Live τώρα    
23°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
23 °C
21.7°C24.6°C
2 BF 54%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Ελαφρές νεφώσεις
22 °C
18.0°C24.3°C
2 BF 53%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
18.2°C20.9°C
4 BF 66%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
21 °C
19.9°C20.8°C
3 BF 56%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
24 °C
23.4°C23.9°C
2 BF 35%
Με σκοπό την αλήθεια μας (2)
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Με σκοπό την αλήθεια μας (2)

ΤΟΥ ΠΕΤΡΟΥ ΠΟΛΥΜΕΝΗ

Ένα βουητό: είναι/ η αλήθεια καθαυτή/ φανερωμένη/ στους ανθρώπους, καταμεσής στη/ δίνη των μεταφορών

Ξαναδιαβάζοντας τον στίχο αυτό του Τσέλαν για το βουητό, τους ανθρώπους, την αλήθεια καθαυτή, τη δίνη των μεταφορών και με αφετηρία τη συλλογή του «Καμπή Πνοής», ας δοκιμάσουμε μια αντιμετώπιση της ποίησης ως μεταφορικής αφήγησης με σκοπό την αλήθεια μας.

Το πρώτο που μπορεί να ξενίσει σε μία τέτοια διατύπωση είναι το αίτημα της αλήθειας. Τι σχέση μπορεί να έχει με την αλήθεια η αφήγηση ενός ποιητικού έργου που κομίζει μια αίσθηση για τον κόσμο; Παραδοσιακά, το αίτημα της αλήθειας ανήκει στη δικαιοδοσία των επιστημών και της φιλοσοφίας, αφήνοντας την ομορφιά στις τέχνες. Εξάλλου, για ποια αλήθεια γίνεται λόγος εδώ; Για την αλήθεια που γυρεύουν και οι επιστήμες; Όμως αν η αλήθεια είναι η δια των λέξεων αναμέτρηση με την πραγματικότητα, στην πραγματικότητα δεν ανήκει μόνο ο φυσικός κόσμος των αντικειμένων, έτσι όπως τον εξετάζουν οι φυσικές επιστήμες. Στην πραγματικότητα ανήκει και η ρευστή παρουσία των ανθρώπων με τα τεχνήματα που φτιάχνουν και τις καταστάσεις που διαμορφώνουν. Τούτη η παρουσία, παρά τη ρευστότητά της, διαθέτει μια πραγματικότητα την οποία μπορεί επίσης να συλλάβει ένα ποίημα. Και να μην εκφράζει μόνο την αλήθεια εκείνου που το έγραψε, αλλά να αποδειχθεί ότι αφορά και άλλων προσώπων την αλήθεια. Αφορά μια διυποκειμενικότητα, την αλήθεια μας. Και υπάρχουν τέτοιες αλήθειες που έρχονται στην επιφάνεια και συγκινούν χάρη στην ομορφιά των λέξεων.

Αλλά, πώς μπορεί να αποκαλυφθεί η αλήθεια και η μαρτυρία μέσα από μια ποίηση κρυπτική, όπως αυτή του Τσέλαν; Εδώ ερχόμαστε ενώπιον της μεταφοράς και των στοιχημάτων που περιέχει. Στον μεταφορικό λόγο ενός ποιήματος έχουν κρίσιμο ρόλο τρία συστατικά: το πεδίο της κυριολεξίας των λέξεων, το μεταφορικό πεδίο, και τα περάσματα μεταξύ των δύο. Κάθε ποίημα βάζει το στοίχημά του και στα τρία αυτά πεδία: πώς υπάρχει στην κυριολεξία των λέξεων (ποιες λέξεις και πώς συναρμόζονται), τι είδους ανοίγματα αφήνουν, προς τα που συντελείται η μετάβαση (τι εντέλει αποκαλύπτει ο ποιητικός λόγος στο μεταφορικό πεδίο)· εκεί που συμβαίνει η προσωποποίηση του ποιήματος και ο αναγνώστης το ξεδιπλώνει για δικό του λογαριασμό. Το κρίσιμο σε ένα ποίημα, σε μία ποιητική, είναι ακριβώς το είδος της κυριολεξίας, το είδος των ανοιγμάτων, η έκταση και η ένταση της μεταφοράς που πετυχαίνει. Επιστρέφοντας τώρα στην ποίηση του Τσέλαν, στη γοητεία της και στα διαφορετικά της επίπεδα, στη σχέση ανάμεσα στην ομορφιά της και την αλήθεια που περιέχει, όσο κι αν τούτα διαμορφώνουν μία ένταση συχνά ασυμφιλίωτη, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως παραστάτης για την ανάγνωσή της το διαλεκτικό σχήμα του Έγελου: η γλωσσική γοητεία αναιρώντας την αλήθεια, μας την επιστρέφει εμπλουτισμένη.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL