Live τώρα    
20°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
20 °C
18.2°C22.0°C
1 BF 47%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
18 °C
14.7°C21.2°C
2 BF 57%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
17 °C
16.0°C19.4°C
2 BF 63%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
20 °C
18.8°C21.5°C
1 BF 61%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
15 °C
14.9°C18.4°C
2 BF 63%
«Ζούμε ασφαλώς και μετά τον θάνατό μας»
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

«Ζούμε ασφαλώς και μετά τον θάνατό μας»

Του Νίκου Γ. Ξυδάκη*

Την παραμονή της κηδείας του Σπύρου Ασδραχά μαθητές και φίλοι του μαζεύτηκαν στο αναγνωστήριο των ΑΣΚΙ για έναν αποχαιρετισμό. Με λίγο σαλάμι Λευκάδος και το ποτό που του άρεσε. Ακούστηκαν λίγα λόγια. Ο Νίκος Πετραλιάς παρατήρησε: Μετά τον θάνατο του Φίλιππου Ηλιού (2004), του Άγγελου Ελεφάντη (2008), τώρα του Σπύρου, κλείνει ένας ιστορικός κύκλος για την Ανανεωτική Αριστερά.

Πράγματι. Με τους όρους που θα το σκεφτόταν ίσως και ο Ασδραχάς: Με την εκδημία αυτών των πνευματικών προσώπων κλείνει ένας κύκλος για την τολμούσα και αμφιβάλλουσα Αριστερά, για την ερωτώσα Αριστερά, για την πολιτική και πνευματική περιπέτεια που σφραγίζει το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, συμβατικά το 1968, αλλά με ρίζες νωρίτερα στον Μετεμφύλιο, και που προβάλλει μες στον 21ο αιώνα. Έως ότου το κόμμα που μας έλαχε, όπως είπε ο Ελεφάντης, το μικρό κόμμα, να γίνει κυβερνώσα Αριστερά.

Κι ύστερα; Όταν κλείνει ένας κύκλος, ανοίγει ένας άλλος; Θα δούμε... Σίγουρα όμως ο πνευματικός ορίζοντας έχει αλλάξει ουσιαστικά, παρότι όχι τόσο δραματικά, τόσο φανερά, τόσο επώδυνα, όσο ο πολιτικός ορίζοντας, το ακατάσχετο ρεύμα των συμβάντων. Και μένει να δούμε με ποιο ήθος και ποιο έθος, όπως μας κληροδοτήθηκαν από όσους αναγνωρίζουμε ως προγόνους, θα διαπλεύουμε αυτόν τον δύσκολο καιρό.

Η εκδημία του Σπύρου Ασδραχά σημαίνει ότι η πνευματική, ψυχική και κοινωνική Αριστερά στερείται έναν ιδρυτικό πατέρα, έναν δάσκαλο, έναν συνομιλητή, έναν σύντροφο. Ακούγεται μελοδραματικό, αλλά νομίζω πως ισχύει: Νιώθουμε ορφανοί. Η απουσία τέτοιων προσωπικότητων μας αφήνει ορφανούς. Μάλιστα σε μια ιστορική περίοδο που χρειαζόμαστε περισσότερο από ποτέ τη σκέψη, τις ιδέες, τις συνθέσεις, τις εμπνεύσεις, τη νηφαλιότητα των πιο στοχαστικών από τους συντρόφους μας.

Κυρίως των συντρόφων μας σαν τον Σπύρο Ασδραχά, τον Σπύρο, τον κύριο Σπύρο, που μπορούν, και πάντα το έπρατταν, να απευθύνονται σε όλη την κοινωνία, να σκέφτονται για όλη την κοινωνία, να χωράνε όλη την κοινωνία μες στη σκέψη τους, μαζί και τους σιωπηλούς και τους άφωνους και τους υποτελείς και τους κατακτημένους και τους ξεσηκωμένους.

Αυτή ήταν η φωνή και η ματιά και το μάθημα του κυρίου Σπύρου: καθολική, συνθέτουσα, εμπνέουσα, φωνή και ματιά που άνοιγαν δρόμους στη σκέψη, έθεταν ερωτήματα, ανέσκαπταν και εξόρυσσαν, δεν επέβαλλαν, απαντήσεις.

Και αυτή ήταν η στάση του: Ο άνθρωπος των γραμμάτων είναι πάντα παρών ως πολίτης, παρών ως αγωνιστής, με τα δικά του διανοητικά όπλα, παρών ως homme d’etat, ως οργανικός διανοούμενος που δίνει περιεχόμενο και νόημα στους θεσμούς, ως αριστερός διανοούμενος που δίνει περιεχόμενο και νόημα στο δημοκρατικό κράτος, διακονώντας την παιδεία και τη βαθύτερη καλλιέργεια, αλλά και τα αρχεία, τα ερευνητικά ιδρύματα, τις βιβλιοθήκες, τις θεσμικές συνέχειες.

Αυτή του η έγνοια μάς μετεδίδετο και μας γαλουχούσε ώς την υστάτη στιγμή, έως το τέλος. Έως πριν από μερικές ημέρες που μας τηλεφωνούσε την αγωνία του για το Ινστιτούτο Βενετίας, το μικρό και μέγα, πώς θα μείνει επιστημονικά θαλερό και πνευματικά αυτοτελές. Αυτή η έγνοια του προείχε, πάνω κι από την ενημέρωση για την εύθραυστη υγεία του.

Αποχαιρετούμε τον πολίτη, λοιπόν, τον citoyen, τον βαθύ διανοούμενο, τον ποιητικό συγγραφέα, τον ντροπαλό άνθρωπο, τον τρυφερό κύριο Σπύρο.

Εισερχόμενοι πια κι εμείς οι της Μεταπολίτευσης στην τρίτη ηλικία, κρατάμε πολύτιμο φυλαχτό το μάθημα, τη μνήμη και τη στάση του κυρίου Σπύρου, κρατάμε την εικόνα του, εικόνα ασκητή - αισθητή, με το καμηλό σακάκι και τη μαύρη γραβάτα, με την ουίσκη στο εργαστήριο της Νέας Σμύρνης, με το κρασί και τα Ζιτάν στο Γιαλισκάρι με τον Νίκο, με μια τελευταία ουίσκη που δεν προλάβαμε να πιούμε μαζί με τον άλλο Νίκο.

Πήγαινε στη γη της Λευκάδας, κύριε Σπύρο μας, να ανταμώσεις τον κυρ-Νίκο Σβορώνο, να ανταμώσεις τους προγόνους σου και συνομιλητές σου, τον Σπυρίδωνα Ζαμπέλιο και τον Αριστοτέλη Βαλαωρίτη.

Μας το έχεις πει: «Η γενική ελευθερία δεν είναι δωρεάν φράση. Είμαστε ιστορικός λαός, με ό,τι μπορεί να σημαίνει αυτό... Κυρίως σημαίνει ευθύνες: έναντι της μνήμης και έναντι του μέλλοντος».

Κρατάμε τις ευθύνες. Και σε κρατάμε πρόγονο, καταγωγικό ίχνος και διαρκή συνομιλητή.

Μας το έχεις πει: «Ζούμε ασφαλώς και μετά τον θάνατό μας».

* Αποχαιρετισμός που εκφωνήθηκε στην πολιτική κηδεία του Σπύρου Ασδραχά, στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών, 14.12.2017

* Ο Νίκος Γ. Ξυδάκης είναι κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του ΣΥΡΙΖΑ, πρ. υπουργός

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL