Του Άγγελου Μανταδάκη
Γνωστή και ως συνοικία των Θεών η επικρατέστερη άποψη σήμερα είναι ότι το όνομα Πλάκα προέρχεται πιθανότατα από την αλβανική λέξη "πλιάκου", που σημαίνει «παλιό, αρχαίο». Πλιάκου Αθήνα είναι λοιπόν η παλιά Αθήνα. Η ερμηνεία αυτή συνδέεται με το γεγονός ότι τον 16ο αιώνα Αλβανοί μουσουλμάνοι, μισθοφόροι των Τούρκων, κατοίκησαν την περιοχή που είχε τότε ερημώσει και εγκαταλειφθεί.
Ας έχουμε ακόμη υπόψη μας ότι Πλάκα ονομαζόταν μόνο η γειτονιά γύρω από την κεντρική πλατεία, εκεί που βρίσκεται το μνημείο του Λυσικράτους.
Περπατώντας στον λόφο της Ακρόπολης, στην Πλάκα και στο Μοναστηράκι, βρίσκεσαι στην καρδιά της πόλης που χτυπά αδιάκοπα εδώ και 5.500 χρόνια.
Κάποιος μου έλεγε ότι η Πλάκα είναι η αρχαιότερη συνοικία της Ευρώπης. Ήταν ένας μαθητής της τρίτης τάξης του 1ου Γυμνασίου της περιοχής, που ανήκει στην ομάδα που επιμελήθηκε την ιστοσελίδα τους. Ας δούμε όμως τις διαφορετικές εποχές που σημάδεψαν αυτή τη γειτονιά.
Στη νεολιθική εποχή, πρωτοκατοικούν άνθρωποι στις σπηλιές του βράχου της Ακρόπολης. Ήταν ένα κατάλληλο μέρος για να εγκατασταθούν άνθρωποι επειδή διέθετε από την αρχαιότητα πηγή νερού.
Στη μυκηναϊκή εποχή, συνενώνονται όλοι οι μικροί δήμοι της Αττικής και δημιουργείται η Αθήνα. Χτίζονται τα πρώτα κυκλώπεια τείχη. Τμήμα τους διασώζεται έως και σήμερα.
Στη γεωμετρική εποχή, ο πληθυσμός αυξάνεται. Η πόλη εξαπλώνεται πια έξω από τα παλιά τείχη, αλλά κατασκευάζονται και καινούργια.
Στα αρχαϊκά χρόνια, ιδρύεται η Αγορά, που παραμένει σε όλη την αρχαιότητα η καρδιά της πόλης.
Η Πλάκα είναι συνοικία στο κέντρο της Αθήνας κάτω από την Ακρόπολη. Όμορες με την Πλάκα είναι νότια η συνοικία του Μακρυγιάννη, ανατολικά η περιοχή των Στύλων του Ολυμπίου Διός και του Ζαππείου, βόρεια το εμπορικό κέντρο της Αθήνας και δυτικά το Μοναστηράκι. Έχει χαρακτηριστεί παραδοσιακός οικισμός.
Μεταπολεμικά, τα κτίσματα της Πλάκας κρίθηκαν διατηρητέα στο σύνολό τους, με αποτέλεσμα η Πλάκα να αποτελεί τη μοναδική συνοικία της Αθήνας που σε τέτοια έκταση μπορεί κάποιος να δει την πόλη όπως ήταν πριν εκατό χρόνια. Στην περιοχή λειτουργούν μουσεία, ταβέρνες, εστιατόρια, καφετέριες και καταστήματα με τουριστικά είδη, ενώ σώζονται κτήρια διάσημων πολιτών της παλιάς Αθήνας.
Στο τμήμα της Πλάκας προς την Ακρόπολη υπάρχουν τα Αναφιώτικα. Πρόκειται για μια συνοικία σε κυκλαδίτικο ρυθμό, που κατασκευάστηκε από Αναφιώτες οικοδόμους, στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Παρόμοιες περιοχές, στις οποίες οι εσωτερικοί μετανάστες μετέφεραν την αρχιτεκτονική του τόπου καταγωγής τους, υπήρξαν και αλλού στην Αθήνα, αλλά δεν κατάφεραν να επιβιώσουν από την οικοδομική αναμόρφωση στο πέρασμα των χρόνων. Στην Πλακα ζούσε και εργαζόταν ο καλλιτέχνης Γιώργος Σαββάκης.
Στην περιοχή τηρούνται αυστηροί κανονισμοί πολεοδομίας. Είναι η μοναδική γειτονιά της Αθήνας όπου όλες οι Υπηρεσίες Κοινής Ωφέλειας (νερό, ρεύμα, καλωδιακή τηλεόραση, τηλέφωνο, διαδίκτυο και αποχέτευση) παρέχονται από υπόγειες, ειδικά κατασκευασμένες σήραγγες για να μην επηρεάζουν τον γραφικό χαρακτήρα της
Στην Πλάκα βρίσκονται σήμερα πολλά μουσεία και χώροι πολιτισμού (όπως θέατρα). Κάποια από τα μουσεία που βρίσκονται στη Πλάκα είναι το Νέο Μουσείο Ακρόπολης, το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης, το Μουσείο Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων, το Μουσείο Φρυσίρα, το Μουσείο Παύλου και Αλεξάνδρας Κανελλοπούλου.
Η Πλάκα υπήρξε διαχρονικά μια λαϊκή γειτονιά της Αθήνας. Αυτό το στοιχείο τής έδινε και τον παραδοσιακό της γραφικό χαρακτήρα.
Στη δεκαετία του 1980, την περίοδο του νεοπλουτισμού και των νέων τζακιών που εμφανίστηκαν στα αλήστου μνήμης χρόνια του ΠΑΣΟΚ, αρκετοί "λεφτάδες" έκαναν τοποθέτηση ασφαλή και με προοπτική στην Πλάκα. Οι φτωχότεροι των παραδοσιακών κατοίκων πούλησαν τα ακίνητά τους και έτσι μέσα στα χρόνια αυτά η σύνθεση του πληθυσμού άλλαξε εντυπωσιακά...
* Ο Άγγελος Μανταδάκης είναι μέλος της Πολιτικής Γραμματείας του ΣΥΡΙΖΑ, υπεύθυνος για τον Πολιτισμό
