ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΔΗΜ. ΤΣΟΛΚΑ
ΓΙΩΡΓΟΣ Χ. ΣΩΤΗΡΕΛΗΣ, Ποιά Αριστερά; Ανιχνεύοντας την προοδευτική ταυτότητα στην Ευρώπη της κρίσης, Εκδόσεις Πόλις, σελ. 168
Στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό η αναζήτηση κειμένων και βιβλίων σχετικά με την Αριστερά δεν είναι άγνωστη· την τελευταία εικοσαετία η αριστερά προβληματίζεται, στο πλαίσιο της «παγκοσμιοποιημένης εποχής», για την προοδευτική ταυτότητά της στο πλαίσιο μιας Ευρώπης που βρίσκεται σε κρίση. Η Πολιτική αναπαράγει χωρίς έλεγχο το κακό, από το οποίο θα έπρεπε να μας προστατεύει: αταξία, βία, φόβος. Ο Norberto Bobbio στο έργο του Ισότητα και Ελευθερία καταλήγει: «ο αγώνας[...] κινείται στην εποχή μας σε δύο τροχιές, εκείνη της επανάκτησης των ατομικών ελευθεριών και εκείνη μιας νέας και ευρύτερης λαϊκής συμμετοχής στην εξουσία... Η εγγύηση των δικαιωμάτων του ανθρώπου έναντι των παραβάσεων που διαπράττει το ίδιο το κράτος, το οποίο θα όφειλε να είναι ο προστάτης τους, αποτελεί απάντηση σε υψηλότερο επίπεδο στην αιώνια ερώτηση: Quis costodiet custodes?».
Ο Γιώργος Σωτηρέλης, καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στο ΕΚΠΑ, με το βιβλίο του Ποιά Αριστερά; καλύπτει ένα βιβλιογραφικό κενό και συγχρόνως αποπειράται να δώσει, με τους προβληματισμούς και στοχασμούς του, απάντηση στο ερώτημα που διατρέχει όλους τους κύκλους διανοουμένων, πολιτικών, ενεργών πολιτών για τη μορφή, το περιεχόμενο και τη λειτουργία της Αριστεράς. Το επίκαιρο ερώτημα Ποιά Αριστερά; δεν έτυχε αξιοσημείωτης τύχης και απάντησης στην Ελλάδα, ενώ στην Ευρώπη και στον κόσμο, εδώ και δύο σχεδόν δεκαετίες το ερώτημα «πλανάται» και προβληματίζει.
Ο Σωτηρέλης επιχειρώντας, όπως τονίζει, μικρή παρέμβαση σε σχέση με τα συνταγματικά του κείμενα, καταθέτει προσωπικές θέσεις ως προς το τι σημαίνει Αριστερά σήμερα, καθώς και για το περιεχόμενο και τα όρια μιας σύγχρονης ευρωπαϊκής προοδευτικής ταυτότητας.
Θέτει συνεχώς ερωτήματα, με τεχνική διαλογικής γραφής, προσπαθώντας να απαντήσει στον πυρήνα των ζητημάτων. Γιατί Αριστερά; Τί είδους Αριστερά; Πώς και πόσο Αριστερά; Μόνον Αριστερά; Ποιά θα πρέπει να είναι τα στοιχεία και οι θεμιτές εκδοχές της σύγχρονης Αριστεράς; «Χρειάζεται μια Νέα Πλουραλιστική Αριστερά, που θα είναι ταυτόχρονα σύγχρονη, δημοκρατική, ανοιχτόμυαλη, πολυτασική και ρηξικέλευθη. Που θα μπορεί [...] να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις των καιρών: τον ‘φονταμενταλισμό των αγορών’ και τους διαβρωτικούς ανέμους της παγκοσμιοποίησης». Καταδεικνύει γιατί η Αριστερά εξακολουθεί να είναι η βασική δύναμη εγρήγορσης, αντίστασης και ελπίδας κάνοντας ιστορική σύνδεση της Αριστεράς με την αρχαία ελληνική φιλοσοφία, τις πρωτοχριστιανικές κοινότητες, τον Διαφωτισμό, τη Γαλλική Επανάσταση και τους «ατέρμονους διεκδικητικούς αγώνες του 19ου και του 20ού αιώνα». Εγείρει ζητήματα ευρύτερου εκδημοκρατισμού, προτείνει