Ο Σικελιανός υποδέχεται τους επισκέπτες από το πλατύσκαλο του πρώτου ορόφου. Το μεγάλων διαστάσεων πορτρέτο τού ποιητή στο ανέβασμα της σκάλας που οδηγεί στον πρώτο όροφο και η σπηλαιώδης φωνή του να απαγγέλλει στίχους του υποδέχονται τον επισκέπτη στο Μουσείο Άγγελου Σικελιανού. Το σπίτι που γεννήθηκε και πέρασε τα παιδικά του χρόνια ο "Αρχάγγελος Σικελιανός", κατά τον Ανδρέα Εμπειρίκο, μετατράπηκε σε "ένα μουσείο με ψυχή", ανοίγοντας ένα παράθυρο στο σύμπαν του ποιητή και προσφέροντας εκείνη τη νοητή γραμμή που συνδέει το έργο και την κοσμοθεωρία τού διανοούμενου παγκόσμιων οραμάτων με τον πράττοντα, παρόντα πολιτικά λογοτέχνη και τον πάσχοντα άνθρωπο απέναντι στην οικονομική καταστροφή, τον έρωτα, τον θάνατο.
Η διεθνούς εμβέλειας λογοτεχνική προσωπικότητα του εννέα φορές υποψήφιου για το Νόμπελ Λογοτεχνίας Λευκαδίτη ποιητή παρουσιάζεται και αναλύεται σε βηματισμό με τη ζωή του στο μουσείο που, στα εγκαίνια της Παρασκευής, έπειτα από οικονομικές αγκυλώσεις και χρονοτριβές, παραδόθηκε πλέον στον Δήμο Λευκάδας από την Εθνική Τράπεζα, που αγόρασε την οικία και χρηματοδότησε όλες τις φάσεις αποκατάστασης μέχρι την ολοκλήρωση του έργου.
Πορτρέτα από όλες τις φάσεις της ζωής του που επιβεβαιώνουν την καζαντζακική ρήση "Ήταν ωραίος και το 'ξερε... Ήταν μεγάλος λυρικός ποιητής και το 'ξερε", σπάνιες εκδόσεις και χειρόγραφά του, το μελανοδοχείο και η πένα του, το νυφικό της Άννας από τον γάμο τους τον Ιούνιο του 1940 στον αρχαιολογικό χώρο της Ελευσίνας, τα πορφυρά μαλλιά και τα υφαντά της Εύας για τις Δελφικές Εορτές, αλληλογραφία, τηλεγραφήματα, ταινίες ηχογραφημένες με τη φωνή του ποιητή συνθέτουν τον καμβά του μουσείου. Οι ιδέες, το έργο, οι άνθρωποί του σε διάλογο με τη δημόσια ιστορία, η λογοτεχνική του διαδρομή, οι Δελφική Ιδέα και οι Δελφικές Εορτές ξεδιπλώνονται ανάγλυφα στους χώρους του μουσείου. Οι στίχοι του παντού, με την υπογραφή του να απλώνεται ακόμα και στους εξωτερικούς τοίχους του κτηρίου. Πώς να χωρέσει άλλωστε στο δίπατο πατρογονικό ένα τόσο πληθωρικό πνεύμα, "μια δύναμη καμωμένη από τον Απόλλωνα τον Διόνυσο, τον Χριστό", όπως μαρτυρεί ο Σεφέρης, που "σήκωνε στην εποχή μας το βάρος τού ρόλου μιας θεότητας", όπως συνομολόγησε ο Ελύτης.
"Το μουσείο-σπίτι δεξιώνεται μια ποίηση πάνω από τα κοινά μέτρα και φιλοξενεί τα ανθρώπινα ενός εξίσου άμετρου ποιητή. Αυτός είναι και ο λόγος που οι υπογραφές του ξεχειλίζουν έξω από το σπίτι στη στέγη του τελευταίου ορόφου" σημειώνει ο Πάνος Τσώνος, ομότιμος καθηγητής Αρχιτεκτονικής ΑΠΘ, που με τον συνεργάτη του Στέργιο Γαλίκα έκανε την αρχιτεκτονική μουσειολογική μελέτη του μουσείου, η οποία, ακολουθώντας το νόημα της μουσειολογικής μελέτης, επιχειρεί να μετατρέψει "το όραμα σε βιωματική πορεία στα δωμάτια που πέρασε η σκιά του ποιητή". "Χρώματα γεώδη και τρυφερά ενισχύουν την αίσθηση του οικείου χώρου, ήχοι και αφηγήσεις, η ίδια η σπηλαιώδης φωνή του ποιητή ενισχύουν το βίωμα του επισκέπτη. Πραγματικά εκθέματα με την αύρα του καιρού και του χρόνου εναλλάσσονται σε κινούμενες εικόνες που δονούν το υπόλοιπο εικονιστικό και γραπτό περιεχόμενο". Για τον ίδιο λόγο, όπως εξηγεί ο καθηγητής, έμεινε άθικτη η κουζίνα, ενώ "τα πρόσωπα του ίδιου του ποιητή και όσα σφράγισαν τη ζωή του μπήκαν σε κάδρα στους τοίχους να μας κοιτούν και η μελογράμματη γραφή του ντύνει τους τοίχους και ξεχύνεται στο εξωτερικό του κτηρίου ως υπόμνηση του αχώρητου της εθνικής παρουσίας του και των άμετρων οραμάτων του".
"Το μεγάλο στοίχημα ήταν να αποκτήσει ψυχή το μουσείο" εξηγεί η Ματούλα Σκαλτσά, καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης και Μουσειολογίας στο ΑΠΘ, που έκανε τη νοηματική μουσειολογική μελέτη με τις Δέσποινα Πικοπούλου και Βούλα Νίτσου. "Την απέκτησε επειδή οι αρχιτέκτονες μουσειολόγοι μετέτρεψαν σε βίωμα το νόημα που θελήσαμε να δώσουμε στο σικελιανικό όραμα" λέει, κάνοντας ειδική μνεία στην καθοδήγηση που είχε η ομάδα από την Αθηνά Βογιατζόγλου, ειδική στον Σικελιανό, καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.
"Αυτό το μουσείο δεν είναι σαν τα άλλα μονογραφικά μουσεία για διάσημους ανθρώπους, δεν στηρίζεται στα ενθυμήματα από την προσωπική του ζωή, αν και έχει αρκετά από αυτά" επισημαίνει, διευκρινίζοντας ότι πρόκειται για ένα μουσείο που "μιλά με απλό τρόπο για το έργο του ποιητή και συνδέει τον άνθρωπο με τον διανοούμενο. Δείχνει και στον μη ειδικό γιατί ο ποιητής αξίζει ένα μουσείο αλλά και την αξεδιάλυτη σχέση τού ανθρώπινου χαρακτήρα του με τη λογοτεχνική του παραγωγή και τα οράματά του για έναν άλλο κόσμο, διαφορετικό ειρηνικό και ομονοούντα".
"Δεν θελήσαμε να παρουσιάσουμε απλώς ένα μουσείο ενθυμημάτων. Θελήσαμε να παρουσιάσουμε το μουσείο μιας πνευματικής δημιουργίας, η οποία και χαρακτηρίζει την προσωπικότητα που εκτίθεται" εξηγεί η Μ. Σκαλτσά. "Με το Μουσείο Σικελιανού θέλουμε να παρουσιάσουμε για πρώτη φορά τον πυρήνα τού συνολικού έργου του και να ερμηνεύσουμε την τοποθέτησή του ως εθνικού ποιητή και επίσης να δείξουμε τις οικογενειακές, τοπικές, εθνικές και διεθνείς καταβολές τού λογοτεχνικού του έργου, τη σύνδεση του συνολικού ποιητικού έργου του με τις πράξεις του, όπως π.χ στις Δελφικές Εορτές και την τάση του ως πολιτικού όντος και διανοουμένου και τέλος να δείξουμε τον άνθρωπο Σικελιανό και τη σχέση του με τις γυναίκες του, την Εύα και την Άννα, αλλά και την ελληνική και διεθνή πραγματικότητα της εποχής".
Κατά την ξενάγησή μας στο μουσείο, η Μ. Σκαλτσά κάνει λόγο για "μια διαδρομή στα ενδότερα της ποίησης και του ανθρώπου". Ξεκινώντας από το ισόγειο του κτηρίου, ο επισκέπτης συναντά το πωλητήριο και τον χώρο των ενημερωτικών προβολών για το περιεχόμενο του μουσείου και για το ειδικό αντισεισμικό σύστημα με το οποίο είναι χτισμένο.
Ανεβαίνοντας τη σκάλα για τον πρώτο όροφο, στο κεφαλόσκαλο δεσπόζει το υπερμεγέθες πορτρέτο του ποιητή, ενώ ακούγεται η φωνή του να απαγγέλλει στίχους του. Στον πρώτο όροφο, στον χώρο που εισαγάγει τον επισκέπτη στην έκθεση, υπό τον τίτλο "Σικελιανός ο Δημιουργός", εκτίθενται οι "διαμορφωτικοί παράγοντες του έργου του", δηλαδή φωτογραφίες και τεκμήρια από τις οικογενειακές, τοπικές, εθνικές και διεθνείς προσωπικότητες που επηρέασαν την πορεία του. Ακολουθεί ο χώρος που στεγάζει την ενότητα "Τα πρόσωπα του ποιητή" όπου μέσα από πέντε πανό με ισάριθμες απαγγελίες και στίχους συνοψίζονται τα χαρακτηριστικά του συνολικού έργου του, δηλαδή παρουσιάζονται ο λυρικός ποιητής, ο μύστης, ο παγκόσμιος ταγός, ο εθνικός ποιητής και ο ποιητής πράττων.
"Ο κονδυλοφόρος του ποιητή και το μελανοδοχείο είναι τα μόνα εκθέματα που κυριαρχούν στον χώρο, ο οποίος καλύπτεται από χειρόγραφα του Σικελιανού με τη γνωστή μεγαλογράμματη γραφή του" εξηγεί η Μ. Σκαλτσά.
Στον επόμενο χώρο, με τίτλο "Η Διαδρομή" σε μια χρονογραμμή εκτίθενται τα έργα - τομές στην παραγωγή του, συνδυασμένα με τα πρόσωπα του ποιητή που αλλάζουν όψη και τα γεγονότα που διαδραματίζονται κάθε περίοδο. Στον χώρο της "Απήχησης" εκτίθενται, από το δάπεδο ώς την οροφή, όλες οι εκδόσεις τού έργου του στη διάρκεια της ζωής του αλλά και μετά τον θάνατό του, ενώ σε δύο συνεχόμενους χώρους παρουσιάζονται η διαμόρφωση της Δελφικής Ιδέας και η υλοποίηση των Δελφικών Εορτών, πρώτα ως συνάντηση δύο ανθρώπων, της Εύας και του Άγγελου, που μοιράζονται κοινές ιδέες για την παγκόσμια αδελφοσύνη, κατόπιν ως προετοιμασία και υλοποίηση και τέλος ως προσωπική και οικονομική καταστροφή.
Στον δεύτερο όροφο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να παρακολουθήσει μαι διεξοδικότερη ανάλυση και ερμηνεία των σημείων που επικεντρώνονται το σύνολο του έργου του Σικελιανού μέσα από την ενότητα "Η Οδύσσεια της Δημιουργίας". Παράλληλα, προβάλλεται βίντεο με "Το Κατορθωμένο Σώμα", όπου "η απαγγελία από το ομώνυμο εμβληματικό ποίημα του Σικελιανού συνοψίζει το ίδιο το όραμα και την πεποίθηση του ποιητή για το σύνολο του έργου του". Η έκθεση ολοκληρώνεται με την ενότητα "Σικελιανός, ο άνθρωπος", με φωτογραφίες, υφαντά, αλληλογραφία και άλλα τεκμήρια από τις δύο γυναίκες που καθεμιά ύφανε ένα κομμάτι της ζωής του ποιητή, την Εύα και την Άννα. Δεσπόζουν στον χώρο οι δύο ολόσωμες φιγούρες του Άγγελου και της Εύας, ενώ πίσω τους διακρίνεται η Άννα και ο ποιητής.
Τα εκθέματα προέρχονται από δωρεές μεγάλων συλλεκτών αλλά και από μακροχρόνιο δανεισμό από μεγάλα μουσεία και φορείς της χώρας, όπως το Μουσείο Μπενάκη, η Ακαδημία Αθηνών, το Κέντρο Μικρασιατικών Μελετών, το Μουσείο Atelier Σπύρου Βασιλείου, το Μουσείο Γλυπτικής Ν. Περαντινός, η Βιβλιοθήκη της Βουλής, η Χαραμόγλειος Βιβλιοθήκη Λευκάδος, ο εκδοτικός οίκος Ίκαρος κ.ά.
Το όραμα και το βίωμα του Άγγελου Σικελιανού σε αυτή την πρωτότυπη, αξιοπρόσεκτη συγκατοίκηση στο μουσείο που στεγάζεται στο πατρικό τού ποιητή στο ιστορικό κέντρο της Λευκάδας πήρε σάρκα και οστά έπειτα από έξι χρόνων περιπέτειες. Η αγορά του κτηρίου, οι ειδικές μελέτες αποκατάστασης, καθώς και οι νοηματικές και αρχιτεκτονικές μουσειολογικές μελέτες, η υλοποίηση της αποκατάστασης και της μετατροπής του σε μουσείο διήρκεσαν με διακοπές από το 2009 έως το 2017. Παράλληλα, η Εθνική Τράπεζα αναμόρφωσε και το κηποθέατρο Άγγελος Σικελιανός δίπλα από το ομώνυμο μουσείο, όπου είχε τραγουδήσει και η μεγάλη Μαρία Κάλας.
