Live τώρα    
18°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Σποραδικές νεφώσεις
18 °C
16.2°C18.8°C
2 BF 62%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Ελαφρές νεφώσεις
15 °C
13.1°C17.3°C
2 BF 63%
ΠΑΤΡΑ
Αυξημένες νεφώσεις
15 °C
14.9°C16.0°C
0 BF 80%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
18 °C
17.8°C18.3°C
4 BF 61%
ΛΑΡΙΣΑ
Σποραδικές νεφώσεις
15 °C
14.5°C15.7°C
0 BF 67%
Αλέξης Ηρακλείδης, καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο: / Αλέξης Ηρακλείδης: Η συμφωνία των Πρεσπών είναι καλή για την Ελλάδα, όχι για τους γείτονες
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Αλέξης Ηρακλείδης, καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο: / Αλέξης Ηρακλείδης: Η συμφωνία των Πρεσπών είναι καλή για την Ελλάδα, όχι για τους γείτονες

"Όσο δεν επιλύονται τέτοιου είδους διενέξεις, δίνουν τροφή και ενδυναμώνουν τους εθνικιστές και ακροδεξιούς και στις τρεις γειτονικές χώρες, Ελλάδα, Βουλγαρία, Βόρεια Μακεδονία" επισημαίνει ο Αλέξης Ηρακλείδης, καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και επίλυσης συγκρούσεων στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου για το “Μακεδονικό” ζήτημα που κυριαρχεί στη δημόσια σφαίρα ενόψει της ένταξης προς κύρωση της συμφωνίας των Πρεσπών στο ελληνικό Κοινοβούλιο. Το τελευταίο του βιβλίο "Το ‘Μακεδονικό’ ζήτημα, 1878-2018. Από τις εθνικές διεκδικήσεις στις συγκρουσιακές εθνικές ταυτότητες", που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Θεμέλιο, προσφέρει αφορμές για συζήτηση. Απότοκο πολυετούς μελέτης, συγγραφικής δραστηριότητας και αρθρογραφίας για το θέμα, επιχειρεί μια συνολική παρουσίαση και ανάλυση του “Μακεδονικού” ζητήματος, φωτίζοντας μια ιστορική περιπέτεια που δεν αποτελεί μια κλασική διακρατική διένεξη 150 χρόνων, αλλά "αντιπαράθεση εθνικών ταυτοτήτων και εθνικών ιστορικών αφηγήσεων" όπως σημειώνει.

Ο Αλέξης Ηρακλείδης, πρωτίστως με το βιβλίο του, αλλά και με την κουβέντα μας, βοηθά να κατανοήσουμε κομβικά σημεία αυτής της διένεξης, τα ιστορικά επίδικα και τις εθνικές, άλλοτε εθνικιστικές, χρήσεις της, τα πάθη που αναπτύχθηκαν, τα μεγάλα λάθη που σημειώθηκαν και τους υπαίτιούς τους, αποδομεί μύθους που ταλαιπωρούν το εθνικό φαντασιακό. Διατρέχοντας το “Μακεδονικό” από τις απαρχές του έως τη συμφωνία των Πρεσπών, αναγνωρίζει ότι "είναι μια εξαιρετικά καλή συμφωνία για την Ελλάδα και όχι για τη γειτονική χώρα" και, παρά τις όποιες ενστάσεις μπορεί να εγείρει η θέση του την τεκμηριώνει στο έπακρο, καταλήγοντας ότι "η επίλυση αυτή μακροπρόθεσμα ίσως αποβεί αμοιβαία συμφέρουσα, δηλαδή επίλυση θετικού αθροίσματος".

* Στο βιβλίο σας εξετάζετε το “Μακεδονικό” ζήτημα από τις απαρχές του έως την πρόσφατη συμφωνία των Πρεσπών. Πού εντοπίζονται οι απαρχές αυτής της διένεξης και πώς κατέληξε να γίνει μια δυσεπίλυτη διένεξη εθνικών ταυτοτήτων;

