Live τώρα    
24°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
24 °C
23.0°C25.9°C
3 BF 34%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
25 °C
23.4°C26.5°C
2 BF 33%
ΠΑΤΡΑ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.0°C24.4°C
2 BF 51%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
20 °C
19.7°C21.0°C
2 BF 71%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
24 °C
24.0°C24.0°C
1 BF 40%
"Βάκχαι" του Ιάννη Ξενάκη: Στα ίχνη μιας σημαντικής αναβίωσης (β)
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

"Βάκχαι" του Ιάννη Ξενάκη: Στα ίχνη μιας σημαντικής αναβίωσης (β)

Του Κυριάκου Π. Λουκάκου

Στην προσπάθειά μας να ανακαλύψουμε το παραστατικό πλαίσιο που είχε να αντιμετωπίσει ο Ξενάκης για την πρώτη και μοναδική -μέχρι προσφάτως- παρουσίαση των δικών του «Βακχών», στο Queen Elisabeth Hall, βρεθήκαμε αντιμέτωποι με στοιχεία που οδηγούν σε άλλη εκδοχή από αυτήν της επιλεκτικής σύνθεσης κάποιας μορφής «όπερας» για την παραγγελία του Αυστραλού σκηνοθέτη και ηθοποιού David Freeman και το δικό του, 3ο κατά σειράν, Opera Factory, σχήμα που, παρεμπιπτόντως, ολοκλήρωσε την ύπαρξή του στα 1998.

Έχουμε και λέμε λοιπόν: σε συνέντευξή του στον Michael White της εφημερίδας "Independent", της Κυριακής 23 Αυγούστου 1992, ο Φρήμαν προαναγγέλλει ότι «την ερχόμενη χρονιά θα δούμε τις 'Βάκχες' του Ευριπίδη, ως θεατρικό έργο με μουσική του Ξενάκη», ενώ ο καθηγητής James Harley, στο βιβλίο του «Iannis Xenakis: Kraanerg», αναφέρεται ευθέως σε «σκηνική μουσική» (incidental music) «για μια παραγωγή της κλασσικής τραγωδίας του Ευριπίδη 'Βάκχαι', μια παραγωγή του 1993 για το Opera Factory του Λονδίνου (σκηνοθετημένη από τον Ντέηβιντ Φρήμαν)». Την παραγωγή περιγράφει ο ίδιος ως αντίστοιχη με τις «νεο-βαρβαρικές ευαισθησίες του δύοντος 20ούαιώνα», γεγονός που όμως «προμήθευε στον Ξενάκη τη δραματική ευκαιρία να δώσει μεγαλύτερη συναισθηματική ένταση στη μουσική του». Την επιχειρηματολογία αυτή ενισχύει, τέλος, η αναδρομή σε βιογραφικό σημείωμα του γνωστού και από την ιστορική τηλεοπτική σειρά «Οι Βοργίες» Peter Sullivan. Σε αυτό ο ηθοποιός φέρεται ότι εγκατέλειψε το Εθνικό Θέατρο του Λονδίνου «για να εργαστεί με τον Ντέηβιντ Φρήμαν, ερμηνεύοντας τον Πενθέα στις 'Βάκχες' του Opera Factory στο Queen Elisabeth Hall».

Τα ευρήματα αυτά, εφ’ όσον ισχύουν, συγκροτούν ένα εντελώς διάφορο πλαίσιο αφετηρίας και αναφοράς από αυτό που επικαλέστηκε η πρόσφατη αθηναϊκή αναβίωση. Και δεν μιλούμε για το στενά εκτελεστικό μουσικό μέρος, επίτευγμα για το οποίο εκτείνουμε ευγνωμοσύνη προς τις 16 κυρίες της χορωδίας της ΕΡΤ, τους 9 σολίστ πνευστών και κρουστών του ARTéfacts ensemble και τον αρχιμουσικό τους Νίκο Βασιλείου, αφού διαχειρίσθηκαν μια δυσχερέστατη παρτιτούρα, με απάνθρωπες «τενούτες» για τα πνευστά και με ένα αδόμενο μέρος «αμοτιβικό» και «αστροφικό».

Οι επιφυλάξεις μας αφορούν καίρια τη σχέση αυτής της «σκηνικής μουσικής» με το λοιπό δρώμενο που παρακολουθήσαμε, την αναίρεση της προβλεπόμενης, λειτουργικά ισόρροπης, κατανομής των χορικών εντός της τραγωδίας, αλλά και τον αντίκτυπο του επεισοδίου του Διονύσου, που όντως επέλεξε να μελοποιήσει ο Ξενάκης και το οποίο απέδωσε, με λαρυγγισμούς τρομακτικής έκτασης και έκφρασης, ο βαρύτονος Αρκάδιος Ρακόπουλος. Κι έστω κι αν αποτιμούμε θετικά την ενδυματολογική σύλληψη της Λουκίας Χουλιάρα για τις Ασιάτισσες Βακχίδες, αμφισβητούμε όμως εμφατικά τη χρεία «περφόρμερ», την αμήχανη ανάθεση υποκριτικών καθηκόντων του Πενθέα στον μαέστρο, όπως και την αφελή εργαλειοποίηση της ανατροπής αναλογίων και άλλων υπερβολών ως δραματουργική προκάλυψη της αλλαγής θέσης των μουσικών. Πάνω απ’ όλα οραματιζόμαστε την πραγματική αποκατάσταση των «Βακχών» του Ξενάκη, όπως δηλαδή προορίσθηκαν, ως εμβόλιμη σκηνική μουσική στην τραγωδία, ενδεχομένως ερμηνευμένη στην αρχαία ελληνική με τον σωστό υποτιτλισμό και -κατά προτίμηση- σε αρχαίο θέατρο όπως τους αρμόζει!

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL