"Δεν είναι δυνατόν στη ζωή μας να κυριαρχούν το πνεύμα της 'Νεοφιλιόκβε' ιεραρχίας και το δόγμα της 'Απο-λιτότητας' και να μη σχολιαστούν" λέει ο Βαγγέλης Χερουβείμ. Ο σκιτσογράφος της "Αυγής" πράττει τα δέοντα, ξετυλίγνοντας καθημερινά το νήμα της "Κόκκινης κλωστής" του από τη συχνότητα του 105,5 στο Κόκκινο. Καταφεύγοντας στην πιο γοητευτική ψηφίδα του λαϊκού μας πολιτισμού, σκιτσάρει τα θετικά και τα αρνητικά της εποχής μας. Το ραδιοφωνικό παραμύθι του, που ξεκίνησε πριν από πέντε χρόνια από τη μεσαιωνική Γκρεκονία, φτάνει στις μέρες μας με τις κεραίες ανοιχτές σε όσα συμβαίνουν σήμερα στην "εσπερινοουνίτικη" υπερηγεμονία.
Με ακόμη έναν ενδιάμεσο σταθμό στο τυπογραφείο και την "Κιβωτό του Νο" (εκδ. Τόπος) φρεσκοτυπωμένη, ο Βαγγέλης Χερουβείμ μετράει προς στιγμήν τον δεύτερο τόμο της ραδιοφωνικής του αφήγησης. Ως "φρούριο αρνήσεων" συστήνει το καινούργιο του βιβλίο. Η δική του κατάφαση στην παρατήρηση, την κριτική στάση και τη δημόσια κατάθεση σκιαγραφούν πλήρως τις προθέσεις του.
* Το δις εξαμαρτείν ουκ ανδρός σοφού λένε. Ωστόσομ εσύ προχώρησες στην έκδοση του δεύτερου βιβλίου σου, που προέρχεται από την "Κόκκινη κλωστή" που καθημερινώς ακούμε Στο Κόκκινο 105,5.
Επειδή ακριβώς δίνουμε σημασία στα αποφθέγματα και το δις εξαμαρτείν όντως επιφέρει συνέπειες, γι' αυτό σχεδιάζω να αμαρτήσω γρήγορα και τρίτη φορά. Η "Κόκκινη κλωστή" είναι άλλωστε μια αμαρτία που κρατάει περίπου πέντε χρόνια. Είναι ένα παραμύθι που δεν ξέρει το τέλος του και αφορά έναν μεσαίωνα παράλληλο με τη σημερινή πραγματικότητα.
-Είναι ο τρόπος του σκιτσογράφου να "ζωγραφίσει" την εποχή μας με όσα δεν χωρούν στο κάδρο ενός σκίτσου;
Το σκίτσο μιας εποχής στο ραδιόφωνο θα ήταν έτσι κι αλλιώς κάτι αδύνατο αν δεν κατέφευγε στο παραμύθι. Όπως και οποιαδήποτε αφήγηση, ιδίως φανταστικών καταστάσεων, είναι λειψή αν δεν έχει εικόνα. Τόσο το μικρό πλαίσιο του σκίτσου στις εφημερίδες και στα έντυπα γενικά όσο και ο περιορισμένος ραδιοφωνικός χρόνος υπαινίσσονται, στην καλύτερη περίπτωση, την πραγματικότητα. Αναζητώντας τη σύζευξη σκίτσων και αφήγησης, ίσως γίνεται πιο ολοκληρωμένη η περιγραφή της εποχής μέσα από μικρά επεισόδια. Το πρώτο βιβλίο, όπως και οι εκπομπές άλλωστε, αναφερόταν σε μια φανταστική χώρα, την Γκρεκονία, στους σκοτεινούς χρόνους των μνημονισμένων σταυροφοριών και μάλιστα λίγο πριν από μια πολιτική ανατροπή. Θα περίμενε κανείς "Η κιβωτός του Νο" να συνεχίζει από εκείνο το σημείο. Όμως επέλεξα να ανοίξω το κάδρο στο ευρύτερο "εσπερινοουνίτικο" πλαίσιο, σε μια υπερηγεμονία που, παρά τις αρχικές προσδοκίες, μετατρεπόταν σε μια κιβωτό της άρνησης. Δηλαδή θέλησα να βάλω στο πλάνο της παρατήρησής μου όχι μόνο τα ελληνικά αλλά και τα ευρωπαϊκά και τα διεθνή γεγονότα. Δεν είναι δυνατόν στη ζωή μας να κυριαρχούν το πνεύμα της "Νεοφιλιόκβε" ιεραρχίας και το δόγμα της "Απο-λιτότητας" και να μη σχολιαστούν.
* Όμως και οι "Ικέτες" έχουν τη δική τους θέση στο αφήγημά σου. Μπορεί να ξορκιστεί αυτό το μείζον πρόβλημα της εποχής μας μέσα από ένα παραμύθι;
Η περιγραφή της "Κιβωτού του Νο" ως φρουρίου αρνήσεων δεν αφορά μόνο τη στάση αυτής της ιεραρχίας απέναντι στους πολίτες της αλλά και στους ξεριζωμένους, τους πρόσφυγες που πνίγονται έξω από τα τείχη της προσπαθώντας να σωθούν. Όμως ένα στεγανό και απροσπέλαστο κιβώτιο της λογιστικής, χωρίς ανθρώπινα χαρακτηριστικά, δεν είναι σωστική λέμβος όχι μόνο για τους έξω, αλλά ούτε για τους μέσα, είτε σε κατακλυσμό είτε σε γαλήνη, που έτσι κι αλλιώς στον πλανήτη μας σήμερα δεν υπάρχει.
* Φαντάζομαι ότι η εποχή μας δίνει πάρα πολλά ερεθίσματα σε έναν σκιτσογράφο και όχι μόνο πάνω στο προσφυγικό πρόβλημα.
Είναι μια εποχή δίκοπη ως προς τη φαντασία. Αφενός προσφέρει πολλά ερεθίσματα, όμως η πραγματικότητα ξεπερνάει πολλές φορές τα φανταστικά σχήματα και τα χρώματα που χρησιμοποιούσαμε έως πρόσφατα. Περισσεύουν το αίμα, ο πόνος και τα αδιέξοδα που ανατρέπουν τις ζωές των ανθρώπων. Κι αυτό δεν περιορίζεται στους "μακρινούς", πολέμους την καταστροφή και την προσφυγιά, αλλά και στις δικές μας "πολεμικές" καθημερινότητες. Η φτώχεια, η ανεργία, η περιθωριοποίηση της ελπίδας μάς ξεπερνούν, όσο έντονα χρώματα κι αν χρησιμοποιούμε κάθε φορά.
* Σ' αυτό το βιβλίο βλέπουμε ότι λείπει η κριτική προς την κυβέρνηση. Το Κόκκινο είναι ένα αριστερό, πλην όμως φιλοκυβερνητικό ραδιόφωνο. Αυτολογοκρίνεσαι ή όλα είναι καλώς καμωμένα;
Θεωρώ πως η κριτική προς την εξουσία είναι το Α και το Ω. Εξουσία και κυβέρνηση δεν ταυτίζονται πάντα. Απέχω πολύ από το να υποστηρίξω πως είναι όλα καλώς καμωμένα και μάλιστα σε σχέση με τις προσδοκίες που είχαν καλλιεργηθεί το προηγούμενο διάστημα. Η διαδρομή αυτή δεν έχει ολοκληρωθεί, απλά σ' αυτό το δεύτερο μέρος θεώρησα ότι πρέπει να εστιάσω στο ευρύτερο πλαίσιο χωρίς το οποίο η εικόνα θα ήταν μυωπική. Έτσι γίνονται μόνο κάποιες περιορισμένες αναφορές στα της "Γκρεκονίας", όχι ασαφείς κατά τη γνώμη μου, αλλά αυτό θα είναι το θέμα του τρίτου μέρους του παραμυθιού που ελπίζω να ολοκληρώσει την ιστορία σε μια τριλογία.
* Θεωρείς πως κάνεις μια παρέμβαση μέσα από το ραδιόφωνο;
Γενικά από τον Τύπο, κλασικό και ηλεκτρονικό, έχουμε τη δυνατότητα να κάνουμε μόνο μικρές παρεμβάσεις ως μεμονωμένα πρόσωπα. Νομίζω ότι εκείνο που λείπει είναι οι συλλογικότητες που θα αναζητούν ποιότητα και θα ξαναθέσουν τους αξιακούς κώδικες της δημοσιογραφίας σε λειτουργία προς όφελος των πολλών. Θέλω να πω όμως για το ραδιόφωνο ότι μέσα σ' αυτό το στενό πλαίσιο και με δεδομένες τις αδυναμίες και δεδομένης της "τυραννίας" της εικόνας, παραμένει ένα πιο αληθινό, πιο άμεσο και πιο ζεστό μέσο. Σ' αυτό μοιάζει λίγο με το θέατρο, στο οποίο οι καλλιτέχνες είναι άμεσα συνδεδεμένοι και κρίνονται αυτοστιγμεί από το κοινό που τους παρακολουθεί. Αν σε όλα αυτά προσθέσουμε και τη δύναμη που έχει το χιούμορ, όταν γίνεται με πετυχημένο τρόπο, τότε μπορεί να ελπίζει κανείς σε μια εξαιρετική σχέση του ραδιοφώνου με τους ακροατές του.
* Ένας άνθρωπος με εξαιρετικό χιούμορ ήταν ο Γιώργος Ανανδρανιστάκης. Είχε παρουσιάσει το προηγούμενο βιβλίο σου. Σε όλους μας λείπει.
Στον Γιώργο δεν οφείλω μόνο την εμπλοκή με τη ραδιοφωνική περιπέτεια. Γιατί η παρέα του και η φιλία του μας μπόλιαζε καθημερινά για χρόνια με αυτή τη ματιά την καυστική για τα πάντα, τη βαθιά πολιτική, χωρίς να χάνει την αγνότητά της. Πολλές φορές σκέφτομαι τι θα έλεγε σήμερα για οποιαδήποτε εξέλιξη και πώς θα κατεδάφιζε το γκρίζο που ακόμα μας περιβάλλει. Ανάλογες σκέψεις κάνω και για τον άλλο μεγάλο απόντα, τον Γιάννη Καλαϊτζή, που θεωρώ πως με δίδαξε πολλά. Γι' αυτό και στους δύο αφιερώνω αυτό το βιβλίο. Είναι το λιγότερο για όσα προσέφεραν.
"Η Κιβωτός του Νο" παρουσιάζεται σήμερα, στις 6 μ.μ., στο Φιλολογικό Καφενείο του Περιπτέρου 13 στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης. Μιλούν οι Χρύσα Τζελέπη, Στράτος Κερσανίδης, Θεόφιλος Σιχλετίδης και ο συγγραφέας - σκιτσογράφος.
