Το σχέδιο νόμου, το οποίο έρχεται να αλλάξει το θεσμικό πλαίσιο του 2001 για τις "Συσκευασίες και εναλλακτική διαχείριση των συσκευασιών και άλλων προϊόντων", έπειτα από εξαντλητικό διάλογο, καθώς είχε δοθεί για διαβούλευση τον Οκτώβριο, βρίσκεται ήδη στην Κεντρική Νομοπαρασκευαστική Επιτροπή (ΚΕΝΕ) για να κατατεθεί στη συνέχεια στη Βουλή.
Αναλυτικότερα, το σχετικό άρθρο 8α ορίζει ότι οι ΦΟΣΔΑ (Φορείς Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων) "κατά τη διαμόρφωση του κανονισμού τιμολόγησης προσδιορίζουν τα τέλη που θα καταβάλλονται από τους ΟΤΑ ανά παρεχόμενη υπηρεσία σε συνάρτηση με την απόδοση της διαλογής στην πηγή, την εκτροπή οργανικών αποβλήτων από την υγειονομική ταφή, τη συλλογή αποβλήτων συσκευασιών ανά κάτοικο και την πραγματοποιηθείσα ανακύκλωση σε σύνδεση με τους στόχους ανά ΟΤΑ, όπως αυτοί κάθε φορά προσδιορίζονται βάσει του Τοπικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων και του οικείου ΠΕΣΔΑ (Περιφερειακό Σχέδιο Διαχείρισης αποβλήτων).
Στην περίπτωση των νησιωτικών ΟΤΑ Α’ Βαθμού, θα εφαρμόζονται κίνητρα και αντικίνητρα από τα Συλλογικά Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης Αποβλήτων Συσκευασιών ανάλογα με την επίτευξη των στόχων, τα οποία προβλέπονται υποχρεωτικά στα επιχειρησιακά σχέδια που εγκρίνονται από τον Εθνικό Οργανισμό Ανακύκλωσης".
Οι λεπτομέρειες του κανονισμού τιμολόγησης θα καθοριστούν με απόφαση των υπουργών Εσωτερικών και Περιβάλλοντος και Ενέργειας.
Όροι και κανόνες
Το σχέδιο νόμου θέτει τους όρους και τις προϋποθέσεις προκειμένου να τρέξουν γρήγορα η ανακύκλωση και η επανάχρηση συσκευασιών και άλλων προϊόντων αφενός και αφετέρου τους νέους κανόνες στη λειτουργία των συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης, ώστε να "πιαστεί" η εισφοροδιαφυγή των υπόχρεων παραγωγών και εμπόρων (υπολογίζεται σε τουλάχιστον 50 εκατ. ευρώ ετησίως) μέσω του περιορισμού της εμπορίας και διακίνησης προϊόντων που δεν διαθέτουν το σήμα της ένταξης σε συλλογικό σύστημα και της πληρωμής του σχετικού τέλους, αλλά και να διασφαλιστεί ότι το τέλος ανακύκλωσης που πληρώνουν οι καταναλωτές, αφού είναι ενσωματωμένο σε κάθε προϊόν, θα επιστρέψει πάλι σε αυτούς μέσω ανάπτυξης των υποδομών ανακύκλωσης. Ταυτόχρονα, ενισχύονται και διευρύνονται οι αρμοδιότητες του Εθνικού Οργανισμού Ανακύκλωσης, υπεύθυνου του φορέα για τον σχεδιασμό και την εφαρμογή της πολιτικής ανακύκλωσης, ο οποίος πολλά χρόνια παραμένει υποστελεχωμένος (διαθέτει μόλις 11 εργαζόμενους, 8 πριν από έναν χρόνο).
Αυτοδιαχείριση στους δήμους
Προβλέπεται ότι, εκτός από τα ατομικά ή συλλογικά συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης, και οι δήμοι μπορούν να διαχειριστούν τα απόβλητα συσκευασίας οργανώνοντας το δικό τους σύστημα. Όπως είναι γνωστό, η εναλλακτική διαχείριση περιλαμβάνει δραστηριότητες συλλογής, μεταφοράς, μεταφόρτωσης, επανάχρησης, ανακύκλωσης κ.λπ. για τις συσκευασίες, τα απόβλητα συσκευασίας και "άλλα προϊόντα". Ως τέτοια νοούνται οχήματα, λάστιχα, καταλύτες οχημάτων, απόβλητα έλαια, ηλεκτρικές στήλες και συσσωρευτές, ηλεκτρικός και ηλεκτρονικός εξοπλισμός, είδη επίπλωσης, έντυπο υλικό, ρουχισμός, στρώματα ύπνου κ.ά., τα οποία μετά τη χρήση τους και αφού καταστούν απόβλητα (επικίνδυνα ή μη), υπόκεινται πρωτίστως σε προετοιμασία προς επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση. Οι παραγωγοί και οι εισαγωγείς τους είναι υποχρεωμένοι είτε να οργανώσουν είτε να συμμετέχουν σε Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης, τα οποία εγκρίνονται και ελέγχονται από τον ΕΟΑΝ.
Φορείς κοινωνικής οικονομίας
Ο ρόλος των δήμων στην εναλλακτική διαχείριση των δημοτικών αποβλήτων συσκευασιών αναβαθμίζεται, αφού θα μπορούν να οργανώνουν οι ίδιοι δικά τους συστήματα έπειτα από αίτηση στον ΕΟΑΝ ή θα συνεργάζονται με τα συλλογικά συστήματα ή τους φορείς κοινωνικής αλληλέγγυας οικονομίας εφόσον αυτό προβλέπεται στα τοπικά σχέδια διαχείρισης αποβλήτων ή υπάρχει έγγραφη συμφωνία. Επιπλέον, οι δήμοι αποκτούν νέα προίκα. Εκτός της απόκτησης εξοπλισμού (π.χ. κάδους), όπως ίσχυε μέχρι τώρα, τα συστήματα με τα οποία υπογράφουν συμβάσεις οι ΟΤΑ υποχρεούνται και στην καταβολή χρηματικού ανταλλάγματος. Ακόμη, δεν "αποκλείεται η δραστηριότητα των ατόμων που ευκαιριακά ασχολούνται με τη συλλογή ανακυκλώσιμων χρησιμοποιημένων υλικών, καθώς και των σχολείων, των προσκόπων, των οικολογικών οργανώσεων μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα με την προϋπόθεση ότι δεν παρακωλύεται το έργο των εγκεκριμένων συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης".
Τέσσερις οι κάδοι
Ειδικότερα, το σχέδιο νόμου καθιστά εφεξής υποχρεωτική τη χωριστή συλλογή χαρτιού, μετάλλων, πλαστικών και γυαλιού, μειώνει τα ειδικά αποθεματικά των συστημάτων, καθώς δεν επιτρέπεται να υπερβαίνουν (έπειτα από τρία χρόνια λειτουργείας) κατά το τέλος του έτους το 35% των συνολικών εσόδων από εισφορές των παραγωγών και τη διάθεση του υπολοίπου για δραστηριότητες ανακύκλωσης, επανάχρησης κ.λπ. σε δήμους, απαγορεύει στους φορείς συλλογικών συστημάτων να εκτελούν εργασίες εναλλακτικής διαχείρισης, παρά μόνο εάν λάβουν ειδική έγκριση από τον ΕΟΑΝ, τα συστήματα υποχρεούνται να υποβάλλουν ετήσιες εκθέσεις προς αξιολόγηση, ενώ προσδιορίζονται τα διοικητικά κόστη λειτουργίας τους. Η εγγραφή των παραγωγών ή διαχειριστών στο μητρώο του ΕΟΑΝ είναι υποχρεωτική για τη διακίνηση των προϊόντων τους στην αγορά και προϋπόθεση για τη συμμετοχή τους σε δημόσιους διαγωνισμούς.
Σε έναν χρόνο από την ισχύ του νόμου, οι υπεύθυνοι λειτουργίας χώρων συνάθροισης κοινού, όπως κινηματογράφοι, θέατρα, αθλητικές εγκαταστάσεις με κερκίδες, εμπορικά κέντρα, συνεδριακά κέντρα, τουριστικές εγκαταστάσεις, εγκαταστάσεις εκπαίδευσης, νοσοκομεία, κλινικές, αεροδρόμια, λιμάνια, κεντρικοί σιδηροδρομικοί σταθμοί, επιβατηγά - οχηματαγωγά πλοία, καθώς και επιχειρήσεις μαζικής εστίασης παρασκευής και προσφοράς πλήρους γεύματος με δυνατότητα άνω των 100 εξυπηρετούμενων ατόμων, υποχρεούνται να διασφαλίζουν τη χωριστή συλλογή χαρτιού, μετάλλου και πλαστικού γυαλιού.
Τέλος οι δωρεάν πλαστικές σακούλες από τη νέα χρονιά
Από την 1η Ιανουαρίου του 2018 απαγορεύεται η δωρεάν διάθεση, ενώ "καθίσταται υποχρεωτική επί των πλαστικών σακουλών μεταφοράς η αναγραφή των στοιχείων προέλευσης, τόπου και ημερομηνίας παραγωγής και του Αριθμού Εθνικού Μητρώου Παραγωγού (ΕΜΠΑ)". Επιβάλλεται με απόφαση των υπουργών Εσωτερικών, Οικονομίας και Ανάπτυξης και Οικονομικών, Περιβάλλοντος και Ενέργειας η καταβολή περιβαλλοντικού τέλους ανά τεμάχιο.
Το περιβαλλοντικό τέλος έχει ανταποδοτικό χαρακτήρα και τα έσοδα από αυτό αποτελούν δημόσιο έσοδο, το οποίο εισπράττεται από την Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ) και στη συνέχεια αποδίδεται υπέρ του ΕΟΑΝ. Με την ίδια ΚΥΑ καθορίζεται το ύψος του τέλους. Με τη διάταξη αυτή ενσωματώνεται η Κοινοτική Οδηγία 2015/720 για τη μείωση της κατανάλωσης των λεπτών σακουλών μεταφοράς στο Εθνικό Δίκαιο (ήδη έχει εκκινήσει διαδικασία επί παραβάσει με αποστολή αιτιολογημένης γνώμης, το τελευταίο στάδιο πριν από την προσφυγή στο δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης).
