Αποχαιρετούμε σήμερα έναν ακριβό σύντροφο, ένα σημαντικό συνάδελφο, ένα φίλο, ένα μαχητή της Αριστεράς και της δημοσιογραφίας.
Ο Βασίλης συγκέντρωνε πολλά προτερήματα, ως άνθρωπος, ως δημοσιογράφος, ως ενεργός πολίτης. Ήταν μια ολοκληρωμένη προσωπικότητα. Έφυγε με το κεφάλι ψηλά και μας άφησε ένα λαμπρό παράδειγμα σεμνού αγωνιστή και ακάματου πνευματικού εργάτη.
Η κοινωνική και πολιτική του συνείδηση σφυρηλατήθηκε από τα νεανικά του χρόνια, όταν συμμετείχε στα κινήματα και ειδικότερα στο αντιδικτατορικό κίνημα στην Ιταλία. Μέσα στην κοσμογονία των κινημάτων και της Αριστεράς εκείνη την περίοδο, μετά το γαλλικό 1968 και το ιταλικό 1969, που δημιούργησαν μια πολύμορφη Αριστερά με έντονες ιδεολογικές αντιπαραθέσεις, αλλά με κοινή πίστη την αλλαγή του κόσμου και το σοσιαλισμό.
Μέχρι προχθές ο Βασίλης προσπαθούσε να δώσει νέα νοήματα σε αυτή την απελευθερωτική προοπτική, ακόμη και σε συνθήκες που προσιδιάζουν προς την αριστερή μελαγχολία, όχι από καθέδρας, αλλά με αίσθηση ισότητας απέναντι στους νεότερους και τους συναδέλφους.
Η ένταξή του στην Αριστερά και το δημοσιογραφικό του λειτούργημα δεν ήταν δύο αντιτιθέμενες επιλογές. Δεν ήταν αριστερός της κάλπης και επαγγελματίας της αγοράς. Δεν αγνοούσε ότι το δημοσιογραφικό επάγγελμα πρέπει να ασκείται με βάση αρχές που στον πυρήνα τους συγκροτούν βασικές αξίες της Αριστεράς. Της δικής μας Αριστεράς, που δεν υπηρέτησε αυταρχικά καθεστώτα ούτε σαγηνεύτηκε από τις σειρήνες των μεταμοντέρνων αφηγήσεων.
Η στράτευσή του στην Αριστερά υπήρξε στην πράξη προϋπόθεση στην υπηρεσία του δημοσιογραφικού επαγγέλματος.
Ο σεβασμός στο δικαίωμα του πολίτη να ενημερώνεται υπεύθυνα και χωρίς τη διαμεσολάβηση μεγάλων οικονομικών συμφερόντων, το δικαίωμα και η υποχρέωση του συντάκτη να εργάζεται με βάση τη δημοσιογραφική δεοντολογία υπήρξαν κατευθυντήριες γραμμές για έναν άνθρωπο που ανέλαβε διοικητικά καθήκοντα μέσα στην καρδιά του συστήματος, χωρίς να παρακάμπτει τις αντιφάσεις, χωρίς να ενδώσει.
Είχε συνείδηση ότι η αξιοπρέπεια του δημοσιογράφου, δηλαδή η υποχρέωσή του να ενημερώνει χωρίς να υποκύπτει στις σκοπιμότητες των κυρίαρχων πολιτικών και οικονομικών κύκλων, περνάει και μέσα από την κατοχύρωση των εργασιακών δικαιωμάτων. Γι’ αυτό ο Βασίλης υπήρξε συνδικαλιστής, απέκτησε τον σεβασμό των συναδέλφων και αναδείχθηκε σε πρόεδρο της ΠΟΕΣΥ.
Η διπλή μάχη για τη δεοντολογία και την αξιοπρέπεια του δημοσιογράφου, που αντανακλούσε τη συνειδητοποίηση ότι η δημοσιογραφία συνιστά κοινωνικό λειτούργημα, υπήρξε μια από τις πρόωρες μάχες που δόθηκαν από τη Συσπείρωση Δημοσιογράφων και άλλες συγγενείς παρατάξεις. Αποδείχθηκε βεβαίως δύσκολη. Και από τις εξελίξεις που οδήγησαν στη μετάλλαξη του Τύπου και την έκπτωση των δημοσιογράφων φάνηκε και απελπισμένη.
