Live τώρα    
18°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
14.5°C19.6°C
3 BF 59%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Σποραδικές νεφώσεις
16 °C
13.5°C17.7°C
1 BF 73%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
17 °C
14.3°C16.6°C
2 BF 63%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
16 °C
14.8°C18.0°C
1 BF 58%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
16.3°C16.3°C
1 BF 65%
Νίκος Σταθούλης, βιογράφος του Αλέξανδρου Ιόλα: / Η κληρονομιά του Ιόλα είναι η αναζήτηση του υψηλού
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Νίκος Σταθούλης, βιογράφος του Αλέξανδρου Ιόλα: / Η κληρονομιά του Ιόλα είναι η αναζήτηση του υψηλού

Στιγμιότυπο από την έκθεση για τον Αλέξανδρο Ιόλα στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, στην οποία παρουσιάζονται 47 έργα της συλλογής του Ιόλα, συνολικά πάνω από 90 έργα και περισσότεροι από 45 καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο

Μόλις πριν μερικές μέρες και με αφορμή τις πρόσφατες πολιτιστικές εκδηλώσεις του Δήμου Αγίας Παρασκευής «Τέχνη στον κήπο του Ιόλα», οι κήποι του Αλέξανδρου Ιόλα άνοιξαν στο κοινό. Το 2017, η έκταση των 7 περίπου στρεμμάτων, στην οποία είναι χτισμένη η βίλα, 1600 τ.μ., χαρακτηρισμένη ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο από το 1998, με απόφαση του ΥΠ.ΠΟ., πέρασε στην κυριότητα του Δήμου Αγίας Παρασκευής. Ο Νίκος Σταθούλης, βιογράφος του Αλέξανδρου Ιόλα, μας μιλά για την αποκατάσταση της Βίλας Ιόλα και για την έκθεση στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στη Θεσσαλονίκη, με τίτλο «Αλέξανδρος Ιόλας: Η κληρονομιά», που θα διαρκέσει ώς τις 20 Ιανουαρίου 2019.

Συνέντευξη στην Έλενα Ακύλα

* Κύριε Σταθούλη, η Βίλα Ιόλα είναι πλέον στην κυριότητα του Δήμου Αγίας Παρασκευής. Η αποκατάστασή της ως μουσείου - ιδρύματος - πολιτιστικού χώρου πιστεύετε πως θα εκπληρώσει την επιθυμία του Αλέξανδρου Ιόλα;

Αν αξιοποιηθεί σωστά ως μουσείο-ίδρυμα-πολιτιστικός χώρος και δεν χρησιμοποιηθεί, γιατί φοβάμαι πάρα πολύ ότι οι τοπικισμοί, οι νατιβισμοί, είναι μια μορφή φασισμού. Πάντοτε γίνονταν προσπάθειες, χωρίς αποτέλεσμα όμως. Πάντοτε το Μουσείο ήταν ωραίες ελπίδες. Είναι ενδιαφέρον το πώς πείσμωσε ο τωρινός δήμαρχος Γιάννης Σταθόπουλος και κατάφερε να το αγοράσει 3 εκατ. ευρώ -στο ένα τέταρτο της αξίας ενός έργου του Άντι Ουόρχολ- και να αποσπάσει 2,5 εκατ. από τα ΕΣΠΑ για την αναστήλωση και τη συντήρηση αυτού του μνημείου. Το εμβληματικό αυτό τοπόσημο θα πρέπει να μη λειτουργεί μόνο ως πολιτιστική συλλογή μιας γειτονιάς αλλά να κάνει άλματα στο μέλλον, να βλέπει μπροστά και να έχει μια διεθνή χροιά, μια διεθνή απόχρωση, όπως είχε ο ίδιος ο Αλέξανδρος Ιόλας. Εξάλλου πάρα πολλοί συλλέκτες και άνθρωποι της τέχνης θέλουν να δώσουν δωρεές έργα προκειμένου να διορθωθεί αυτό το λάθος της Ιστορίας, γιατί ήταν ιστορικό λάθος.

* Θα έχετε ενεργό ρόλο στην αποκατάσταση και στη διαμόρφωση του χαρακτήρα της βίλας;

Όχι. Ποτέ στη ζωή μου δεν διεκδίκησα ταυτότητα, θέση. Το πνεύμα δεν γνωρίζει τέτοιες θέσεις. Δεν θα δεχθώ ποτέ να χρησιμοποιήσω τον μέντορά μου για οποιαδήποτε αργυρώνητη θέση ή για οποιαδήποτε δύναμη εξουσίας. Θα βοηθήσω ως σύμβουλος αλλά όχι ως θεσιθήρας, είμαι κατά.

Η συμμορία των αθώων...

* Στο «σπίτι» του Αλέξανδρου Ιόλα θα εκτίθενται προσωπικά του αντικείμενα, αλληλογραφία του ή μέρος από το αρχείο του;

Είναι ηθική μου υποχρέωση από αυτό το αρχείο των 10.000 λημμάτων που έχω ως βιογράφος του, νόμιμα από τον ίδιο τον Αλέξανδρο Ιόλα, ένα μέρος να το εναποθέσω στο μουσείο που θα δημιουργηθεί και ένα μέρος του στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης. Από το σπίτι δεν έχει, δυστυχώς, διασωθεί τίποτα. Αλλά όλοι εμείς, οι φίλοι του, οι Σαλοί κατά Ιόλα (αν διαβάσουμε το όνομα Ιόλας με αναγραμματισμό), είμαστε η συμμορία των αθώων και θα κάνουμε τα αδύνατα δυνατά ώστε να αποκτήσει ο χώρος αυτός τη λάμψη που χρειάζεται και να κάνει τον καινούριο βηματισμό του στην Ιστορία.

Ο άνθρωπος έχει ανάγκη και την υλική δυνατότητα. Πολύ περισσότερο η νέα γενιά, στην οποία απευθυνόμαστε, να χαιρετίσει το μέλλον.

* Η βιογραφία του, την οποία εκδώσατε το 2012, αποκαθιστά το όνομά του και δικαιώνει τον ίδιο, «μια ηγετική μορφή στην ιστορία της τέχνης του 20ού αιώνα», σύμφωνα με τα λόγια σας στο οπισθόφυλλο του βιβλίου. Η έκδοσή της πιστεύετε πως επανέφερε στην επικαιρότητα το ζήτημα της αξιοποίησης της Βίλας Ιόλα;

Συνέβαλε σαφώς ηθικά στην αποκατάσταση του Αλέξανδρου Ιόλα. Θα είμαι ειλικρινής, το έχω μετανιώσει που ένα τόσο υπέροχο βιβλίο βγήκε σε έναν τόσο κακό εκδοτικό οίκο. Είναι μια πίκρα μου αυτή και δεν θα 'θελα να επεκταθώ.

Στην Ελλάδα πρέπει να αποδείξεις ότι είσαι αθώος!

* Το βιβλίο διαβάζεται σαν μυθιστόρημα, όπως ακριβώς επιθυμούσε και ο ίδιος. Η βιογραφία του εκδόθηκε, σύμφωνα με την επιθυμία του, ακριβώς 25 χρόνια μετά τον θάνατό του. Πόσο σκληρή ήταν αυτή η δέσμευση για σας;

Το να είσαι θεματοφύλακας είναι μια πολύ δύσκολη έννοια, έχει να κάνει με την ασκητική, με τον πολεμιστή, τους σαμουράι, οι οποίοι είναι προορισμένοι να σκοτώνουν οτιδήποτε περιττό. Ήταν ένα βάρος που είχα την αντοχή να το σηκώσω. Ήταν πολύ άσχημες εκείνες οι μέρες που μας τράβαγαν στα γκρίζα δωμάτια των ανακριτικών αρχών και αστυνομικών τμημάτων να απολογηθούμε για πορνεία, αρχαιοκαπηλία και ναρκωτικά. Αυτό μας στιγμάτισε, θυμάμαι, με τον Αλέξη Ακριθάκη, τον αγαπημένο μου καλλιτέχνη, τρέχαμε μαζί τότε στη Γενική Αστυνομική Διεύθυνση για να αποδείξουμε ότι είμαστε αθώοι. Στην Ελλάδα αυτό πρέπει να αποδείξεις, όχι ότι είσαι ένοχος, αλλά ότι είσαι αθώος. Όμως οι πράξεις έχουν το τίμημά τους και όλα αυτά έχουν περάσει πια. Σήμερα αισθάνομαι δικαιωμένος επειδή αποκαταστάθηκε η μνήμη αυτού του ανδρός και ο χρόνος είναι ο μεγαλύτερος σύμβουλος. Ο Ιόλας ήταν ένας τυχοδιώκτης 50 χρόνια μπροστά από την εποχή του. Του έλεγα: «Μα 25 χρόνια;» Και μου απαντούσε: «Όλα, παιδί μου, στην Ελλάδα έρχονται 25 με 30 χρόνια μετά». Πόσο δίκιο είχε...

