Live τώρα    
25°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
25 °C
22.8°C26.3°C
3 BF 32%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
24 °C
22.6°C26.2°C
3 BF 34%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
21 °C
19.0°C24.8°C
2 BF 50%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.8°C21.8°C
2 BF 65%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
24 °C
23.9°C24.5°C
2 BF 33%
Μάνος Ελευθερίου, ενας πολυσχιδής της γραφής / Τα λόγια του, άλλοτε μαλαματένια άλλοτε παραπονεμένα σφράγισαν μια εποχή
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Μάνος Ελευθερίου, ενας πολυσχιδής της γραφής / Τα λόγια του, άλλοτε μαλαματένια άλλοτε παραπονεμένα σφράγισαν μια εποχή

Με τον μπερέ και το λευκό πουκάμισο κουμπωμένο ώς τον λαιμό, με το παιχνιδιάρικο βλέμμα και το πονηρό μειδίαμα έτοιμος να πει τη μεγαλύτερη αλήθεια με τον πιο απλό και χιουμοριστικό τρόπο. Όπου κι αν τον έβλεπες, την ατάκα την είχε έτοιμη. Τις περισσότερες φορές για αυτοσαρκασμό. Το χιούμορ τους παροιμιώδες. Σκυφτός. Δεν ξέρει κανείς ποιο βάρος σήκωνε στους ώμους. Ίσως ήταν αυτό που έλεγε χθες το μεσημέρι η Μάρω Δούκα Στο Κόκκινο 105,5, ότι "ο Μάνος γεννήθηκε με την ομορφιά, τον πόνο και τη μελαγχολία των τραγουδιών που επρόκειτο να γράψει". Σαν την άμμο της θάλασσας οι στίχοι που έγραψε κι έγιναν τραγούδια. Αμέτρητοι. Πάνω από 400 τραγούδια φέρουν την υπογραφή του στους στίχους τους. Δεν περιορίστηκε όμως σ' αυτούς. Έγραψε πολλά. Ποίηση, μυθιστορήματα, θεατρικά, διηγήματα. Αρθρογραφούσε και έκανε ραδιόφωνο. Ο Μάνος Ελευθερίου ήταν ένας πολυσχιδής της γραφής, ένας πολυδιαβασμένος δημιουργός, ένας άνθρωπος με σεβασμό στη μνήμη, την Ιστορία και τα κατάλοιπα του πολιτισμού, με τις κεραίες του ανοιχτές στην εποχή του και ένα συναίσθημα τομογράφο της ανθρώπινης κατάστασης.

Ο θάνατός του, την Κυριακή το πρωί, από ανακοπή, στα 80 του χρόνια, αφήνει μια ρωγμή στο ελληνικό τραγούδι αλλά και μια μεγάλη κληρονομιά. Η πολιτική κηδεία του γίνεται σήμερα στις 12 το μεσημέρι στο Α' Νεκροταφείο Αθηνών. Η βούληση του υπουργείου Πολιτισμού ήταν η κηδεία του να γίνει δημοσία δαπάνη. Η οικογένειά του, αφού ευχαρίστησε θερμά, ζήτησε, αντ' αυτής να κατατεθεί δωρεά, στη Στέγη Ανηλίκων και Εφήβων Σύρου, όπως και αντί στεφάνων να κατατεθεί δωρεά για τον ίδιο σκοπό στον λογαριασμό της Εθνικής Τράπεζας ΙΒΑΝ GR 73 0110 4690 0000 4692 9641 473.

Ο άνθρωπος είχε την πρωτοκαθεδρία

Ο Μάνος Ελευθερίου ευτύχησε να βιώσει την εποχή των δημιουργών στο ελληνικό τραγούδι. Εκείνη τη συλλογική συνθήκη της εγγραμματοσύνης, όπου η ιστορική και κοινωνική στιγμή συναντούσαν το συναίσθημα και ιχνογραφούσαν την ανθρώπινη κατάσταση. Ο άνθρωπος είχε την πρωτοκαθεδρία στο έργο του όπως και στη ζωή του. Από το "ποιος τη ζωή μου, ποιος την κυβερνά" μέχρι το "άνθρωποι μονάχοι", ακούμπησε κομβικές χορδές της ιδιοσυστασίας μας και της Ιστορίας μας. Την Ιστορία τη διάβαζε μετά μανίας όπως ήταν μανιώδης ερευνητής ιστορικών ντοκουμέντων. Εκτός αυτού ήταν συλλέκτης τρομερός. Χειρογράφων, επιστολών, εκθέσεων του σχολείου. Ήταν εμμονικός, θα έλεγε κανείς, με το παρελθόν και τα έργα των μικρών ανθρώπων. Λάτρευε τη Σύρα και έδειξε έμπρακτα την αγάπη του στον γενέθλιο τόπο. Νοιαζόταν να πάνε βιβλία και αρχεία εκεί. Να τιμήσει τον Μάρκο Βαμβακάρη, να ερευνήσει την ιστορία της.

Σπουδαίοι συνθέτες μας κατέφυγαν στη στιχουργική του. Με τον Μίκη Θεοδωράκη συνεργάστηκαν στην "Αρκαδία 2" και "Αρκαδία 3", στα "Λαϊκά", στα "Τραγούδια του αγώνα", στη "Νύχτα θανάτου", στην "Πολιτεία Γ'" και "Πολιτεία Δ'" κ.ά., με τον Δήμο Μούτση στον περίφημο "Άγιο Φεβρουάριο", με τον Γιάννη Μαρκόπουλο στη "Θητεία" και στο "Σεργιάνι του κόσμου", με τον Θάνο Μικρούτσικο στα "Τροπάρια για φονιάδες". Ο πρώτος που μελοποίησε στίχους του ήταν ο Χρήστος Λεοντής. Το 1963 δημιούργησαν τους "Ρημαγμένους κήπους", ενώ λίγο αργότερα με τον Λουκιανό Κηλαδόνη κάνουν το "Μη χτυπάς" με τη φωνή του Μανώλη Μητσιά. Με τον Ηλία Ανδριόπουλο συνεργάζονται στα "Γράμματα στο Μακρυγιάννη". Στίχους του μελοποίησαν επίσης ο Μάνος Χατζιδάκις, ο Σταύρος Κουγιουμτζής, ο Χρήστος Νικολόπουλος, ο Γιώργος Χατζηνάσιος, ο Σταμάτης Κραουνάκης, ο Βασίλης Δημητρίου, ο Θανάσης Πολυκανδριώτης, ο Θέμης Ανδρεάδης, ο Λαυρέντης Μαχαιρίτσας κ.ά. Δε δίσταζε να δίνει χώρο στους νέους ανθρώπους, δεν δίσταζε να σβήνει, να πετάει ότι θεωρούσε περιττό.

Γεννημένος στην Ερμούπολη το 1938, μετακομίζει με την οικογένειά του, στην εφηβεία του, στην Αθήνα όπου αργότερα θα σπουδάσει θέατρο στη σχολή Σταυράκου και στο Θέατρο Τέχνης του Κουν που θα εγκαταλείψει τελικά. Ωστόσο η μεγάλη αγάπη για το θέατρο θα τον ακολουθεί. Υπηρετώντας τη στρατιωτική του θητεία θα γράψει μεταξύ άλλων τους στίχους για "Το τρένο φεύγει στις οκτώ" που θα μελοποιήσει ο Μίκης Θεοδωράκης. Το 1962 κυκλοφορεί ο "Συνοικισμός", η πρώτη ποιητική συλλογή του, και στη συνέχεια οι συλλογές διηγημάτων "Το διευθυντήριο" και "Η σφαγή".

Πεζογράφος τα τελευταία χρόνια

Η στιχουργική του μοιραία πρωταγωνιστεί στο έργο του. Τα τελευταία χρόνια πρωταγωνίστησε στο έργο του η πεζογραφία. Το 1994 κυκλοφορεί η νουβέλα "Το άγγιγμα του χρόνου", ενώ το μυθιστόρημά του "Ο καιρός των χρυσανθέμων" του χαρίζει το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας το 2005 και ένα χρόνο μετά κυκλοφορεί "Η γυναίκα που πέθανε δυο φορές" το μυθιστόρημα για την ηθοποιό Ελένη Παπαδάκη που εκτελέστηκε από το ΕΑΜ. Όπως χαρακτηριστικά έλεγε ο ίδιος γι' αυτό το βιβλίο, "δεν πρόκειται για αναμόχλευση παθών αλλά για ανθρώπινα πάθη. Εμένα με ενδιέφερε η ανθρωποθυσία που γινόταν αυτά τα χρόνια. Εκείνη την εποχή χάθηκε το μάλαμα της Ελλάδας".

Ακολούθησαν τα μυθιστορήματα "Άνθρωπος στο πηγάδι", "Πριν απ' το ηλιοβασίλεμα" και το τελευταίο του "Φαρμακείον εκστρατείας" το 2016, από το Μεταίχμιο όπως και όλα τα προηγούμενα. Έγραψε επίσης παραμύθια για παιδιά, αλλά και την περίφημη τετράτομη μελέτη "Το Θέατρο στην Ερμούπολη τον 20ό αιώνα" αλλά και τα "Μαύρα μάτια - Ο Μάρκος Βαμβακάρης και η συριανή κοινωνία στα χρόνια 1905-1920" ως "κεράκι στη μνήμη" του μεγάλου ρεμπέτη. Για τη συνολική προσφορά του στον πολιτισμό η Ακαδημία Αθηνών του απονέμει το 2013 το Βραβείο Ιδρύματος Κώστα και Ελένης Ουράνη, ενώ την ίδια χρονιά κυκλοφορεί η συγκεντρωτική έκδοση των στίχων του "Τα λόγια και τα χρόνια".

Άλλοτε μαλαματένια, άλλοτε παραπονεμένα, τα λόγια του Μάνου Ελευθερίου άφησαν έντονο το αποτύπωμά τους. Σφράγισαν μια εποχή.

Πόλυ Κρημνιώτη

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL