Live τώρα    
20°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
20 °C
18.2°C22.0°C
1 BF 47%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
18 °C
14.7°C21.2°C
2 BF 57%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
17 °C
16.0°C19.4°C
2 BF 63%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
20 °C
18.8°C21.5°C
1 BF 61%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
15 °C
14.9°C18.4°C
2 BF 63%
Κοσμογονικές αναπαραστάσεις της Κρήτης
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Κοσμογονικές αναπαραστάσεις της Κρήτης

ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΜΟΙΡΑ

Η Κρήτη είναι ένα μεγάλο νησί στη μέση του πελάγους, που περιστρέφεται στη βάση του σαν πυξίδα, δείχνοντας πότε κατά την Ανατολή, πότε κατά τη Δύση και πότε κατά το Νοτιά και την Αφρική, για να ισορροπήσει κάποια στιγμή εξαντλημένο και εξημερωμένο παράλληλα στη «χερσόνησο των γραικών». Ένα στιγμιαίο μετείκασμα, ένα ουράνιο νεφέλωμα που αντικατοπτρίζει τη γήινη υπόστασή του.

Ο συγγραφέας με μικρές γλαφυρές εξιστορήσεις κλώθει το «πραγματικό» και υφαίνει το «φανταστικό» Βασίλειο της Κρήτης. Κατασκευάζει ποιητικά τοπία, ουτοπικά, συμβολικά και υπερβατικά με παμπάλαια υλικά από τη γενέθλια γη. Αναλαμβάνει τη διαδικασία μύησης του ταξιδευτή στην αμφισημία των φαινομένων και των μεταμορφώσεών τους. Γι’ αυτό και του συστήνει γυναίκες όμορφες, φιλήδονες, αυτάρεσκες, ερωτόληπτες, σαν αυτές των τοιχογραφιών της Κνωσού, με τα περίτεχνα ενδύματα, τους κυματιστούς μαύρους βοστρύχους και τα αμυγδαλωτά γραμμένα μάτια. Άντρες αγέρωχους, λιγομίλητους, γενναίους και παράφορους, ικανούς για πράξεις μεγαλείου και δόξας. Απειράριθμες εκδοχές της Πασιφάης και του Μίνωα, που ταξιδεύουν στους αιώνες με τα ίδια γνωρίσματα που παραδίνει ο μύθος.

Ο Γιώργης Γιατρομανωλάκης με γλώσσα πολύσημη, εκφραστική και πολύτροπη, που αντλεί από την προφορική παράδοση και την αρχαία γραμματεία, δημιουργεί μια απολαυστική αισθαντική κοσμογονία του Βασιλείου της Κρήτης, κεντρίζοντας επίμονα τη φαντασία του αναγνώστη. Συγγράφει έναν ιδιότυπο περιηγητικό οδηγό για ευφάνταστους ταξιδευτές, ευεπίφορους στα κελεύσματα του μύθου, διαστέλλοντας τα όρια και τις προσδοκίες της δημιουργικής ταξιδιωτικής γραφής. Σμιλεύει έναν κόσμο πρωτοφανέρωτο απευθυνόμενος στους εραστές του μυστικού και του κρύφιου, στους αιθεροβάμονες και στους ανήσυχους εξερευνητές του αδιόρατου. Στους «πολύ πολλά ολίγους», όπως γράφει ο ίδιος με παιγνιώδη τρόπο. Δεν θα παραλείψει επομένως κανένα από τα δέοντα της κρητολογικής παράδοσης: το μύθο και την ιστορία, τη φύση και τη γεωμορφολογία του εδάφους, τη χλωρίδα και την πανίδα, τα ποτά και τα φαγητά, τα όργανα και τις μουσικές, τους θεούς και τους ανθρώπους, τις ιερές τελετουργίες και τις καθημερινές πρακτικές του βίου.

Ποιητικός και ονειροπόλος, καυστικός και σαρκαστικός, τρυφερός και ερωτικός, ευφάνταστος και συμβολικός αποκαλύπτει την ιδιοσυστασία του τόπου του στο μικρό, χυμώδες και ευανάγνωστο αυτό λογοτεχνικό κείμενο, που διαβάζεται συνεχώς και με μια ανάσα, αλλά και αποσπασματικά και κατ’ επιλογή. Απεκδύεται την πανοπλία της λογικής και οδηγεί τον αναγνώστη του σε μια περιπλάνηση στον δισυπόστατο χαρακτήρα, ουράνιο και χθόνιο, της ιδιαίτερης του πατρίδας. Μια ατμόσφαιρα ονειρώδους έκστασης, ηδυπάθειας και ευφρόσυνου ερωτισμού τον καλεί να επισκεφθεί την ποιητική εναργή εικόνα της νήσου Κρήτης και να την κατοικήσει νοερά, με την ψυχή του σε ετοιμότητα και με όλες τις αισθήσεις σε εγρήγορση. Να γευτεί τη «ρατσή», το διάφανο ποτό, που μόνο όταν το πίνεις με σύνεση και μέτρο σε ζαλίζει. Να ερωτευτεί τις άπιαστες οπτασίες της ερωτομανούς Πασιφάης και τα ανυπότακτα αντίγραφα του θαλασσοκράτορα Μίνωα με τις μεταλλασσόμενες διασταυρούμενες ιδιότητες. Να γνωρίσει μια Πασιφάη «Φιλήδονη, Καλλίπυγο, Ανελέητη, Ευμενή, Λευκόστηθη, Ιππομανή, Ερμαφρόδιτη» και έναν Μίνωα «Γεννήτορα, Πολύσπερμο, Νομομαθή, Αγέλαστο, Μεταρρυθμιστή, Ποιμενικό», και άλλα πολλά που διασώζει η παράδοση της νήσου και η φαντασία του συγγραφέα.

Ένα νησί μετεωρισμών και αντιθέσεων αναδύεται μέσα από την αχλύ του μύθου και της ιστορίας, με τρία ζωνάρια. Τρία διακριτά μέρη που εντοπίζονται και στην τρισχιδή φύση των κατοίκων του, που είναι πλασμένοι για «πράξεις ηρωισμού, ηγεμονίας και δημιουργίας». Ένα νησί με γεωμορφολογία πολύμορφη. Με απάτητα όρη, χαμηλούς λόφους, άγονα οροπέδια, εύφορες πεδιάδες, σκιερά φαράγγια, απόκρημνες ακτές και φιλόξενα ακρογιάλια. Ένα νησί με ζώα που μιλούν, πετούν, περπατούν και έρπουν σαν τα φιδάκια που συστρέφονται στα χέρια της Θεάς των Όφεων. Με λουλούδια ήμερα, ανήμερα και υπνοφόρα, με αρώματα μεθυστικά και χρώματα παραδείσια, όπως οι ζωγραφιστοί κρίνοι των τοιχογραφιών του μινωικού ανακτόρου. Με ποιμένες και ζωοκλέφτες αντάμα, να εναλλάσσουν ρόλους και πρακτικές. Με καλλιεργητές που παράγουν κηπευτικά κάθε είδους. Μαγείρους που δημιουργούν εύγευστα φαγητά με τα αγαθά της γης και οινοποιούς που φτιάχνουν μεθυστικούς οίνους που ευφραίνουν καρδίαν. Ποιητές που φτιάχνουν εμπνευσμένες ρίμες και μουσικούς που συνθέτουν εξαίσιες μελωδίες.

Στο πρώτο μέρος κυριαρχούν οι γενικές πληροφορίες για την ιδιαίτερη φυσιογνωμία και την ανθρωπογεωγραφία της νήσου, ενώ το δεύτερο εστιάζεται στα χωριά της. Μην φανταστείτε όμως μια κανονική χαρτογράφηση του «πραγματικού» αλλά μια αλληγορική περιπλάνηση στη φαντασιακή Κρήτη. Τα χωριά που υποδεικνύει ο συγγραφέας δεν εντοπίζονται στον γεωφυσικό ή τον πολιτικό χάρτη. Είναι ψυχικά τοπία του ενδόμυχου εαυτού, ποιητικές θεάσεις του ανοίκειου. Δυσπρόσιτα, αόρατα ή μετακινούμενα, με ερμητικά τείχη και επτασφράγιστες πύλες που ανοίγουν μόνο στους ικανούς και έτοιμους για την τελεστική μύησή τους. Όπως το χωριό των μουσικών, των μαγείρων, των μελαγχολικών, των άκληρων, των ζωοκλεφτών, των μεθυσμένων, των ερωτευμένων και των γυμνών, αφιερωμένων ή κακομαθημένων γυναικών. Όπως το χωριό των υφαντριών που από τα δυσθεώρητα ύψη των ορέων, καταφύγιο του Ζήνα, του μεγάλου θεού της Κρήτης, κοιτούν από ψηλά την ανυπέρβλητη εικόνα και την ιλιγγιώδη πανοραμική θέα, υφαίνοντας όλες μαζί το στολίδι και το σκέπασμα της νήσου.

Γι’ αυτό, στον κατά τα άλλα κανονικό οδηγό με τις γήινες και τις χειροπιαστές πληροφορίες και οδηγίες, προς χρήση επισκεπτών και περιηγητών, παρεισδύουν τα άπιαστα και τα άυλα που πολλαπλασιάζουν τις εκφάνσεις και τις ερμηνείες του αισθητού κόσμου. Και καθώς ο αναγνώστης, Γραικός ή Κρητικός κρυφοκοιτάζει από τη χαραμάδα που ανοίγει στο κοινότοπο ή το στερεοτυπικό η ευφάνταστη και υπαινικτική εξιστόρηση του Γιώργη Γιατρομανωλάκη, συμμετέχει στην οργιώδη μέθεξη των ιδεών, της γλώσσας και του κειμένου. Αφυπνίζεται από τις ζωογόνες πνοές του παρελθόντος και εμποτίζεται από τα μυστήρια ενός άγνωστου, πολύβουου και πολύχρωμου τόπου που φέρει το ανεξίτηλο αποτύπωμα του μύθου.

Η Κρήτη βρίσκεται αντίκρυ από τη γραικική χερσόνησο, μεταφορικά ή πραγματικά, και το καλαίσθητο αυτό βιβλίο είναι μια πρόσκληση-πρόκληση στον αναγνώστη και τον ταξιδευτή να την ανακαλύψει και να την εγκολπωθεί, χωρίς αμφιβολίες, αντιστάσεις, αιτιάσεις και ηθικούς ενδοιασμούς.

Η Μαρία Μοίρα είναι αρχιτέκτονας και διδάσκει στο ΤΕΙ της Αθήνας

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL