Της Λήδας Καζαντζάκη
«Τραγουδάμε στην έρημο» έγραφε ο Ζαν Πολ Σαρτρ θέλοντας να ερμηνεύσει τον ρόλο του ποιητή -λογοτέχνη ή εικαστικού- που δημιουργεί γνωρίζοντας ότι τα έργα που φτιάχνει μπορεί να μη «διαβαστούν» ποτέ από κανέναν και, το χειρότερο, ότι θεωρούνται από την πλειονότητα του κόσμου άχρηστα. Έχοντας παρ’ όλα αυτά τη συναίσθηση «πως η φωνή του σηματοδοτεί κάτι περισσότερο και κάτι λιγότερο απ’ ό,τι οι άλλες φωνές», όπως επισημαίνει ο Σέρβος λογοτέχνης Ντανίλο Κις, στην εκπληκτική συλλογή δοκιμίων του “Homo Poeticus” (εκδόσεις Scripta, 2011).
«Τραγουδάμε στην έρημο» σκέφτηκα αφού περιδιάβασα την έκθεση «Εύκρατη ζώνη» στο Ίδρυμα Κυδωνιέως της Χώρας της Άνδρου. Είναι το τρίτο μέρος μιας τετραλογίας που επιμελείται η ιστορικός και κριτικός τέχνης Αθηνά Σχινά, η οποία πέτυχε να διαμορφώσει τις απαραίτητες εύθραυστες ισορροπίες ανάμεσα στους πλαστικούς κόσμους των καλλιτεχνών που παρουσιάζει. Η έκθεση συγκροτεί κυριολεκτικά μια «Εύκρατη ζώνη» στο παρόν της καταστροφής του φυσικού - πραγματικού αλλά και του φαντασιακού - πολιτισμικού τόπου που βιώνουμε σήμερα διεθνώς.
Οι βαμμένες με το κόκκινο χρώμα της ζωής θεατρικές φιγούρες του πρόωρα χαμένου, χαρισματικού γλύπτη Γιώργου Λάππα ορίζουν εξαρχής, στο ισόγειο του ιδρύματος, τη διαδρομή του θεατή. Πυκνώνουν με τον κερματισμό τους ανάμεσα σε κεφάλι, πνεύμα και σώμα τη σχιζοειδή υπόσταση του σύγχρονου ανθρώπου. Δείχνουν με τις υποδηλούμενες κινήσεις και χειρονομίες τους αλλά και με τους ακροβατισμούς τους τη βεβιασμένη ζωή του κατοίκου της πόλης. Δηλώνουν με τα «αδειανά» κουστούμια τους, σαν άλλες «Ελένες», το υπαρξιακό τους κενό, συνδέονται έτσι σιωπηλά με τα έργα του πρωτοπόρου Βλάσση Κανιάρη. Είναι τοποθετημένες, εύστοχα, ανάμεσα στα θυελλώδη, εξπρεσιονιστικά τοπία της Έλλης Κουτσουκέλλη και στους άγριους, ορεινούς όγκους του Κωνσταντίνου Μάσσου που περιβάλλουν τις στημένες, όπως σε τελετουργικά δρώμενα ή σε πομπές, μικροσκοπικές φιγούρες των ανθρώπων. Ανοίγουν έτσι έναν διάλογο που συνεχίζεται με τις θραυσματισμένες φιγούρες του Ηλία Τσακμάκη, τις εγκλωβισμένες μέσα σε «αποκαλυπτικά» κατεστραμμένα περιβάλλοντα. Κι αυτές, με τη σειρά τους, βρίσκονται σε άμεση επαφή με τα αυστηρά, τοποθετημένα πάνω σε δίσκους αισθαντικά, θρησκευτικά πορτρέτα του Πέτρου Βρέλλη, τα αντλημένα από τα έργα του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου που διαφαίνονται μέσα από ένα πέπλο πλεγμένο με μαύρη κλωστή.
Τα ονειρικά «δίδυμα τοπία» της Χρύσας Βουδούρογλου αναδίνουν μια μεταϊμπρεσιονιστική πνοή και δίνουν τον τόνο στη δεύτερη ενότητα του 1ου ορόφου. Πλαισιωμένα με μαύρες παχιές γραμμές, σαν ιδωμένα μέσα από παράθυρα, μας υπενθυμίζουν τον ρόλο μας ως θεατή του εσωτερικού και εξωτερικού κόσμου. Μας οδηγούν από τις παραμυθένιες, αναγεννησιακές σκηνές του Αγγελίδη στα αποδοσμένα με χειρονομιακές πινελιές τοπία της Ειρήνης Κανά, στα παλλόμενα, ελλειπτικά αποτυπωμένα προσωπάκια της Ελένης Παρμακέλη και στις εκρηκτικές εικόνες των «Ηλεκτρικών Πόλεων» του Αντώνη Στάβερη. Για να φτάσουμε στις αραχνοΰφαντες συνθέσεις του Γιώργου Γυπαράκη και της Ελένης Σπυρούλη, που συνομιλούν ευθέως μέσα από τις εκλεκτικές τους συγγένειες στην επιλογή των υλικών και στη γεμάτη σέβας αντιμετώπιση των πλασμάτων του οργανικού και ανόργανου κόσμου που χειρίζονται.
Πρόκειται για μία έκθεση που διακρίνεται τόσο για τη μελετημένη «σκηνοθεσία» της όσο και για τα ερωτήματα που γεννά για την ταυτότητα του σύγχρονου ανθρώπου και καλλιτέχνη. Μια έκθεση που μας ωθεί σε πολλαπλές ενδοσκοπήσεις.
23οιΠΛΟΕΣ 2017, «Εύκρατη Ζώνη» Ίδρυμα Πέτρου και Μαρίκας Κυδωνιαίως, Άνδρος
Διάρκεια έκθεσης: 22 Ιουλίου-1 Οκτωβρίου
Ώρες λειτουργίας: Καθημερινά, εκτός Τρίτης, 10.30 π.μ.-2.30 μ.μ. & 6.30-9.30 μ.μ.