* Ο Αλέξανδρος Ιόλας αναμφίβολα επηρέασε πολλούς ανθρώπους. Πόσο καθοριστική ήταν η φιλία σας για σας;

Αν και είμαι από μια οικογένεια που είχαν σε υψηλό επίπεδο την τέχνη και τον πολιτισμό, ο Ιόλας ήταν ένας δυνατός άνεμος που έπαιρνε τα πάντα στο πέρασμά του. Θα σας διηγηθώ μόνο μία σκηνή: Στο Μουσείο του Λούβρου, μπροστά σε ένα έργο του Καραβάτζιο. «Κοίταξέ το», μου έλεγε. Μόλις γύριζα να το κοιτάξω, μου ξαναέλεγε: «Σσσ... κοίτα». Περάσανε 15 λεπτά κοιτάζοντας το έργο. Κατάλαβα ότι η σιωπή του μου δίδαξε πολύ περισσότερα απ’ το πιο σοφό κουβεντολόι. Και όταν αργότερα με ρώτησε πώς μου φάνηκε το έργο του Καραβάτζιο, του απάντησα: «Τι μεγάλος καλλιτέχνης!». Χαμογελώντας τότε είπε: «Να θυμάσαι ότι όλοι οι καλλιτέχνες θέλουν να κάνουν το μεγάλο έργο, το μεγάλο όμως έργο έχει ήδη διαλέξει τον καλλιτέχνη του». Τόσο Αλεξανδρινός ήταν.


«Εσύ θα γίνεις ο βιογράφος μου»

* Η γνωριμία σας έγινε το φθινόπωρο του 1983, μόλις τέσσερα χρόνια πριν από το θάνατό του. Γιατί θεωρείτε ότι σας επέλεξε ως βιογράφο του; Τι διέκρινε και σας εμπιστεύτηκε το έργο της αυτοβιογραφίας του;

Μου είχε αναθέσει ο Παύλος Μπακογιάννης να κάνω το πορτρέτο του Αλέξανδρου Ιόλα για το περιοδικό "Ένα". Στο σπίτι του, η οικονόμος του, η κυρία Σούλα, με ξενάγησε στο μουσείο του. Έτσι λοιπόν είχα τη δυνατότητα να δω έργα του Πικάσο, του Μαγκρίτ, να τα αγγίζω, ήταν πραγματικά για ένα παιδί όπως ήμουν εγώ τότε, μοναδική εμπειρία. Όμως κατεβαίνοντας στην γκαρνταρόμπα του, είδα ένα mall. Χιλιάδες πουκάμισα, κοστούμια, γραβάτες, παπούτσια, γούνες. Σκέφτηκα τα ζώα που σκοτώθηκαν για να γίνουν όλες αυτές οι γούνες και έφυγα αναστατωμένος, σχεδόν τρέχοντας από το σπίτι. Αυτό έκανε μεγάλη εντύπωση του Ιόλα. Τρεις μέρες μετά, δέχτηκα έναν φάκελο από τον Αλέξανδρο Ιόλα. Είχε μέσα ένα αεροπορικό εισιτήριο Αθήνα - Θεσσαλονίκη - Αθήνα και ένα χειρόγραφό του, ένα μπιλιέτο, που έγραφε: «Θα μου έκανε μεγάλη χαρά να αποδεχτείτε την πρόσκλησή μου για τα εγκαίνια του Μακεδονικού Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης, καθώς παρουσιάζεται η δωρεά μου στο εργοστάσιο Φιλκεράμ Τζόνσον. Στο αεροδρόμιο θα σας περιμένει ο συγγραφέας Κώστας Ταχτσής». Αποδέχτηκα φυσικά την πρόσκληση. Όταν φτάσαμε στο ξενοδοχείο "Ηλέκτρα", στη σουίτα του Ιόλα, αντί να μας υποδεχτεί, ο ίδιος κοιτούσε στην πλατεία Μητροπόλεως. Μας έκανε ένα νεύμα. «Ελάτε να δείτε πόσο περήφανα περπατούν οι Μακεδόνες». Στάθηκα λοιπόν στην μπαλκονόπορτα και κοιτώντας έξω απάντησα: «Ωωω... μα τι περήφανα που περπατούν οι Μακεδόνες!» Έσκασε στα γέλια, γύρισε απότομα και είπε: «Λοιπόν, εσύ θα γίνεις ο βιογράφος μου!». Έτσι ξεκίνησε αυτή η περιπέτεια για μένα.

* Στην τελευταία σας συζήτηση, λίγο πριν πεθάνει, σας μίλησε με πίκρα για την Ελλάδα του 1987 συγκρίνοντάς την με την Ελλάδα του 1927 που δεν υπήρχε πια. Η σημερινή Ελλάδα, 30 χρόνια μετά, νομίζετε ότι έχει αλλάξει;

Όχι, δεν έχει αλλάξει. Και αυτή είναι μια κατάρα, γιατί όλοι αυτοί οι ήρωες, οι γενναίοι της μοναξιάς, πληρώνουν τόσο ακριβά το τίμημα. Θα ήταν πολύ υπερήφανη η Γαλλία να τον είχε πολιτογραφήσει δικό της, το Μπομπούρ οφείλει την ίδρυσή του σε μια ντουζίνα υπέροχων ανθρώπων, ανάμεσα σε αυτούς και τον Ιόλα, που είναι μέσα στους δέκα ευεργέτες του. Ακόμη πιο υπερήφανη θα ήταν η Αμερική να τον είχε στην αγκαλιά της, καθώς ήταν ένας από τους μεγάλους δωρητές στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Ν. Υόρκης, στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Ν. Υόρκης, στη μεγαλύτερη ιδιωτική συλλογή έργων τέχνης στον κόσμο, της Ντομινίκ Ντε Μενίλ, στο Χιούστον του Τέξας. Ο Ιόλας όμως είχε δώσει μια υπόσχεση στον Κωνσταντίνο Καραμανλή, εξόριστο τότε στο Παρίσι. Του είχε πει ο Κωνσταντίνος Καραμανλής: «Η χώρα μου είναι φτωχή και εσύ πρέπει να τη βοηθήσεις». Ο Ιόλας είχε απαντήσει: «Θα σου κάνω το μεγαλύτερο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του κόσμου με πολιτισμούς από κάθε σημείο της γης». Έδωσε μια υπόσχεση και οι άντρες της Ιστορίας κρατούν τις υποσχέσεις τους.

* Η έκθεση «Αλέξανδρος Ιόλας: Η κληρονομιά», του Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, που θα διαρκέσει έως τις 20 Ιανουαρίου 2019, γίνεται 31 χρόνια μετά τον θάνατό του. Τι θα δούμε;

Το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης τιμά τον ευεργέτη του. Γιατί χάρη στον Ιόλα υπάρχει το Μουσείο αυτό και χάρη στους Μάρω Λάγια, Κατερίνα Κανάρα, Πέτρο Κανάρα, Γιάννη Μπουτάρη και Γιώργο Φιλίππου. Είναι μια διεθνής έκθεση, μια γιορτή. Χαίρομαι που είμαι σύμβουλος σε αυτήν την έκθεση, πλάι στη διευθύντρια και επιμελήτριά της Θούλη Μισιρλόγλου. Με τη συμβολή της, συλλέκτες της ελληνικής κοινωνίας άνοιξαν διάπλατα τις συλλογές τους και μας εμπιστεύτηκαν. Και όντως αυτή η έκθεση είναι ένα ιστορικό γεγονός, γιατί για πρώτη φορά δεν θα παρουσιαστούν μόνο τα 47 έργα της συλλογής του Ιόλα, αλλά πάνω από 90 έργα, περισσότεροι από 45 καλλιτέχνες διεθνώς. Σήμερα λοιπόν, απενοχοποιημένη η ελληνική κοινωνία, τιμάει έναν άνθρωπο για τον οποίο πια μιλάει η Ιστορία.

* Ποια πιστεύετε ότι είναι η κληρονομιά που άφησε στον κόσμο ο Αλέξανδρος Ιόλας;

Μία είναι η κληρονομιά του Ιόλα: Αναζήτησε το μεγαλείο σου. Ο Ιόλας είναι η ζωντανή ιστορία της τέχνης του 20ού αιώνα και στο διηνεκές θα είναι μια αφορμή να αναζητούμε το μεγαλείο μας. Ο Ιόλας μάς έδωσε τέχνη, μας χάρισε ένα εφόδιο για να βαδίσουμε μπροστά. Αυτή είναι η κληρονομιά του.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL