Το ζήτημα της ιθαγένειας το γνωρίσαμε οι πιο νέοι μέσα από τους αγώνες των παιδιών της δεύτερης γενιάς μεταναστών στη χώρα μας να αποκτήσουν την ιθαγένεια της χώρας που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν, της χώρας που γνώρισαν σαν πατρίδα. Θυμόμαστε την κατάργηση του Νόμου Ραγκούση από τη Ν.Δ. με τον Αντ. Σαμαρά να δεσμεύεται προεκλογικά μάλιστα για την κατάργησή του. Θυμόμαστε βέβαια μετά τον ίδιο πρωθυπουργό να φωτογραφίζεται δίπλα στην οικογένεια Αντετοκούμπο, λίγες ημέρες μετά την ανακοίνωση ότι ο Γιάννης Αντετοκούμπο θα έφευγε στην Αμερική να παίξει στο NBA, γεγονός που "βοήθησε" στο να τελειώσει ο Γολγοθάς του με την ελληνική γραφειοκρατία που τον καθιστούσε ανιθαγενή και να μπορέσει να ταξιδέψει πια στις ΗΠΑ ως Έλληνας. Για τους υπόλοιπους, όμως, που δεν έπαιζαν μπάσκετ τόσο καλά, ο νόμος ήρθε τον Μάρτιο του 2015 για να ξεκολλήσουν οι παλιές αιτήσεις με τον Νόμο Ραγκούση και να κατατεθούν οι νέες με τον νέο νόμο, με τις διαδικασίες να συνεχίζονται ακόμα.
Ψάχνοντας όμως στην πρόσφατη ελληνική Ιστορία, το ζήτημα της ιθαγένειας ήταν μια εντελώς διαφορετική περίπτωση. Χρησιμοποιήθηκε ως ακόμα ένα κατασταλτικό μέτρο ενάντια στους... ανεπιθύμητους ή, καλύτερα, τους "μη εθνικά υγιείς" Έλληνες. Έτσι, για να μην κολλήσουν τους συμπατριώτες τους τη... "νόσον του κομμουνισμού", τους αφαιρούσαν την ελληνική ιθαγένεια. Το μέτρο αφορούσε κυρίως όσους Έλληνες είχαν προλάβει να διαφύγουν στο εξωτερικό ως πολιτικοί πρόσφυγες και έτσι τους αφαιρούσαν και τη δυνατότητα επιστροφής στην Ελλάδα. Η πλειονότητά τους βρέθηκε στην τότε Σοβιετική Ένωση και στις Λαϊκές Δημοκρατίες.
Ένας από τους διωκόμενους του μετεμφυλιακού κράτους ήταν και ο υπουργός του Βουνού, ο πρώην καθηγητής της Χειρουργικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Πέτρος Κόκκαλης. Υπηρέτησε στο Υγειονομικό στο Αλβανικό Μέτωπο και στη συνέχεια συμμετείχε στο ΕΑΜ και στην Αντίσταση. Το 1944 συμμετείχε στην Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ) ως γραμματέας Κοινωνικής Πρόνοιας, ενώ το 1947 ήταν υπουργός Υγιεινής, Πρόνοιας και προσωρινά Παιδείας στην Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση (ΠΔΚ), κυβέρνηση που δημιούργησε το ΚΚΕ τον Δεκέμβριο του 1947 με πρόεδρο τον Μάρκο Βαφειάδη. Η ΠΔΚ εγκαταστάθηκε στους ορεινούς όγκους της βόρειας Πίνδου και σταμάτησε να υπάρχει με τη λήξη του εμφυλίου πολέμου.
Μετά τη λήξη του εμφυλίου, ο Πέτρος Κόκκαλης βρέθηκε στην Ανατολική Γερμανία, όπου συνέχισε την ακαδημαϊκή καριέρα του και όπου το 1962 άφησε την τελευταία του πνοή.
Αφαίρεση ιθαγένειας για "αντεθνική δράση"
Σήμερα, η "Αυγή" της Κυριακής φέρνει στο φως το έγγραφο του Ιανουαρίου του 1948 με το οποίο η υπηρεσία Πληροφοριών της Υποδιεύθυνσης της Γενικής Ασφάλειας Αθηνών ζητά από το 11ο γραφείο της Αστυνομικής Διεύθυνσης Αθηνών την αφαίρεση της ελληνικής ιθαγένειας του Πέτρου Κόκκαλη.
Στο ίδιο έγγραφο αναλύεται η "αντεθνική του δράση", ξεκινώντας από το ότι βγήκε στο βουνό κατά τη διάρκεια της Κατοχής και στη συνέχεια έλαβε μέρος στην ΠΕΕΑ στους Κορυσχάδες και συνεχίζοντας στα πεπραγμένα του μετά την απελευθέρωση, από τη συμμετοχή του στο Β' Βαλκανικό Συνέδριο στο Βελιγράδι το 1947 ως μέλος της ελληνικής αντιπροσωπείας όπου εξύμνησε το "γιουγκοσλαυικό πολίτευμα επιτεθείς εν ταύτω δριμύτατα κατά της ελληνικής κυβερνήσεως" (σ.σ.: Διατηρείται η ορθογραφία του εγγράφου) και τέλος στη συμμετοχή του στην κυβέρνηση της ΠΔΚ. Στο έγγραφο σημειώνεται ότι από την περίοδο μετά την απελευθέρωση, "ήρχισε να δρα ως συνειδητός κομμουνιστής δημοσιεύσαν πλείστα άρθρα εις τον κομμουνιστικόν τύπον, δι' ων κατεφέρετο δριμύτατα κατά των εκάστοτε Ελληνικών Κυβερνήσεων, εξυμνεί τον κομμουνιστικόν Παράδεισον". Το έγγραφο αυτό ουσιαστικά εν πολλοίς αντιγράφει το “Δελτίον δράσεως” του Πέτρου Κόκκαλη, το οποίο επίσης φέρνουμε στο φως της δημοσιότητας.
Και πως έτσι, σύμφωνα με τις διατάξεις του Λ.Ζ./1947 Ψηφίσματος της Δ' Αναθεωρητικής Βουλής "περί αποστερήσεως της Ελληνικής Ιθαγένειας προσώπων αντεθνικώς δρώντων εν τω εξωτερικώ", ο Πέτρος Κόκκαλης, όπως και περίπου 56.000 ακόμα Έλληνες που διέφυγαν στην τότε Σοβιετική Ένωση και στις τότε Λαϊκές Δημοκρατίες της Ανατολικής Γερμανίας, Βουλγαρίας, Τσεχοσλοβακίας, Πολωνίας και Ουγγαρίας, χάνουν την ελληνική ιθαγένεια. Το μέτρο της αφαίρεσης της ιθαγένειας άκμασε κατά την διετία 1947-1949.
Και "κομμουνιστής", και "αναρχικός" για τη Χωροφυλακή
Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι ο Π. Κόκκαλης βρίσκεται ήδη στο εξωτερικό και του έχει ήδη αφαιρεθεί η ιθαγένεια, μόλις 3 μήνες μετά το συγκεκριμένο έγγραφο συναντάμε έγγραφο αυτή τη φορά από τη Διεύθυνση Ασφαλείας της Γενικής Διεύθυνσης Χωροφυλακής, του τμήματος Εθνικής Ασφάλειας, στο υπουργείο Δημόσιας Τάξης λίαν επείγουσα εντολή προς την υποδιεύθυνση Γενικής Ασφάλειας να τους στείλουν επειγόντως δελτίον ταυτότητας και παρακολουθήσεως του "αναγραφόμενου κομμουνιστού".
Έναν χρόνο μετά, στις 9 Φεβρουαρίου του 1949, το ίδιο τμήμα της Γενικής Διεύθυνσης της Χωροφυλακής προς την υποδιεύθυνση της Γενικής Ασφάλειας Αθηνών ζητά να τους πουν "υπό ποιας συνθήκας απεβίωσεν ο πατήρ του εν περιλήψει αναρχικού Σωκράτης, διαβιβάζοντες, ει δυνατόν, και επίσημα στοιχεία περί του θανάτου του, δηλαδή ιατρικήν γνωμάτευσιν τυχόν ασθενείας".
Μετά θάνατον αποκατάσταση ιθαγένειας
Στην κατοχή της "Αυγής" της Κυριακής βρίσκονται ακόμα δύο έγγραφα, πιο σύγχρονα, του 1976 της υπηρεσίας Εθνικής Ασφάλειας και της υπηρεσίας Πληροφοριών της Υποδιεύθυνσης Γενικής Ασφάλειας. Το πρώτο εκδίδεται στις 3 Μαρτίου του 1976 και απευθύνεται στη Διεύθυνση Χωροφυλακής Βοιωτίας, ενώ κοινοποιείται και στην Υποδιεύθυνση Γενικής Ασφάλειας Αθηνών με σκοπό να μάθουν αν υποβλήθηκε η πρόταση για την αφαίρεση της ελληνικής ιθαγένειας του Π. Κόκκαλη από την δική τους υπηρεσία και, αν ναι, να στείλουν αντίγραφο. Στο ίδιο έγγραφο διακρίνουμε χειρόγραφα κάτω από τις υπογραφές και τις σφραγίδες τη λέξη "απεβίωσεν". Όπως γράψαμε πιο πάνω, ο Πέτρος Κόκκαλης είχε πεθάνει από το 1962.
Το δεύτερο έγγραφο όμως που έχουμε στην κατοχή μας από την Υπηρεσία Πληροφοριών της Υποδιεύθυνσης Γενικής Ασφάλειας από τις 26 Μαρτίου του 1976, λίγες ημέρες μετά το προηγούμενο δηλαδή, απαντά με τα ζητηθέντα αντίγραφα των εγγράφων αφαίρεσης της ιθαγένειας το 1948 και προτείνεται πια η αποκατάσταση της ελληνικής ιθαγένειας.
Εύλογα θα αναρωτηθεί κανείς ποια είναι η χρησιμότητα για τον νεκρό πια εδώ και 14 χρόνια αποκατάστασης της ιθαγένειας. Εικάζουμε ότι πολύ απλά αφορά τους εν ζωή απογόνους, ώστε να μπορούν οι απόγονοι να αποκτήσουν την ελληνική ιθαγένεια, καθώς το 1976 έχουν αρχίσει πια σταδιακά να φτάνουν λίγοι-λίγοι οι πολιτικές πρόσφυγες από τη Σοβιετική Ένωση και τις Λαϊκές Δημοκρατίες και ένα από τα πρώτα ζητήματα που έπρεπε να αντιμετωπίσουν είναι να λάβουν την υπηκοότητα που είτε τους είχε αφαιρεθεί στον εμφύλιο, είτε να δοθεί η υπηκοότητα στα παιδιά που απέκτησαν κατά τα 30 χρόνια που πέρασαν στο εξωτερικό.
Άλλωστε, χρειάστηκαν ακόμα επτά χρόνια (και εννέα μετά τη δικτατορία των συνταγματαρχών) για να βγει η 106841/1983 Κοινή Απόφαση των υπουργών Εσωτερικών και Δημόσιας Τάξης για τον «Ελεύθερο επαναπατρισμό και απόδοση της ελληνικής ιθαγένειας στους πολιτικούς πρόσφυγες», κατά την οποία "μπορούν να επιστρέψουν ελεύθερα στην Ελλάδα όλοι οι Έλληνες το γένος που κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου 1946-1949 και λόγω αυτού κατέφυγαν στην αλλοδαπή ως πολιτικοί πρόσφυγες, έστω και αν αποστερήθηκαν την ελληνικής ιθαγένειας". Μέχρι εκείνη τη στιγμή, οι πολιτικοί πρόσφυγες που προσπαθούσαν να γυρίσουν στην πατρίδα τους έπρεπε κατά μόνας να προσβάλουν τις αποφάσεις για τη στέρηση της ιθαγένειάς τους. Για τη δε διεκδίκηση των περιουσιών τους, οι πολιτικοί πρόσφυγες περίμεναν μέχρι το 1985.