Στην αρχή η περιοχή αυτή που άρχισε να ονομάζεται Μακεδονία κυρίως από τους Ευρωπαίους, ήταν ένα μεγάλο τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στην Ευρώπη που το διεκδικούσαν τρία εθνικά κράτη, η Ελλάδα, η Βουλγαρία και η Σερβία. Η Βουλγαρία ήθελε σχεδόν όλη τη γεωγραφική Μακεδονία. Η Σερβία το βόρειο τμήμα της, η Ελλάδα το νότιο τμήμα (λίγο περισσότερο απ' αυτό που έλαβε το 1913). Η Ελλάδα αρχικά ήθελε και εκείνη, όπως η Βουλγαρία, όλη τη Μακεδονία με την ελπίδα ότι οι βουλγαρόφωνοι που ήταν πιστοί στο Πατριαρχείο θα γινόντουσαν Έλληνες. Το μεγάλο πρόβλημα για την Ελλάδα του 19ου αιώνα και μέχρι τους Βαλκανικούς Πολέμους ήταν ότι μεταξύ των χριστιανικών πληθυσμών της Μακεδονίας κυριαρχούσαν οι σλαβόφωνοι και ειδικά οι βουλγαρόφωνοι. Ο πληθυσμός των Ελλήνων της Μακεδονίας χωρίς τους ορθόδοξους Αλβανούς, Βλάχους και πατριαρχικούς Βούλγαρους δεν ξεπερνούσε το 11% ή 12%. Σε ό,τι αφορά την καίρια δεύτερη ερώτησή σας (τις ταυτότητες), μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου οι Σέρβοι έπαψαν να είναι διεκδικητές στο πλαίσιο της τιτοϊκής Γιουγκοσλαβίας και το “Μακεδονικό” ως σύγκρουση μετετράπη σε σύγκρουση τριών εθνικών ταυτοτήτων και σύγκρουση τριών εθνικών αφηγήσεων. Συγκεκριμένα, με την ανάδυση του νέου έθνους των «Σλαβομακεδόνων», όπως ήταν γνωστοί στην Ελλάδα μέχρι το 1991, τόσο η Ελλάδα όσο και η Βουλγαρία δεν αποδεχόντουσαν την ύπαρξη αυτού του νέου έθνους ούτε την ύπαρξη της σλαβομακεδονικής γλώσσας, καθώς τη θεωρούσαν βουλγαρική διάλεκτο. Στο μέτρο που η Ελλάδα ή η Βουλγαρία δεν αποδέχονται τα ανωτέρω, η σύγκρουση εθνικών ταυτοτήτων θα συνεχίζεται.

* Ποιοι είναι οι ελληνικοί εθνικοί μύθοι που οφείλουμε να καταρρίψουμε;

Οι ελληνικοί εθνικοί μύθοι που δεν αντιστοιχούν με την πραγματικότητα είναι πρώτον ότι η Μακεδονία είναι ελληνική. Η γεωγραφική Μακεδονία ανήκει σε τρία ανεξάρτητα κράτη. Μύθος δεύτερος είναι ότι ο Τίτο δημιούργησε από το τίποτα ένα "έθνος". Η αλήθεια είναι διαφορετική. Εδώ και έναν αιώνα ορισμένοι διανοούμενοι της περιοχής αυτής μιλούσαν για την ανάγκη ανάδυσης του «μακεδονικού» ή «σλαβομακεδονικού έθνους». Αυτή η τάση άρχισε να έχει περισσότερους οπαδούς στη δεκαετία του '30 που τόνιζαν ότι δεν είναι Βούλγαροι, παρά το γεγονός ότι η διάλεκτος που μιλούσαν ήταν πολύ κοντά στα βουλγαρικά. Τα έθνη, όμως, αυτοδημιουργούνται με δική τους επιλογή. Κοντολογίς, ο Τίτο βρήκε έδαφος για να εδραιώσει επίσημα αυτό το νέο έθνος.

* Ποιες είναι οι κομβικές στιγμές αυτής της διένεξης και ποιες θεωρείτε ότι είναι οι λανθασμένες από ελληνικής πλευράς κινήσεις τις τελευταίες δεκαετίες;

Τα μεγάλα λάθη της Ελλάδας εντοπίζονται από το 1991 μέχρι το 1996, συμπεριλαμβανομένου του ελληνικό βέτο στο Βουκουρέστι το 2008. Τα μεγάλα λάθη έχουν και συγκεκριμένους υπεύθυνους, dramatis personae: Αντώνης Σαμαράς, Κωνσταντίνος Μητσοτάκης και Ανδρέας Παπανδρέου, οι οποίοι τρεις πολιτικοί δεν δέχονταν τη σύνθετη ονομασία που δεχόταν ασμένως η άλλη πλευρά. Ένα άλλο μεγάλο λάθος ήταν τα απανωτά εμπάργκο, επίσημα και ανεπίσημα, που επέβαλε η χώρα μας γονατίζοντας την άλλη χώρα οικονομικά. Το τρίτο μεγάλο λάθος, που έχει ευρύτερες διαστάσεις, είναι η ανίερη συμμαχία με τον Μιλόσεβιτς, τον καταστροφέα της Γιουγκοσλαβίας. Υπήρχαν συνεννοήσεις από τον Α. Σαμαρά και τον Κ. Μητσοτάκη απευθείας με τον Μιλόσεβιτς για την αποσταθεροποίηση της ΠΓΔΜ. Με τη στάση της αυτή, η Ελλάδα, χωρίς να το καταλαβαίνει, εργαζόταν, ανοήτως, για τη “Μεγάλη Αλβανία” και τη “Μεγάλη Βουλγαρία”.

