«Μου αρέσει να φτιάχνω παραμύθια, να επινοώ και να αφηγούμαι ιστορίες, παρ’ ότι δεν έχω δικά μου παιδιά», ομολογεί ο συνθέτης και σκηνοθέτης Θοδωρής Αμπαζής, με αφορμή την όπερα για νέους «Ο πρίγκιπας Ιβάν και το πουλί της φωτιάς» που εγκαινίασε την πρωινή ζώνη της Εναλλακτικής Σκηνής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής.
«Θεωρώ τις ιστορίες κάτι απόλυτα συνυφασμένο με την ιδιότητά μου ως καλλιτέχνη. Ό,τι και να κάνει κανείς, με όποιον τρόπο, είτε γράφοντας μουσική, είτε σκηνοθετώντας, είτε κάνοντας θέατρο, το παραμύθι υπάρχει κάπου μέσα σε όλα αυτά, άλλες φορές πιο εμφανές, άλλες φορές πιο κρυμμένο. Άλλωστε γι’ αυτό λέμε ‘παίζω θέατρο’. Είναι η ανάγκη μας να μπούμε σε έναν άλλον φανταστικό κόσμο, για να ξεφύγουμε ουσιαστικά από την τοξική πραγματικότητα, να ανακαλύψουμε και να ξαναβρούμε μέσα στην αγνότητα των παραμυθιών ίσως κάποιες βασικές αξίες που μας κρατάνε στη ζωή και μας δίνουν λόγο να συνεχίζουμε» εξηγεί.
Το έργο βασίζεται σε γνωστό παραδοσιακό ρωσικό παραμύθι, στο οποίο βασίστηκε επίσης και το διάσημο μπαλέτο του Ιγκόρ Στραβίνσκι. Απευθύνεται σε παιδιά ηλικίας 5-12 ετών και στοχεύει να αποτελέσει ιδεώδη εισαγωγή στον κόσμο της λυρικής τέχνης, από έναν δημιουργό με σύγχρονο μουσικό και θεατρικό ιδίωμα. Το λιμπρέτο είναι της Σοφιάννας Θεοφάνους, ενώ το εξαμελές ενόργανο σύνολο διευθύνει ο Μιχάλης Παπαπέτρου.
«Ήταν μια ιδέα του Γιώργου Κουμεντάκη από τότε που ήταν υπεύθυνος της Εναλλακτικής Σκηνής κι είχε δει τη «Βασίλισσα του χιονιού» από το ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας. Μου είχε προτείνει τη δημιουργία μιας παιδικής όπερας στην πρωινή ζώνη, κάτι που με έβρισκε σύμφωνο, καθώς ήθελα να συνεχίσω την πρώτη εμπειρία με κάτι καινούργιο», σημειώνει ο σκηνοθέτης.
Όπως διευκρινίζει, ο λαϊκός μύθος του πουλιού της φωτιάς, ένα μέρος του οποίου χρησιμοποίησε ο Στραβίνσκι για να κάνει αργότερα το μπαλέτο σουίτα, είναι μύθος που ενδείκνυται για παιδιά, καθώς έχει πολλούς τόπους δράσης, εναλλαγές προσώπων, περιπέτεια. «Όλα αυτά στο θέατρο σε αναγκάζουν να γίνεις πιο ευρηματικός, να δουλέψεις με τη φαντασία και με τέτοιες χειρονομίες που να κάνουν τα παιδιά να δημιουργήσουν, να συνθέσουν και να μπουν σε μια ιστορία».
Η ιστορία
Όταν ο τσάρος Βιτσλάφ ανακαλύπτει ότι τα πολύτιμα χρυσά του μήλα αρχίζουν και λιγοστεύουν, αναθέτει στα τρία του παιδιά, Ντιμίτρι, Βασίλι και Ιβάν, να πιάσουν τον κλέφτη και να του τον παραδώσουν. Σε αντάλλαγμα, τους προσφέρει το στέμμα και το βασίλειό του. Ο μικρότερος, ο Ιβάν, ο πιο κακομαθημένος και αλαζόνας, ξεγελάει τα αδέρφια του και ξεκινάει μόνος του ένα συναρπαστικό και δύσκολο ταξίδι στο Μαύρο Δάσος του Μάγου βασιλιά Κοσέι, του μεγαλύτερου μάγου των εποχών και των παραμυθιών. Με τη βοήθεια του Βολκ του Λύκου αναζητεί το χρυσό Πουλί της Φωτιάς για να το παραδώσει στον πατέρα του και να αποδείξει ότι αξίζει να γίνει ο επόμενος τσάρος. Μέσα από τις περιπέτειές του θα μάθει από την αρχή και με δύσκολο τρόπο την αξία της ειλικρίνειας και της γενναιότητας που οδηγεί στον δρόμο της γέννησης ενός πραγματικού βασιλιά.
«Στην ιστορία, ο Ιβάν δεν είναι ο καλός ήρωας, αλλά ένα αντιπαθητικό παιδί, ένας επηρμένος που πιστεύει ότι θα πιάσει το πουλί της φωτιάς. Ο λαϊκός μύθος έχει πάρα πολλές παραλλαγές όπως όλα τα λαϊκά παραμύθια. Εμείς συλλέξαμε τις διαφορετικές εκδοχές και φτιάξαμε τη δική μας διασκευή», προσθέτει ο γνωστός συνθέτης, μουσικός και σκηνοθέτης.
Χαρακτηρίζει την παράσταση «πολύπλοκη», με πολύ έντονο το θεατρικό και το λυρικό στοιχείο. «Προσπαθώ να εναλλάσσω τις πολύπλοκες κατασκευές με πολύ απλές μουσικές χειρονομίες ώστε τα παιδιά να μπορούν να ταυτίζονται και να αναπαράγουν, να θυμούνται κάποιες μελωδίες, να μπορούν να τραγουδούν μαζί με τους συντελεστές, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν και δύσκολα ατονικά στοιχεία και έντονα ρυθμικά και παράξενα και πρόζες και εναλλαγές χορικότητας και όλα τα μέσα που χρησιμοποιώ στις άλλες παραστάσεις μου για μεγάλους», συμπληρώνει.
Ο ρόλος των μουσικών εντοπίζεται μέσα στη δράση. «Έχω ένα εξαιρετικό ανσάμπλ από έξι σολίστες που παίζουν ζωντανά επί σκηνής και 13 τραγουδιστές που μας δίνουν τη δυνατότητα να κάνουμε πάρα πολλά εναλλακτικά πράγματα».
Δεν διστάζει να παραδεχθεί πως «όταν γράφεις για ευαίσθητες ψυχές πρέπει να είσαι ιδιαίτερα προσεκτικός. Όπως σε ένα παιδικό δωμάτιο δεν μπαίνεις με λασπωμένα παπούτσια και για να παίξεις με τα παιδιά πρέπει να πλένεις πρώτα τα χέρια σου, έτσι είναι να γράφεις κι ένα έργο για αυτά. Πρέπει να βγάλεις όλα τα τοξικά και τα απόβλητα και να μπεις με αγνή ψυχή για να μπορέσεις να επικοινωνήσεις πραγματικά, βαθιά και ουσιαστικά μαζί τους».
Ο Θοδωρής Αμπαζής ομολογεί πως το πιο ουσιαστικό για τον ίδιο, είναι να ξαναβρούμε τον εαυτό μας, το κέντρο μας, την αλήθεια και την αγνότητά μας, διαφορετικά είμαστε ανίκανοι να επικοινωνήσουμε με τα παιδιά.
Κατά τη διάρκεια των προβών, είχε δημιουργήσει μια καλλιτεχνική επιτροπή δέκα παιδιών, από 5-10 χρόνων, που ακολουθούσαν τη διαδικασία από την πρώτη ανάγνωση, την πρόβα χωρίς και με σκηνικό, έως την τελική προπαράσταση, κάθε φορά έλεγαν τις απόψεις και τις ιδέες τους και βαθμολογούσαν σύμφωνα με τα δικά τους κριτήρια. Μέσα από τη συγκεκριμένη επιτροπή ο Αμπαζής παρακολουθούσε πού υστερούσε η ομάδα και η παράσταση, βοηθούσε δε με τον τρόπο της να βελτιωθεί η εικόνα ως προς τη σωστή κατεύθυνση.
«Σε μια τέτοια παράσταση το κέντρο βάρους δεν είσαι εσύ αλλά τα παιδιά και χρειάζεται να μεταθέτεις τη σκέψη σου από το εγώ στο εσείς. Έτσι βοηθάς, οδηγείς τα παιδιά να φτιάξουν τους κόσμους που μπορούν να κάνουν και τους ανοίγεις πόρτες να γίνουν πιο ευφάνταστα και πιο δημιουργικά», καταλήγει.
