Live τώρα    
16°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
16 °C
11.2°C18.1°C
2 BF 63%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
14 °C
10.6°C16.9°C
2 BF 67%
ΠΑΤΡΑ
Ελαφρές νεφώσεις
15 °C
10.0°C15.5°C
2 BF 63%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
14 °C
13.8°C16.4°C
2 BF 62%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
9 °C
8.9°C14.6°C
0 BF 81%
Εμπειρίες και συμπεράσματα από το ένατο Διεθνές Θεατρικό Φεστιβάλ Τιφλίδας / Μια χαρισματική και άκρως επίκαιρη παράσταση του «Επιθεωρητή»
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Εμπειρίες και συμπεράσματα από το ένατο Διεθνές Θεατρικό Φεστιβάλ Τιφλίδας / Μια χαρισματική και άκρως επίκαιρη παράσταση του «Επιθεωρητή»

Του Λέανδρου Πολενάκη

Μετά από ευγενική πρόσκληση και φιλοξενία των διοργανωτών του ένατου κατά σειρά «Διεθνούς θεατρικού Φεστιβάλ Τιφλίδας», ταξίδεψα στην ωραία πρωτεύουσα της ιστορικής χώρας όπου παρακολούθησα για ένα «γεμάτο» επταήμερο τις παραστάσεις και άλλες καλλιτεχνικές ή επιστημονικές δράσεις. (Μεταξύ άλλων ένα «Στρογγυλό Τραπέζι» με θέμα «Θέατρο και λαϊκισμός» στο οποίο μετείχα ως εισηγητής). Για να διαπιστώσω ότι, σήμερα, μετά από τόσες ιστορικές περιπέτειες, το θέατρο της Γεωργίας εξακολουθεί να ανθεί σαν ένα ζωντανό κομμάτι του πανάρχαιου πολιτισμού της. Θα αναφερθώ σε όλες τις παραστάσεις που είδα, εντός ή εκτός φεστιβάλ.

Στο παραδοσιακό, ανακαινισμένο Θέατρο «Ρουσταβέλι» σε διασκευή και σκηνοθεσία του Γκεόργκι Σικαρουλίτζε, με θαυμάσια σκηνικά του ίδιου, και ισάξια κοστούμια της Εσμά Κετσουριάνι, παρακολούθησα μια άκρως ενδιαφέρουσα (εκτός επίσημου προγράμματος φεστιβάλ) παράσταση, βασισμένη στον «Επιθεωρητή» του Γκόγκολ. Έχω δει πολλές παραστάσεις του μνημειώδους αυτού έργου, ελληνικές ή ξένες και τολμώ να πω ότι αυτή ήταν η πρώτη φορά που η σκηνοθεσία πλησίασε τόσο πολύ τον καυτό πυρήνα του. Πράγματι, ο «Επιθεωρητής», διασκευασμένος από τον σκηνοθέτη και «μπολιασμένος» με σύγχρονα στοιχεία, δεν δόθηκε ως επιφανειακή σάτιρα ηθών ούτε ως ευκαιριακή κωμωδία χαρακτήρων, όπως το αντιμετώπισε η κριτική από την εποχή που πρωτοπαίχτηκε ήδη, κάτι για το οποίο διαμαρτυρόταν ματαίως ο συγγραφέας. Πρόκειται για ένα έργο, πράγματι, με έντονο «δαιμονισμό», μια παραβολή με νόημα αποκαλυπτικό, που προκάλεσε τη μήνι των συντηρητικών θρησκευτικών κύκλων της Ρωσίας, οι οποίοι κατηγόρησαν τον συγγραφέα ότι απελευθέρωσε συνειδητά τις «δυνάμεις του κακού», καλύπτοντάς τη δαιμονική του ενόραση με «αμαρτωλό» γέλιο. Το σίγουρο είναι ότι ο «Επιθεωρητής» είναι μια δυσοίωνη προφητεία για ένα ζοφερό και ολοκληρωτικό μέλλον, που σήμερα επαληθεύεται.

Είναι ενδιαφέρον να δούμε τι πιστεύει για το έργο του Γκόγκολ, ο σύγχρονός μας Ρώσος φιλόσοφος και θεολόγος, Νικολάι Μπερντιάγιεφ (1874-1948): «Η παλιά αντίληψη για τον Γκόγκολ ως ρεαλιστικού και σατιρικού συγγραφέα, σήμερα απαιτεί πλήρη αναθεώρηση (...) Είναι εκπληκτικό ότι οι ριζοσπαστικοί κύκλοι της προεπαναστατικής λογοτεχνικής κριτικής χαρακτήρισαν ως «ρεαλιστικά» έργα τις «Νεκρές ψυχές» και τον «Επιθεωρητή». Το παράδοξο στο έργο του Γκόγκολ δεν μπορεί να ενταχθεί στην κατηγορία της κοινωνικής σάτιρας η οποία στηλιτεύει τα εφήμερα και περαστικά λάθη, τις αμαρτίες της Ρωσικής κοινωνίας πριν από τη μεταρρύθμιση (κατάργηση της δουλοπαροικίας το 1861). Οι νεκρές ψυχές δεν έχουν υποχρεωτική και αδιάλειπτη σχέση με την καθημερινή ζωή της δουλοπαροικίας και ο επιθεωρητής με τους αξιωματούχους της προ της μεταρρύθμισης εποχής. Και τώρα, μετά από όλες αυτές τις μεταρρυθμίσεις και επαναστάσεις η Ρωσία είναι γεμάτη με νεκρές ψυχές και επιθεωρητές και οι ήρωες του Γκόγκολ δεν πέθαναν, δε χάθηκαν στο παρελθόν (...) Ο Γκόγκολ είναι ένας καλλιτέχνης infernalis. Οι ήρωές του είναι κουρέλια ανθρώπων, μη άνθρωποι, γκριμάτσες ανθρώπων. Δεν φταίει αυτός που στη Ρωσία υπήρχαν τόσο λίγες ανθρώπινες μορφές, τόσο λίγες πραγματικές προσωπικότητες, τόσο πολύ ψεύδος και τόσο πολλή ασκήμια. Ο Γκόγκολ υπέφερε πολύ από αυτό. Το χάρισμα που είχε να ενοράται τους δαίμονες της αθλιότητας, είναι χάρισμα δυστυχίας και έγινε τελικά και ο ίδιος θύμα αυτού του χαρίσματος».

Αυτά όλα τα είδε και τα φώτισε αποκαλυπτικά η ευρηματική σκηνοθεσία του Γκεόργκι Σεκουλαρίτζε στο θέατρο «Ρουσταβέλι», φέρνοντας το έργο κοντά στην εποχή μας, δίνοντας το μπολιασμένο με το σαρκαστικό και λυτρωτικό συγχρόνως χιούμορ του Μιχαήλ Μπουλγκάκωφ («Δάσκαλος και Μαργαρίτα»), σε κλίμα οπερετικό, και ιλαροτραγικό, με εξαίσιες μουσικές, σαν πολύχρωμο πανόραμα ενός υπνοβατούντος, μεθυσμένου από έπαρση και ανυποψίαστου ανθρώπινου κοπαδιού που παραπαίει μεταξύ πραγματικού και φανταστικού. Ή σαν θίασο από ξύλινες κούκλες που ονειρεύονται ότι είναι ζωντανές. Με μια ομάδα χαρισματικών ηθοποιών, νέων ως επί το πλείστον, που τα «έδιναν όλα», χορεύοντας, άδοντας απαγγέλλοντας, τρώγοντας, πίνοντας... καλεσμένοι στον «χορό μεταμφιεσμένων» του Σατανά. Σημειώνω το ευρηματικό τέλος του έργου, όταν στη θέση του αληθινού Επιθεωρητή που προβλέπει το «σενάριο» Γκόγκολ, καταφθάνει αυτοπροσώπως ο διάβολος (τον οποίο έχουν υιοθετήσει από μωρό και μεγαλώσει οι διεφθαρμένοι αξιωματούχοι)... και τους παίρνει μαζί του.

Θα χρειαστεί ένα δεύτερο σημείωμα για τις υπόλοιπες παραστάσεις που είδα στην ωραία Τιφλίδα.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL