτύωσης επιλέγουν εφαρμογές τύπου Whatsapp για την ανταλλαγή γραπτών μηνυμάτων ως έναν από τους πιο “ιδιωτικούς” τρόπους επικοινωνίας, όπου μέσω αυτού μεταφέρονται ακόμη και πολιτικά μηνύματα, όπως καταγράφει η έρευνα. Άλλωστε αυτή η εφαρμογή χρησιμοποιείται γι’ αυτόν τον σκοπό με το πολυπληθέστερο κοινό να εντοπίζεται σε Μαλαισία (54%), Βραζιλία (48%), Ισπανία (36%).
