Παρίσι. Του Χριστόφορου Κατσαδιώτη*
Το Κέντρο Georges Pompidou στο Παρίσι παρουσιάζει τη μεγαλύτερη αναδρομική έκθεση για τον Αυστριακό καλλιτέχνη Franz West (1947-2012) που έχει γίνει ποτέ. Ένας δημιουργός τον οποίο θα μπορούσε να ανακαλύψει ο καθένας, ανάλογα τον βαθμό ευρύτητας και ετοιμότητας, πάνω σε εννοιολογικές λεπτές ισορροπίες των αισθήσεων, διαδικασία που ενδυναμώνεται από κάθε είδους πνευματική τριβή, αλλά και από το πέρασμα του χρόνου... Η έκθεση θα διαρκέσει μέχρι τα μέσα Δεκεμβρίου και περιλαμβάνει 190 έργα κυρίως γλυπτά, αλλά και κολάζ με ειρωνική διάθεση, απέναντι στο κατεστημένο και στον δυτικό τρόπο ζωής και σκέψης.
Αυτός ο περίεργος δημιουργός ήταν γιος ενός εμπόρου κάρβουνου και μιας οδοντιάτρου, η οποία είχε απεριόριστη επιρροή σε αυτόν και αργότερα υιοθέτησε το επώνυμό της. Σταμάτησε το σχολείο στα 16 του και συμμετείχε στο Κίνημα τέχνης και πολιτικής δράσης «Βιεννέζικος Ακτιβισμός» που έδρασε μεταξύ του 1960-1971, με έντονες επιρροές από το κίνημα Fluxus, τα μέλη της οποίας έκαναν χρήση του σώματος τους σε δημόσιες εκδηλώσεις, θεωρώντας αυτά ως επιφάνεια και ως χώρο τέχνης, πράττοντας συχνά δράσεις που χαρακτηρίστηκαν ενίοτε, ως βίαιες και αποτρόπαιες.
Ο West ξεκίνησε τη δεκαετία του εβδομήντα κάνοντας σκίτσα μικρών διαστάσεων, ανθρωπάκια από την καθημερινότητα, με επιρροές από τους Κλιμτ και Χούντερβασερ. Σχέδια τα οποία στη συνέχεια εξελίχθηκαν σε εικαστικές φόρμες, όπως είδαμε και στην έκθεση. Αντιμέτωπος στη σκέψη πως ένας καλλιτέχνης πρέπει να διατηρεί μια στάση ως προς τη ζωή, αλλά και ως προς το έργο του... άρχισε να δημιουργεί μια νέα μορφή γλυπτικής από σκουπίδια ή με μεταλλικές ράβδους και γύψο. Τα πιο γνωστά είναι τα "Passstücke" και σημαίνει: μεταφερόμενα γλυπτά τα οποία χειραγωγούν, ενώ σύμφωνα με τον ιστορικό τέχνης Robert Fleck, είναι "οπτικοποιημένες νευρώσεις". Επίσης, άλλα γλυπτά είναι από πολτοποιημένο χαρτί ενοποιημένα με κάποια αντικείμενα, χωρίς η φόρμα τους να παραπέμπει σε «γνωστά» σχήματα στο συλλογικό ασυνείδητο. Άρα ο νους δεν μπορεί να κάνει κάποιον ξεκάθαρο συνειρμό, παρά μόνον να υποθέσει... Για παράδειγμα, ένα από τα γλυπτά του, αποτελείται από βαμμένο λευκό χαρτοπολτό, θυμίζει κάποιο σχήμα που ίσως να παραπέμπει σε τσαγιέρα ή κάποιο πολυγωνικό φουτουριστικό περιστερώνα καταλήγοντας σε μια μακριά βούρτσα καθαρίσματος για καμινάδες κι έχει τίτλο «Γερμανικό χιούμορ»!
Πνεύμα ανεξάρτητο, ελεύθερο, όπου η δημιουργία του εμπνέεται από την ψυχολογία και την παρατήρηση συμπεριφορών. Το παιχνίδι και ο σαρκασμός είναι τα βασικά στοιχεία του πολύπλοκου χαρακτήρα του, ενώ αναζητά έναν μόνιμο διάλογο, οδηγώντας τον στο να αναπτύξει ένα μοναδικό εικαστικό έργο, το οποίο μπορεί να «χωνεύει» και να υπερβαίνει όλες τις επιρροές του παρελθόντος. Δημιούργησε περισσότερα από 6.000 έργα, ικανά να ξεπερνούν κάθε προσπάθεια κατηγοριοποίησης τους, αλλά και αυτόματα να μεταβάλλεται η ερμηνεία τους, τροποποιώντας τις διαχωριστικές γραμμές μεταξύ τέχνης και ζωής, κατανοώντας και την πιο ασήμαντη υπόνοια. Ερευνούσε σημασίες εννοιών όπως της δράσης και της συλλογικότητας, του δημοφιλούς και του μελετητή, του ατόμου και του συλλογικού, της διαίσθησης και της διάνοιας. Ο West κατάφερε να γίνει γνωστός στα μέσα της δεκαετίας του 1980 και δέκα χρόνια αργότερα να αποτελεί μεγάλη επιρροή για τις νεότερες γενιές. Επίσης πίστευε ιδιαίτερα στην έννοια της «ομάδας» και συνεργάστηκε με πολλούς καλλιτέχνες, ποιητές και μουσικούς. Κατά τη δεκαετία του 2000, δημιούργησε μνημειώδη γλυπτά, μίμηση από τεράστια κακά και φαλλούς από μέταλλο, σε απαλές ροζ αποχρώσεις και μπορεί κανείς να τα συναντήσει, εκτός από την έκθεση και σε δημόσιους χώρους ευρωπαϊκών χωρών.
Στον δικό του κόσμο, το πιο δημοφιλές σύνθημα θα ήταν «Ειρήνη και Αγάπη», η καπιταλιστική αστική τάξη δεν θα αφορούσε κανέναν, ενώ θα κυριαρχούσε η κληρονομιά του Freud. Αυτός ο κόσμος υπήρξε και ο Franz West ήταν ένα από τα πιο επιφανή παιδιά του.
Όταν, το 1992, συμμετείχε στην Ντοκουμέντα στο Kassel, ρώτησε τους διοργανωτές, αν υπάρχουν ελλείψεις σε κάτι... Του απάντησαν πως λείπουν καθίσματα κι έτσι δημιούργησε 72 «άβολους» καναπέδες, καλυμμένους με χαλιά, με άμεση αναφορά στο ψυχαναλυτικό ντιβάνι που χρησιμοποίησε ο Freud. Με αυτά τα παγκάκια ξεκινάει στο Κέντρο Pompidou, αλλά και τελειώνει ο επισκέπτης την περιήγηση του, της έκθεσης του West…!
* Ο Χριστόφορος Κατσαδιώτης είναι εικαστικός - χαράκτης, ζει στο Παρίσι
