Εκτεταμένα αστικά κέντρα με παραγκουπόλεις και αυξημένη ατμοσφαιρική ρύπανση είναι μια εικόνα από το μέλλον, εάν δεν γίνει έγκαιρα χωροταξικός σχεδιασμός στις μεγάλες πόλεις του κόσμου, όπως προειδοποιεί ο ΟΗΕ, με τις εκτιμήσεις του να αναφέρουν ότι το 2030 ο παγκόσμιος πληθυσμός που θα ζει στα αστικά κέντρα θα εκτοξευθεί στα πέντε δισεκατομμύρια. Σε πρόσφατη έκθεσή του για την πρόοδο της επίτευξης των στόχων της Ατζέντας 2030, ο ΟΗΕ μπορεί να περιγράφει κάπως πιο αισιόδοξα την ανάπτυξη της οικονομίας, αλλά αυτό το πνεύμα δεν διαπερνά τις συνθήκες ζωής για το ανθρώπινο είδος και την κατάσταση του περιβάλλοντος.
Βρώμικες παραγκουπόλεις
Με την επισήμανση ότι “τις τελευταίες δεκαετίες, στον πλανήτη έχει καταγραφεί μια ανυπολόγιστη αστική ανάπτυξη”, ο ΟΗΕ υπογραμμίζει ότι ενώ “το 2015 περί τα τέσσερα δισεκατομμύρια άνθρωποι, δηλαδή το 54% του παγκόσμιου πληθυσμού, κατοικούσαν σε πόλεις, αυτός ο πληθυσμός έως το 2030 αναμένεται να εκτοξευθεί στα πέντε δισεκατομμύρια”. “Η ραγδαία αστικοποίηση έχει επιφέρει τεράστιες προκλήσεις, μεταξύ των οποίων και ο αυξανόμενος αριθμός των παραγκουπόλεων, η ατμοσφαιρική ρύπανση, οι ανεπαρκείς υποδομές, ο ανύπαρκτος χωροταξικός σχεδιασμός, πράγματα που κάνουν τις πόλεις πιο ευάλωτες σε κινδύνους” αναφέρει η έκθεση του ΟΗΕ συστήνοντας στα κράτη να προχωρήσουν άμεσα σε καλύτερο χωροταξικό σχεδιασμό προκειμένου “να γίνουν οι πόλεις πιο ασφαλείς, βιώσιμες και ανθεκτικές”. Να σημειωθεί ότι μέχρι τον Μάιο του 2017, 149 χώρες ανέπτυσσαν σε εθνικό επίπεδο χωροταξικό σχεδιασμό.
“Όσο περισσότεροι άνθρωποι μετακινούνται προς τις αστικές περιοχές, τόσο οι πόλεις επεκτείνουν τα γεωγραφικά τους όρια για να στεγάσουν τους νέους κατοίκους” παρατηρεί η έκθεση του ΟΗΕ, σημειώνοντας ότι “από το 2000 έως το 2015 σε όλες τις περιοχές του κόσμου, ο ρυθμός επέκτασης χρήσης της γης για κάλυψη οικιστικών αναγκών ήταν πιο γρήγορος από την αύξηση του πληθυσμού”. “Έτσι, οι πόλεις γίνονταν λιγότερο πυκνές όσο επεκτείνονταν χωρίς χωροταξικό σχεδιασμό, πράγμα που έθετε και θέτει σε δοκιμασία τη βιωσιμότητά τους” υπογραμμίζει η έκθεση, με συνέπεια να καθίστανται “ζωτικής σημασίας για την υγεία των κατοίκων” οι υπηρεσίες ασφαλούς αποκομιδής και διαχείρισης στερεών αποβλήτων.
Χωματερές και ρύπανση
“Οι χωματερές απορριμμάτων εμποδίζουν τις καλλιέργειες, συμβάλουν στην εμφάνιση πλημμυρικών φαινομένων και στη διάδοση ασθενειών μέσω των υδάτινων πόρων” επισημαίνει ο ΟΗΕ. Η δε ατμοσφαιρική ρύπανση ιεραρχείται ως ο υψηλότερος κίνδυνος για την υγεία. Είχε καταγραφεί ότι το 2014 αναπνευστικά προβλήματα είχαν εννέα στους δέκα πολίτες που ζούσαν σε πόλεις που δεν είχαν συμμορφωθεί με τις οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.
Στο μεταξύ, οι θάνατοι λόγω φυσικών καταστροφών αυξάνονται, παρά τις στρατηγικές που υιοθετούν πολλά κράτη ανά τον κόσμο για τον περιορισμό των κινδύνων από την κλιματική αλλαγή. Από το 1990 έως το 2015 περισσότεροι από 1,6 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν χαθεί. Την ίδια ώρα, το 16% των οικοσυστημάτων διατρέχει “υψηλό” ή και “ύψιστο” κίνδυνο υδάτινου ευτροφισμού. Τα περισσότερα βρίσκονται στη δυτική Ευρώπη, τη νότια και ανατολική Ασία και τον κόλπο του Μεξικού. Αυξημένες είναι οι τιμές οξέος στα ύδατα των ωκεανών λόγω της ρίψης χημικών υγρών αποβλήτων, με αποτέλεσμα τη συρρίκνωση των υφάλων. Η δε υπεραλίευση έχει μειώσει τον αριθμό των ψαριών, το ποσοστό των οποίων για κατανάλωση έχει συρρικνωθεί από το 90% το 1973 στο 68,6% το 2013. Αυτή η μεταβολή έχει μειωθεί για την περίοδο 2008-2013.
Παράλληλα, μειώνονται ραγδαία και οι δασικές εκτάσεις. Από το 2010 έως το 2015 σε παγκόσμιο επίπεδο, οι ετήσιες απώλειες σε δασικές εκτάσεις είναι σημαντικές σε σχέση με το 1990. Η δε αναλογία εδάφους σε σχέση με τη δασική έκταση σε παγκόσμιο επίπεδο έχει μειωθεί από 31,6% το 1990 στο 30,8% το 2010 και στο 30,6% το 2015. Κατά συνέπεια, η βιοποικιλότητα συνεχίζει να εξαφανίζεται με επικίνδυνο ρυθμό.
Επενδύσεις για την αναστροφή της κλιματικής αλλαγής
Την ίδια ώρα που η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη βρίσκεται σε επικίνδυνα υψηλά επίπεδα, ο ΟΗΕ, παρ’ ότι χαρακτηρίζει “θεμελιώδη” την αποσύνδεση της οικονομικής ανάπτυξης από τις ορυκτές πηγές ενέργειες, αποτυπώνει το ότι η κατάσταση έχει επιδεινωθεί, αφού έχει αυξηθεί η χρήση ορυκτών καυσίμων ιδίως στην ανατολική Ασία, παρ’ ότι όλο και περισσότερες χώρες υιοθετούν τις διεθνείς συμβάσεις για την προστασία του περιβάλλοντος.
Από την πλευρά του, ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός επισημαίνει ότι η έκταση των παγόβουνων στον Βόρειο και Νότιο Πόλο έχει περιοριστεί στα 4,14 εκατομμύρια χιλιόμετρα και η συγκέντρωση διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα βρίσκεται στο υψηλότερο επίπεδο. Οι ανεπτυγμένες χώρες έχουν δεσμευτεί να χρησιμοποιηθούν 100 δισ. δολάρια ανά έτος έως το 2020 για τη στήριξη δράσεων αποτροπής της κλιματικής αλλαγής στις αναπτυσσόμενες χώρες, ενώ από το Πράσινο Ταμείο του ΟΗΕ πρόκειται να αξιοποιηθούν 10,3 δισ. δολάρια.
Αργή στροφή στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας
Πάντως, η αποκλιμάκωση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής γίνεται με αργούς ρυθμούς, αφού παραμένει σε χαμηλά επίπεδα η χρήση “καθαρής” ενέργειας, δηλαδή της ενέργειας που δεν επιβαρύνει το περιβάλλον και προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές. Η έκθεση του ΟΗΕ υποστηρίζει ότι για να επιτευχθεί αξιοσημείωτη βελτίωση απαιτείται υψηλότερη χρηματοδότηση και μεγαλύτερη πολιτική δέσμευση εκ μέρους των κυβερνήσεων για την υιοθέτηση νέων τεχνολογιών μεγαλύτερης κλίμακας. Σε παγκόσμια κλίμακα, το 2014, το 85,3% του πληθυσμού είχε πρόσβαση στον ηλεκτρισμό, με το ποσοστό να είναι αυξημένο κατά 0,3% σε σχέση με το 2012. Όμως, 1,06 δισεκατομμύρια κάτοικοι του πλανήτη, κυρίως κάτοικοι αγροτικών περιοχών ζούσαν χωρίς ηλεκτρισμό, εκ των οποίων οι μισοί στην υποσαχάρια Αφρική.
Η πρόσβαση στις καθαρές μορφές ενέργειας από τους καταναλωτές, προκειμένου να μαγειρέψουν, από το 56,5% το 2012 σκαρφάλωσε στο 57,4% το 2014. Ωστόσο, περισσότεροι από 3 δισεκατομμύρια άνθρωποι, που ζουν κυρίως στην Ασία και την υποσαχάρια Αφρική, χρησιμοποιούν για το μαγείρεμά τους τις παραδοσιακές μορφές ενέργειας. Το μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στη συνολική κατανάλωση ενέργειας για το 2014 άγγιξε το 18,3% από 17,9% το 2012. Η μεταβολή αυτή επιτεύχθηκε από τη στροφή χρήσης του ηλεκτρισμού παραγόμενου από νερό, ήλιο και αέρα, αλλά η ηλιακή και η αιολική ενέργεια έχουν μικρό μερίδιο στη συνολική κατανάλωση ενέργειας.