Ο Βασίλης χωρίς περιστροφές μιλούσε για την ανάγκη να ξαναγίνουν οι δημοσιογράφοι η φωνή αυτών που δεν έχουν φωνή στο παιχνίδι της εξουσίας, να ελέγχουν την εξουσία και να μην περάσουν με το μέρος της.
Ακόμη και όταν έγινε βουλευτής δεν πέρασε από την άλλη πλευρά. Διατήρησε την κριτική του συνείδηση, την αυθεντικότητά του, το δικαίωμά του να παρεμβαίνει χωρίς να υποχωρεί από τις αρχές του, αλλά ως οργανικό μέρος μιας συλλογικής προσπάθειας που εξέφραζε το λαϊκό αίτημα της δημοκρατικής ανατροπής. Γι’ αυτό άλλωστε συνέχισε να αρθρογραφεί. Τα τελευταία χρόνια από την “Αυγή”, όπου ήρθε συνταξιούχος πλέον, αλλά όχι απόμαχος, να προσφέρει εθελοντικά. Και αυτή η κίνησή του σηματοδοτεί το ενδιαφέρον και την πεποίθησή του για τον αναντικατάστατο ρόλο των Μέσων Ενημέρωσης της Αριστεράς με κατοχυρωμένη πάντοτε τη δημοσιογραφική ανεξαρτησία τους. Δηλαδή με την αναγνώριση από το κόμμα της Αριστεράς του δικαιώματος των αριστερών πολιτών να ενημερώνονται απροκατάληπτα μέσα σε ένα ελεύθερο πολιτισμικό περιβάλλον.
Θα τον θυμόμαστε λιγομίλητο και ουσιαστικό. Μαχητικό χωρίς ρητορισμούς. Άλλωστε σε όλη τη ζωή του διαμόρφωσε ένα ήθος γραφής που ήταν μακριά από την ξύλινη γλώσσα των κομμάτων και τη δημοσιοσχεσίτικη γλώσσα της αγοράς. Έγραφε με ροή προφορικού λόγου. Καυστικός, αλλά όχι προσβλητικός. Συνομιλούσε με τον αναγνώστη, που τον είχε πάντοτε μπροστά του. Με αμεσότητα και επιχειρήματα, με συναίσθημα αλλά όχι συναισθηματισμούς, με γραφή - κέντημα, συμβάλλοντας στη διαμόρφωση του δημόσιου χώρου.
Όταν ο ΣΥΡΙΖΑ έγινε κυβέρνηση και πολλοί από εμάς αναλάβαμε ευθύνες διακυβέρνησης, ο Βασίλης δεν διεκδίκησε τίποτα. Και χωρίς διδακτισμούς, σαν ένας από τους πολλούς, επέμεινε, μαζί με άλλους συντρόφους της γενιάς του, να διατηρεί της άγρυπνη συνείδηση του αριστερού και της Αριστεράς μέσα από τις γραμμές του ΣΥΡΙΖΑ.
Έχασε την άνιση μάχη με τον καρκίνο, την οποία όμως έδωσε μέχρι την τελευταία του πνοή. Είχε κουραστεί, αλλά δεν είχε παραιτηθεί μπροστά στο μοιραίο. Λίγες μέρες πριν, όταν τον συνάντησα στο σπίτι του ταλαιπωρημένο και με δύσκολη ανάσα, αλλά πρόθυμο να μιλήσει για πολλά και ενδιαφέροντα, διέκρινα (και τη συγκρατώ ακόμη στη μνήμη μου) μια έκφραση λύπης, πόνου, ίσως παράπονου, μια ζωγραφιά ενός ιδιόμορφου και εκφραστικού χαμόγελου.
Καλό κατευόδιο, Βασίλη. Θα σε θυμόμαστε στις καλές αλλά και στις δύσκολες στιγμές μπροστά μας. Στον συνεχή αγώνα, στη Lotta Continua, για να βγούμε από την κρίση με τον λαό όρθιο.
Θα αναζητούμε έμπνευση από το παράδειγμά σου σε μια περίοδο όπου τα αδηφάγα συμφέροντα των επιχειρηματιών και της showbiz, ως μέρος του συστήματος του παλαιοκομματισμού, εξακολουθούν να καταπίνουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.
Στη Μαρία και την Ντορίνα, μόνο μια ευχή και παρηγοριά: Είστε τυχερές που στη ζωή σας υπήρξε ο Βασίλης. Και να είστε υπερήφανες.
* Ο Νίκος Φίλης είναι πρώην διευθυντής της “Αυγής”, πρώην υπουργός, βουλευτής Α’ Αθηνών του ΣΥΡΙΖΑ
