Του Πάνου Σκουρολιάκου*
«Παιδικά τραγούδια» ή «Τραγούδια για παιδιά»; Η πρώτη εκδοχή εκπέμπει την πληροφορία ότι πρόκειται για τραγούδια που απευθύνονται σε παιδιά προσαρμοζόμενα στις προτιμήσεις τους, εμπεριέχοντας και το στοιχείο της ποιοτικής εναρμόνισης, ώστε να γίνουν κατανοητά και αποδεκτά. Η δεύτερη σημαίνει ότι οργανώνεται ένα μουσικό υλικό που απευθύνεται στην τρυφερή ηλικία με στόχο τη μετάδοση γνώσης και την καλλιέργεια της αισθητικής, έχοντας προηγουμένως καταγράψει τις ιδιαίτερες ανάγκες, τις ελλείψεις και την ικανότητα πρόσληψης των παιδιών.
Το τραγούδι για το παιδί ξεκινά από τη στιγμή που αυτό βρίσκεται ακόμα στην κοιλιά της μητέρας του. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, τη δωδέκατη εβδομάδα το έμβρυο έχει ήδη αναπτύξει την ακοή του. Του τραγουδά η μητέρα, λοιπόν, κάνοντάς του παρέα και καλωσορίζοντάς το. Με τη γέννα, το εισάγει στον γοητευτικό κόσμο του προφορικού πολιτισμού. Με τραγούδια, ταχταρίσματα, νανουρίσματα, παραμύθια και στη συνέχεια με τοπικές ιστορίες και παραδόσεις, αινίγματα, παιδικά παιχνίδια ατομικά ή ομαδικά κ.λπ. Τα υλικά δηλαδή που συνθέτουν τη συλλογική εμπειρία μιας κοινωνίας που αποδέχεται το νέο μέλος της διδάσκοντάς το την ιστορία της και συστηνόμενη σε αυτό.
Όμως το τραγούδι υπήρξε πάντα ο πιο σπουδαίος και άμεσος τρόπος έκφρασης και επικοινωνίας των ανθρώπων. Με τη μουσική του, τη λογοτεχνική πλευρά, που είναι οι στίχοι του, και τον χορό, τη σωματική έκφραση δηλαδή, που προκαλεί και απελευθερώνει. Αποτελεί, θα λέγαμε, μια ισχυρή σοφή και αγαπημένη οδό κοινωνικοποίησης και ψυχαγωγίας και με τις δύο έννοιες του όρου. Παίζει τον ρόλο του «πρώτου αναγνωστικού» για να περάσει αργότερα το παιδί σε άλλες ηλικίες, με άλλα τραγούδια, νέα παιχνίδια και δραστηριότητες, παίζοντας άλλο ρόλο πια στην κοινωνία, μέσα από την εργασία, την πολιτική δράση, την οικογενειακή ζωή.
Τα τραγούδια για παιδιά γεννήθηκαν και πορεύτηκαν παράλληλα με τον πολιτισμό του ανθρώπου ταξιδεύοντας μέσα από τους αιώνες και ακολουθώντας την παράδοση. Στις μέρες μας, επιστήμονες ερευνητές προτείνουν την ακρόαση έργων κλασικής μουσικής. Υποστηρίζουν πως τα νεογέννητα απολαμβάνουν τις μελωδίες, που ωφελούν και διεγείρουν τη νοητική ανάπτυξη του μωρού και βοηθούν το συναισθηματικό δέσιμο. Ως τον πιο κατάλληλο συνθέτη προτείνουν τον Μότσαρτ. Όμως κανείς δεν έχει αποδείξει επιστημονικά την εγκυρότητα των ισχυρισμών του.
Στη σημερινή εποχή, μια ολόκληρη βιομηχανία τραγουδιών για παιδιά εξελίσσεται ραγδαία. Όσον αφορά τη σύγχρονη παραγωγή παιδικών τραγουδιών, η αλήθεια είναι πως έχουμε να κάνουμε με ένα πολυποίκιλο και ανομοιογενές υλικό. Πλάι σε αριστουργήματα έχουμε και φθηνές και πρόχειρες κατασκευές με μόνο σκοπό το κέρδος. Τα τελευταία χρόνια, σημαντικός σταθμός στην παραγωγή τραγουδιών για παιδιά ήταν η σπουδαία ραδιοφωνική εκπομπή του Τρίτου Προγράμματος της Ελληνικής Ραδιοφωνίας επί διευθύνσεως Μάνου Χατζιδάκι, η περίφημη «Λιλιπούπολη». Η Ρεγκίνα Καπετανάκη με την παιδοψυχολόγο Ελένη Βλάχου σχεδίασαν μια εκπομπή με πολλά τραγούδια σε στίχους Μαριανίνας Κριεζή και μουσική της Λένας Πλάτωνος, του Νίκου Κυπουργού, του Νίκου Χριστοδούλου, του Δημήτρη Μαραγκόπουλου κ.ά. Ήταν μια φρέσκια και εμπνευσμένη εκπομπή, που επέφερε την μήνιν της δεξιάς κυβέρνησης τότε, με τους υπουργούς Τσαλδάρη και Λαμπρία να αντιδρούν και τον αείμνηστο Αβέρωφ να δηλώνει: «Ακούμε τη Λιλιπούπολη και νομίζουμε πως ακούμε Ράδιο Μόσχα».
Τα τελευταία χρόνια πολλοί άξιοι δημιουργοί έδωσαν, μέσω των παραστάσεων του θεάτρου για παιδιά, υπέροχα τραγούδια. Να σημειώσουμε τον Λουκιανό Κηλαηδόνη, τον Νότη Μαυρουδή και πολλούς άλλους.
Όμως και πάρα πολλά «τραγούδια για μεγάλους» είναι σπουδαίο υλικό για την αισθητική καλλιέργεια και απόλαυση των παιδιών. Ο Μίκης Θεοδωράκης με το «Θα σου δώσω ένα τόπι χρυσό» από τη θεατρική παράσταση του έργου του Μπρένταν Μπίαν «Ένας όμηρος». Ή ακόμα και ο Μάνος Χατζιδάκις με πάρα πολλά από τα τραγούδια του («Χάρτινο το Φεγγαράκι» από τον «Ματωμένο γάμο» του Φ. Γκ. Λόρκα, «Τα παιδιά κάτω στον κάμπο», «Η μητέρα μου ήταν γάτα» από τον «Καίσαρα και Κλεοπάτρα» του Σαίξπηρ και πολλά πολλά άλλα). Η Δόμνα Σαμίου ακόμα με την «Περπερούνα» κατέγραψε τον απέραντο πλούτο των παραδοσιακών τραγουδιών για παιδιά.
Υπέροχο και αχανές το τοπίο των τραγουδιών για παιδιά. Ας διαλέγουμε κάθε φορά το καλύτερο γι' αυτά. Το αξίζουν!
* Ο Πάνος Σκουρολιάκος είναι μέλος της Κ.Ε. του ΣΥΡΙΖΑ και βουλευτής Περιφέρειας Αττικής
