Από τα τέλη του 19ου αιώνα έλαμψε σαν γειτονιά των ποιητών, των φοιτητών και των τροβαδούρων.
Ανάμεσα σε δύο λόφους, τον Λυκαβηττού και του Στρέφη, πολύ κοντά στις πανεπιστημιακές σχολές, συγκέντρωσε μεγάλο αριθμό φοιτητών και διανοούμενων. Η Νεάπολη δεν είχε ποτέ την ομορφιά και τη γραφικότητα της Πλάκας. Όπως γράφει όμως ο Δ. Καμπούρογλου, η συνοικία είχε κάτι το εντελώς δικό της, έναν διάχυτο ερωτισμό που δύσκολα αντιμετωπίζεται. Τον βλέπεις παντού, στα χρώματα, στα τραγούδια της άνοιξης, στα όμορφα πρόσωπα των νέων, στις προκλητικές ενδυμασίες των κυρίων. Είναι γνωστοί οι στίχοι που γράφτηκαν από ευθυμογράφους της εποχής για τα... αμαρτωλά έθιμα της συνοικίας.
Εκεί προς την Νεάπολιν, καλά δεν ξέρω πού,
εις μέρος τι ανώνυμον αγνώστου ατραπού,
Υψούτο οίκος ευαγής, βωμός της Αφροδίτης,
κι εκεί πολλούς εμάζωνε το άτακτο παιδί της.
Κυρίαι δε και δέσποιναι της αριστοκρατίας,
προσήρχοντο εις τον βωμόν διά πολλάς αιτίας,
η μεν γιατί ο άνδρας της ετράβηξε κανόνι
και τα φουστάνια της Λιζιέ δεν είχε να πληρώνει,
Η δε γιατί ο άνδρας της δεν ήτο μαλακός
και δύστροπος εφαίνετο κ’ολίγον τι κακός,
Κι ενώ αυτή τον σύζυγον καθ’όλα ευχαρίστει,
από το ξύλο το πολύ της άλλαξε την πίστη,
Η δε γιατί ο άνδρας της ουδ’άπαξ του μηνός
δεν έμεινε τουλάχιστον ο άθλιος κατ’οίκον.
Η δε γιατί ο άνδρας της δεν ήτο ικανός
να εκτελεί το ιερόν συζυγικόν καθήκον
Βορειοδυτικά της Νεάπολης δημιουργήθηκε η συνοικία των Εξαρχείων, που οφείλει την ονομασία της στον θεσμό της Εξαρχείας.
Η συνοικία της Νεάπολης προτιμήθηκε ως τόπος κατοικίας αλλά και στέκι από πολλούς επώνυμους διανοούμενους της εποχής, όπως Κ. Παλαμάς, Α. Μωραϊτίνης κ.λπ.
Στη σύγχρονη Αθήνα, η Νεάπολη ενώθηκε με τα Εξάρχεια και αποτελεί πλέον μαζί με το Κολωνάκι έναν ενιαίο οικιστικό ιστό.
* Ο Άγγελος Μανταδάκης είναι υπεύθυνος Πολιτισμού εκ μέρους της Π.Γ. του ΣΥΡΙΖΑ
