Ε. ΑΒΔΕΛΑ, Ρ. ΑΛΒΑΝΟΣ, Δ. ΚΟΥΣΟΥΡΗΣ, Μ. ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗΣ (επιμ.), Η Ελλάδα στο Μεσοπόλεμο. Μετασχηματισμοί και διακυβεύματα, εκδόσεις Αλεξάνδρεια, σελ. 288
ΤΟΥ ΣΠΥΡΟΥ ΚΑΚΟΥΡΙΩΤΗ
Μια από τις συχνότερες επικρίσεις για την ιστοριογραφία της Κατοχής και του Εμφυλίου της τελευταίας εικοσαετίας, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τις προσεγγίσεις πολλών νέων ιστορικών που μόλις εγκατέλειψαν τις πανεπιστημιακές αίθουσες, είναι πως αντιμετωπίζουν την δεκαετία του 1940 σαν νησί, σαν μια περίοδο αυτοτελή, που δεν επικοινωνεί ούτε με όσα έγιναν πριν από αυτήν ούτε και με όσα ακολούθησαν.
Τη διαπίστωση αυτή συμμερίζονταν όσοι συγκρότησαν το Φόρουμ Κοινωνικής Ιστορίας, γι' αυτό και αφιέρωσαν το δεύτερο συνέδριό του (2011) στον Μεσοπόλεμο, στην αυτοτελή μελέτη του οποίου διέβλεπαν έναν τρόπο «χειραφέτησης της ιστοριογραφικής συζήτησης από την ιδιότυπη 'τυραννία' της δεκαετίας του 1940», όπως σημειώνει ο Δημήτρης Κουσουρής στην εισαγωγή του στον ανά χείρας τόμο.
Προϊόν εκείνου του συνεδρίου, το έργο Η Ελλάδα στο Μεσοπόλεμο επιχειρεί να ανοίξει τη συζήτηση, απλώνοντας το πεδίο της έρευνας και θέτοντας ερωτήματα σε θεματικές ευρύτερες από εκείνες στις οποίες είχε περιοριστεί η έρευνα πριν ενσκήψει η «θύελλα» της ιστοριογραφικής εμμονής στη δεκαετία του 1940.
Εκμεταλλευόμενοι τα κέρδη αυτής της ιστοριογραφικής συζήτησης, δηλαδή το άπλωμα της ερευνητικής ματιάς πέρα από την πολιτική ιστορία, την από τα κάτω προσέγγιση, την διεπιστημονικότητα κ.λπ., οι συγγραφείς του τόμου (κάποιοι από τους οποίους άρχισαν την ερευνητική τους διαδρομή από τη δεκαετία του 1940) προσεγγίζουν πτυχές της κοινωνικής ιστορίας του «σύντομου» ελληνικού Μεσοπολέμου.
Σε επίπεδο πολιτικής, διπλωματικής και οικονομικής ιστορίας η περίοδος είναι αρκετά καλά τεκμηριωμένη -άλλωστε, μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του '80 ο Μεσοπόλεμος αποτελούσε την πιο προωθημένη, χρονικά, ιστορική περίοδο που διδασκόταν στη Φιλοσοφική Σχολή του Αθήνησι! Όμως ο Μεσοπόλεμος δεν ήταν μονάχα αλλεπάλληλα πραξικοπήματα, πολιτική αστάθεια και οικονομική κρίση.
Ήταν, κυρίως, περίοδος συγκρότησης του νέου, μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, έθνους κράτους, προσαρμογής του σε ένα νέο διεθνές περιβάλλον (όπως προτρέπει ο Θεοτοκάς στο Ελεύθερο πνεύμα), αφομοίωσης διαφορετικών εθνοπολιτισμικών ομάδων, αντιμετώπισης του οικονομικού μετασχηματισμού της υπαίθρου, αλλά και της εγκατάστασης και ένταξης των προσφύγων στο εθνικό σώμα, της διαμόρφωσης πολιτικών του χώρου μέσα από τη δημιουργία νέων υποδομών αλλά και την εγκαθίδρυση νέων τόπων μνήμης. Πρόκειται για διαδικασίες που θα συνεχιστούν, με διαφορετικούς τρόπους και οξύτητα, κατά την πολεμική δεκαετία που ακολούθησε, για να ολοκληρωθούν ή να βρεθούν σε κατάσταση προσωρινής ισορροπίας μετά το τέλος των πολέμων.
Σε αυτές, κυρίως, τις κοινωνικές διεργασίες επικεντρώνονται οι συμβολές του τόμου, αναδεικνύοντας όχι μονάχα νέες προσεγγίσεις ή επανεξετάζοντας εδραιωμένες βεβαιότητες αλλά, επίσης, υπογραμμίζοντας τα κενά της μέχρι σήμερα έρευνας.
Από τα περιεχόμενα του τόμου είναι εμφανής η περιορισμένη παρουσία της πολιτισμικής ιστορίας (για παράδειγμα, ξενίζει η απουσία μελετών για την ιστορία των γυναικών), αλλά και των καθαυτό πολιτιστικών διεργασιών στον χώρο των τεχνών, του θεάτρου, της λογοτεχνίας κ.λπ. -πεδίο αρκετά μελετημένο, απ' όπου όμως λείπει η ώσμωση ανάμεσα σε ιστορικούς και άλλους ειδικούς επιστήμονες (θεατρολόγους, ιστορικούς τέχνης, φιλολόγους κ.ά.)
Στον τόμο Η Ελλάδα στο Μεσοπόλεμο συμβάλλουν με κείμενά τους οι: Δημήτρης Μπαλαμπανίδης, Κυριάκος Σούμπασης, Ελένη Κούκη, Αρετή Σακελλαρίδου, Πασχάλης Σαμαρίνης, Ευαγγελία Χατζηκωνσταντίνου («Πολιτικές διαμόρφωσης του χώρου»), Θεόδωρος Α. Σπύρος, Βαγγέλης Τζούκας, Νίκος Βαφέας, Μανόλης Βουρλιώτης («Η ενσωμάτωση της υπαίθρου»), Νίκος Ποταμιάνος, Μενέλαος Χαραλαμπίδης («Νέα κοινωνικά και πολιτικά υποκείμενα»), Κώστας Γ. Τζιάρας, Βασιλική Θεοδώρου, Ελπίδα Κ. Βόγλη («Η προσαρμογή του κράτους στο νέο διεθνές περιβάλλον»).