την Αριστερά ως υπέρμαχο της οικονομικής πολλαπλότητας - «να αντιμάχεται την υπερσυγκέντρωση οικονομικής εξουσίας στα χέρια μιας αδιαφανούς κοινωνικής ολιγαρχίας [...] με επίκεντρο, πλέον, όχι τον ανταγωνισμό αλλά την οικονομική πολλαπλότητα» - παρουσιάζει τις ευρύτερες αντιθέσεις, το ζήτημα των συμμαχιών, υποστηρίζει και στοιχειοθετεί ότι «η αντίθεση Αριστερά - Δεξιά δεν είναι η μόνη που διαπερνά τους σύγχρονους κοινωνικούς σχηματισμούς [...] αφού συνιστά σαφή ιδεολογική στρέβλωση του μαρξισμού[...]», δεδομένου ότι «οι κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις όχι μόνο έχουν προκαλέσει τεκτονικές αλλαγές στο καπιταλιστικό μοντέλο αλλά και έχουν διαμορφώσει ένα εντελώς νέο πολιτικό τοπίο, το οποίο απαιτεί μια ριζικά ανανεωμένη και ιδίως αναστοχαστική και πολυπρισματική προσέγγιση». Είναι αναγκαία επομένως η συγκρότηση μιας Νέας Πλουραλιστικής Αριστεράς που θα περάσει από τον εθνοκεντρισμό σε πανευρωπαϊκή διάρθρωση. Έτσι ο Σωτηρέλης επικαιροποιεί τον Bobbio και προβάλλει την άμυνα απέναντι στον ολοκληρωτισμό και τις επιβαλλόμενες εφικτές συγκλίσεις ενάντια στον «λαϊκισμό», «εθνολαϊκισμό» και στον «αντισυστημισμό» - όχι όμως ταύτιση, όπως υπογραμμίζει, με τον «καθεστωτισμό».
Ο συγγραφέας, ουσιαστικά, επαναφέρει τα ζητήματα που είχαν απασχολήσει, περίπου έναν αιώνα πριν, τους διανοούμενους, λόγιους, πολιτικούς, πως θα έπρεπε να απαντηθούν ο «αντισυστημισμός», «αντικοινοβουλευτισμός» και «εθνολαϊκισμός» του Φασιστικού κινήματος του Μουσολίνι. Χαρακτηριστικά που, όπως έγραψε και δικαιώθηκε ιστορικά ο Piero Gobetti, αποτελούν ιστορικές ασθένειες της Ιταλίας (σήμερα της Ευρώπης) και τις συνέθεσε ο φασισμός - ολοκληρωτισμός. Σε όλα τα παραπάνω πρέπει να απαντήσει η «Ευρώπη της Λογικής» και κυρίως η Νέα Πλουραλιστική Αριστερά.
Το πυκνογραμμένο βιβλίο είναι απόρροια της ιστορικής, ιδεολογικής και πολιτικής μελέτης του αντικειμένου αλλά και της όλης μακρόχρονης εντρύφησης του Σωτηρέλη στα ζητήματα της Πολιτικής. Ο συγγραφέας παρακολουθεί την πορεία της Αριστεράς σε όλη τη μακραίωνη διαδρομή της εξετάζοντας τη σύνολη δραστηριότητά της, δεν περιορίζεται σε συμβατική αναφορά, αλλά απαντά σε καίρια, επίκαιρα ζητήματα και προβληματισμούς μέσα στο κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο της εποχής μας. Η συλλογή και η διαχείριση του υλικού μαρτυρεί το κοπιώδες έργο του συγγραφέα.
Έργο μεθοδικό, με πλήθος πληροφοριών συστηματικά ταξινομημένων και λειτουργικά διαρθρωμένων, το βιβλίο Ποια Αριστερά; που συνέγραψε με γλωσσική σαφήνεια, λιτό ύφος και κριτικό λόγο ο Γιώργος Σωτηρέλης, είναι ένα χρήσιμο, «βατό» και πρόσφορο εργαλείο για κάθε πολίτη, έργο που διαβάζεται με ενδιαφέρον, δεδομένου ότι «η Αριστερά ήταν αλλά και παραμένει η μόνη πειστική και ολόπλευρη πολιτική ενσάρκωση του Ουμανισμού».
Ο Ιωάννης Δημ. Τσόλκας διδάσκει Ιστορία της ιταλικής λογοτεχνίας και ευρωπαϊκού πολιτισμού στο ΕΚΠΑ
