Τη δημιουργία μιας νέας συνθήκης μέσα στην πόλη και τον επαναπροσδιορισμό της σχέσης των πολιτών με τον τόπο τους επιδιώκει το «Πνεύμα της σκάλας», ένα μακροπρόθεσμο πρόγραμμα ανάδειξης της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς του Αγίου Νικολάου Κρήτης που ξεκινά από σήμερα ο δήμος. Χαρακτηριστικό τοπόσημο οι σκάλες, που ξεπερνούν τις εβδομήντα, παραδίδονται σε εικαστικούς και αρχιτέκτονες για να παρέμβουν σε αυτές και να τις διαμορφώσουν με την αισθητική, τη φιλοσοφία και το βίωμα που ο καθένας φέρει. Οι σκάλες και το δίκτυο που αυτές δημιουργούν προσδίδουν στον Άγιο Νικόλαο ιδιαίτερο χρώμα και χαρακτήρα. Σκάλες που ενώνουν οικοδομικά τετράγωνα και διατρέχουν συνοικίες, σκάλες που βγάζουν στη θάλασσα και δεσπόζουν στον κόλπο του Μιραμπέλου, σκάλες που έχουν κατοικηθεί από τους περίοικους με γλάστρες και παγκάκια ή σκάλες που ορθώνονται απρόσωπες και δύσκολες στην ανάβαση, σκάλες που κρύβουν και αφηγούνται ιστορίες.
Το πρόγραμμα επιδιώκει να δημιουργήσει διαδρομές μέσα στην πόλη, να υπενθυμίσει την αρχιτεκτονική και πολιτιστική κληρονομιά και να καταστήσει τις σκάλες σημείο συνάντησης, ανταλλαγής και σχέσεων. Κάθε σκάλα που θα διαμορφωθεί θα έχει ξεχωριστό χαρακτήρα και θα αναδεικνύει διαφορετική αρχιτεκτονική, πολιτισμική, συμβολική διάσταση για την κλίμακα ως μορφή και ως λειτουργία. Επιμελητές του προγράμματος είναι η Ελένη Κούκου και ο Θεόφιλος Τραμπούλης, ο οποίος συσχετίζει την εικαστική αυτή πρόταση με την πόλη η οποία, όπως θυμίζει, υπήρξε από τις πρώτες που γιγαντώθηκαν τουριστικά τη δεκαετία του '60 και του '70, συγκεντρώνοντας κόσμο από τα γειτονικά χωριά που ήθελε να ζήσει την ανάπτυξη. “Η πόλη αναπτύχθηκε απότομα, άλλαξε φυσιογνωμία και σήμερα πια οι νεώτερες γενιές, που έχουν άλλες ανάγκες, διαθέτουν άλλο βλέμμα πάνω στην πόλη. Αυτό καταδεικνύει το συγκεκριμένο πρόγραμμα του δήμου με τις σκάλες”, επισημαίνει ο επιμελητής και εξηγεί “το πώς η πόλη αντιμετωπίστηκε σαν ένα αστικό τοπίο με τις ιδιαιτερότητές του, που έχει τους δικούς του μύθους, ιδιομορφίες, τοπολογία, χαρακτηριστικά. Από πολλές απόψεις οι σκάλες του Αγίου Νικολάου είναι σαν τις σκάλες της Αθήνας, στην Κυψέλη, το Πολύγωνο, τον Λυκαβηττό ή αλλού. Επισκεφθήκαμε με τους καλλιτέχνες την περιοχή, την είδαμε, μπήκαμε στο πνεύμα της, στο στοιχειό της πόλης και του τόπου όπως λέμε, και προσπαθήσαμε να δούμε πώς θα μπορούσε να λειτουργήσει κάθε σκάλα. Έτσι έχουμε φτιάξει ένα πρόγραμμα αποτελούμενο από περίπου δεκαπέντε σκάλες, από τις οποίες σήμερα εγκαινιάζουμε τις εννέα, τέσσερις από καλλιτέχνες και πέντε από φοιτητές της ΑΣΚΤ με διαφορετικές προσεγγίσεις", εξηγεί.
Κάθε καλλιτέχνης και η σκάλα του
"Οι σκάλες και τα έργα των καλλιτεχνών αφηγούνται ιστορίες της πόλης, μέσα από αντικείμενα και μυρωδιές. Έτσι η πόλη αναπνέει μέσα από τις σκάλες της. Άλλες σκάλες παίζουν με την ιδέα της κλίμακας, άλλες είναι περισσότερο γειωμένες στο αστικό τοπίο ή εμπνευσμένες και συνδυασμένες με τη θάλασσα", υπογραμμίζει ο Θεόφιλος Τραμπούλης περιγράφοντας ορισμένα από τα έργα. "Η Αγγελική Σβορώνου παρουσιάζει φωτογραφίες που παρεμβαίνουν στο βλέμμα προς τη θάλασσα, στερεότυπα όπως μια θαλασσογραφία του Βολανάκη, αλλά και μια φωτογραφία της Ειρήνης Βουρλούμη με μετανάστες. Άλλη σκάλα 'παίζει' με τα τουριστικά στερεότυπα. Ένας νέος καλλιτέχνης, φοιτητής της ΑΣΚΤ, έφτιαξε μια σκάλα που εμπνέεται από τον 'Απόκοπο' και είναι σαν να κατεβαίνεις με αυτή στη λίμνη του Άδη, μια κάθοδος προς τη λίμνη. Η Λίζη Καλλιγά έχει δημιουργήσει ένα βίντεο με σκάλες καλλιτεχνών από την ιστορία της τέχνης. Μια παρέλαση με σκάλες καλλιτεχνών". Στο πρόγραμμα εκτός από τους προαναφερόμενους καλλιτέχνες συμμετέχουν και οι Μανώλης Αναστασάκος, Ευγενία Αντωνίου, Αντώνης Βασιλάκης, Γιώργος Γυπαράκης, Θάνος Καρδούλας, Κλειτία Κοκαλάρι, Μάρω Μιχαλακάκου, Ειρήνη Μπολανάκη, Περσεφόνη Νικολακοπούλου, Ρένα Παπασπύρου, Μαρία Πρατσινάκη, Ίρις Περουλιού - Σεργάκη, Ζωή Σγουρού και Έλλη Φωτοπούλου.
Μετά από συνεννόηση με συλλόγους ταπητουργίας και υφαντικής της Κρήτης που είχαν διοργανώσει στο παρελθόν δικές τους εκθέσεις, αναμένεται να ξεκινήσουν εργαστήρια τα οποία σε συνεννόηση με σχολεία και μαθητές στοχεύουν στην ύφανση ενός χαλιού που έως του χρόνου θα στηθεί σε μια σκάλα. "Ένα κιλίμι φτιαγμένο από ρούχα της πόλης και των ανθρώπων της”, όπως το χαρακτήρισε ο επιμελητής.
Η πόλη διαθέτει επίσης ένα μικρό γοητευτικό λαογραφικό μουσείο γεμάτο θησαυρούς, πλούσιο σε παράδοση αντικειμένων χειροτεχνίας, το οποίο, όπως αναφέρει ο Θ. Τραμπούλης, υπολειτουργούσε. “Έτσι φέραμε την έκθεση μέσα στο μουσείο, με αποτέλεσμα ο κάθε καλλιτέχνης να τοποθετήσει κι ένα έργο του μέσα σε αυτό. Οι επισκέπτες θα καλούνται να ανακαλύψουν αυτό το έργο”, σχολιάζει. Στο ίδιο πνεύμα με τον πρώτο κύκλο της έκθεσης θα υπάρξει κι ένας δεύτερος κύκλος εγκαταστάσεων και εκδηλώσεων, το προσεχές φθινόπωρο. Ωστόσο, δρώμενα και εργαστήρια θα συνεχίζονται όλο τον χειμώνα δίνοντας τη σκυτάλη στη δεύτερη διοργάνωση το επόμενο καλοκαίρι, διαμορφώνοντας κατ' αυτόν τον τρόπο μια έκθεση που κλιμακώνεται στον χώρο, αλλά και στον χρόνο.
