Με στόχο και σκοπό να αφυπνίσει τη συλλογική μνήμη και να μεταθέσει την προσοχή του κοινού από την παθητικότητα και τη συμπόνοια προς τους μετακινούμενους πληθυσμούς των προσφύγων και των μεταναστών στις πολιτικές και ηθικές ευθύνες απέναντί τους, η σκηνοθέτις Μαρίλλη Μαστραντώνη παρουσιάζει από σήμερα και για μια εβδομάδα, στο Θέατρο Χυτήριο, έως την προσεχή Τρίτη, την πολιτική performance “Camp Europe”. Η δημιουργός επιχειρεί εδώ και δυο χρόνια να διερευνήσει, μέσα από έρευνα, μαρτυρίες και ντοκουμέντα, τη λειτουργία των στρατοπέδων συγκέντρωσης σε κρίσιμες ιστορικές περιόδους. “Ήθελα να ασχοληθώ με τη λεγόμενη προσφυγική και μεταναστευτική κρίση, αλλά από μια διαφορετική οπτική που συνήθως παραλείπεται στον δημόσιο διάλογο. Θέλησα δηλαδή να διερευνήσω τη λειτουργία των στρατοπέδων συγκέντρωσης διαχρονικά, σε ένα ιστορικό πλαίσιο μέσα στον εικοστό αιώνα, στην Ευρώπη, να δω τη σχέση, να προβάλω κριτικά τη συλλογική μνήμη και ιστορική εμπειρία πάνω στην τρέχουσα βιοπολιτική ατζέντα”, εξηγεί.
Έτσι, με αυτό το σκεπτικό, ξεκίνησε μαζί με τους συνεργάτες της το διεθνές project “Camp Europe” που αναπτύχθηκε μέσα από έρευνα και καλλιτεχνικές διαμονές σε Βερολίνο, Βουδαπέστη και Σμύρνη. Οι πόλεις επιλέχθηκαν ως προς το ιστορικό τους παρελθόν αλλά και την τρέχουσα πολιτική τους κατάσταση, όπου σε συνεργασία με τοπικούς φορείς και καλλιτέχνες πραγματοποιήθηκε έρευνα σε κάθε μια από αυτές που επικεντρωνόταν στο τοπικό πλαίσιο και παρουσιαζόταν ως performance σε εξέλιξη στο τοπικό κοινό. Όλη αυτή η εργασία ολοκληρώνεται από σήμερα στην Αθήνα, όπου θα παρουσιαστεί για μια εβδομάδα από ομάδα Ελλήνων και ξένων performers, σε συνδυασμό με επιμέρους υλικό από τις πόλεις αλλά και επιπλέον πληροφορίες που συγκεντρώθηκαν στην Αθήνα.
“Η παράσταση είναι πολυεπίπεδη και χρησιμοποιεί οπτικοακουστικές εγκαταστάσεις, την κίνηση και τον λόγο, ντοκουμέντα ηχητικά και οπτικά, τεχνικές του θεάτρου - ντοκουμέντο αλλά και επινοημένες εικόνες από τον τρόπο που προσλαμβάνουμε την πραγματικότητα μέσα από τις μεθόδους του devised theater”, σημειώνει η σκηνοθέτις.
Ο τρόπος εργασίας περιλαμβάνει, όπως λέει, στο μεγάλο ιστορικό πλαίσιο να εντάσσονται οι ανθρώπινες μαρτυρίες της μικρής ιστορίας των προσώπων και των αφηγήσεων των πρωταγωνιστών, που καταδεικνύουν την ατομική σχέση του καθενός.
“Οι αφηγήσεις προέρχονται από τους ίδιους τους performers που καταθέτουν μαρτυρίες ενός άμεσου ή έμμεσου οικογενειακού περιβάλλοντος το οποίο σχετίζεται με κάποια μεταναστευτική ή προσφυγική ρίζα. Ο ευρωπαϊκός εικοστός αιώνας έχει μεγάλη εμπειρία και μνήμη στρατοπέδων όπως και μνήμη εκτοπίσεων και βίαιων μετατοπίσεων”, αναφέρει η Μ. Μαστραντώνη. “Το άλλο επίπεδο αφορά μαρτυρίες προσφύγων όπως αυτή μιας κουρδικής καταγωγής γυναίκας από τη Συρία που μας παρέδωσε ένα ποίημα - μαρτυρία που ακούγεται ως ντοκουμέντο σε σχέση με την εμπειρία της προσφυγιάς της. Χαρακτηριστική της φράση το 'Μη μας δίνετε ψωμί, δώστε μας ειρήνη!'.
Οι πόλεις και η ιστορία των στρατοπέδων
Οι πόλεις που επιλέχθηκαν και οι μαρτυρίες των προσώπων εμφανίζονται σε δυο χρονικότητες, το παρόν και το παρελθόν, όπως επισημαίνει η σκηνοθέτις. “Στο Βερολίνο και τη Γερμανία με τη βεβαρημένη ιστορία των εκτοπίσεων και των στρατοπέδων συνεχίζει να υπάρχει μια πολωμένη κοινή γνώμη σε σχέση με τους μετανάστες και τους πρόσφυγες. Αλλά και μια δυστοκία των νεώτερων γενιών να αναζητήσουν και να σκύψουν πάνω από το ιστορικό τους παρελθόν, να το επεξεργαστούν και να το διαχειριστούν με κάποιο τρόπο. Στη Βουδαπέστη με το επίσης βεβαρημένο παρελθόν, όπου μέσα σε ενάμιση μήνα εξοντώθηκαν 55 χιλιάδες Ούγγροι Εβραίοι, σήμερα έχουμε τον Βίκτορ Όρμπαν που χρησιμοποιεί μια δεξιά λαϊκίστικη ρητορική μίσους, ξενοφοβίας και ρατσισμού. Όταν βρισκόμασταν στη Βουδαπέστη μόλις είχε ψηφιστεί ένας νόμος που στην ουσία ποινικοποιούσε όλες τις Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις που βοηθούν πρόσφυγες και μετανάστες, θεωρώντας τα μέλη τους ως συνεργούς στην παράνομη μετανάστευση.
Στη Σμύρνη βρεθήκαμε την εποχή της οξυμμένης σχέσης μεταξύ Τουρκίας, Ελλάδας και Ε.Ε. και παρακολουθήσαμε την πολιορκία και την κατάληψη του Αφρίν. Οι μνήμες, οι εικόνες και το παρελθόν της πόλης για εμάς τους Έλληνες ήταν πάρα πολύ ισχυρά σημάδια και με αυτά ασχοληθήκαμε, δηλαδή με τις βίαιες εκτοπίσεις και το διωγμό του ελληνικού στοιχείου. Μια πόλη που σήμερα είναι πυλώνας εισόδου προσφύγων προς την Ελλάδα και την Ε.Ε. Στην Αθήνα ασχοληθήκαμε με ένα τμήμα του πλούσιου στρατοπεδικού παρελθόντος της Ελλάδας και τη Μακρόνησο. Υπάρχει μια χαρακτηριστική, αποκαλυπτική σκηνή εποχής όπου οι Έλληνες υποδέχθηκαν τους μικρασιατικούς προσφυγικούς πληθυσμούς, μέσα από πραγματικά στοιχεία και αποκαλυπτικά ντοκουμέντα”, καταλήγει.