* Οι πιο νηφάλιοι παρατηρητές μιλούν για μια καλή συμφωνία, που δεν αναγνωρίζει νικητές και ηττημένους, αναφερόμενοι στη συμφωνία των Πρεσπών. Η δική σας άποψη ποια είναι;

Είναι πολύ καλή συμφωνία για την Ελλάδα, αφενός γιατί έχουμε την πολυπόθητη σύνθετη ονομασία. Από την άλλη, είναι erga omnes, δηλαδή μια ονομασία για όλους, και το τρίτο πολύ βασικό για την Ελλάδα ότι απαλείφεται πλήρως ο αλυτρωτισμός, παρά το γεγονός ότι ο αλυτρωτισμός στη Βόρεια Μακεδονία σχεδόν δεν υφίστατο πλέον σε κυβερνητικό επίπεδο ή επίπεδο διανοουμένων, αλλά ήταν υπόθεση της δεκαετίας του '40 και του '50.

* Θεωρείτε ότι μετά δεν υπήρχαν αλυτρωτικές τάσεις στη γειτονική χώρα; Ούτε στην περίοδο Γκρούεφσκι;

Όταν έγινε ανεξάρτητη, η χώρα δήλωσε ξεκάθαρα κατ' επανάληψη ότι αποδέχεται πλήρως τα υπάρχοντα σύνορα και δεν τα αμφισβητεί. Και αυτό συνεχίστηκε από όλες τις κυβερνήσεις μέχρι σήμερα και επί Γκρούεφσκι.

* Δηλαδή θεωρείτε ότι δεν είναι μια συμφωνία χωρίς νικητές και ηττημένους, αφού αναγνωρίζετε ότι είναι πολύ καλή για την Ελλάδα μόνο;

Αυτό εννοώ, ότι είναι εξαιρετικά καλή για την Ελλάδα και όχι για τη γειτονική χώρα, για τους εξής λόγους. Πρώτον ουδέποτε στην παγκόσμια Ιστορία δεν υποχρεώθηκε ένα κράτος να αλλάξει άρθρα του συντάγματός του χωρίς πόλεμο. Δεύτερον, μια άλλη βασική παράμετρος που περιέργως δεν ετέθη από τους γείτονες, ενώ θα έπρεπε να έχει τεθεί, για να είναι η συμφωνία χωρίς νικητές και ηττημένους, είναι τι μέλει γενέσθαι με τους Έλληνες υπήκοους οι οποίοι τυγχάνει να έχουν ως μητρική γλώσσα τα σλαβομακεδονικά. Αυτό δεν σημαίνει ότι όλοι οι ομιλούντες τα σλαβομακεδονικά θεωρούν τον εαυτό τους Σλαβομακεδόνα, αλλά η εθνοτική αυτή ομάδα υφίσταται και δεν μπορεί η Ελλάδα να λέει ότι είναι ανύπαρκτη αν θέλει να θεωρείται σύγχρονο κράτος. Τρίτο βασικό σημείο που καθιστά τη συμφωνία ετεροβαρή είναι ότι αλλάζουν το όνομά τους μετά από 75 χρόνια! Η επίλυση αυτή μακροπρόθεσμα ίσως αποβεί αμοιβαία συμφέρουσα, δηλαδή επίλυση θετικού αθροίσματος.

* Πόσο κρίσιμο είναι αυτό το ζήτημα της επίλυσης σήμερα, σε μια εποχή αναβίωσης εθνικισμών, Ακροδεξιάς και φασισμού; Θεωρείτε ότι είναι επικίνδυνο να παραμείνει ανοιχτό το “Μακεδονικό”;

Όσο δεν επιλύονται τέτοιου είδους διενέξεις δίνουν τροφή και ενδυναμώνουν τους εθνικιστές και τους ακροδεξιούς και στις τρεις γειτονικές χώρες, Ελλάδα, Βουλγαρία, Βόρεια Μακεδονία.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL