Live τώρα    
17°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
17 °C
13.4°C18.7°C
3 BF 63%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Ελαφρές νεφώσεις
15 °C
12.0°C16.9°C
1 BF 66%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
14.3°C16.6°C
2 BF 61%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
14 °C
13.8°C18.0°C
2 BF 62%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
10 °C
9.9°C14.6°C
2 BF 76%
Ημερολόγια Αναγνώσεων / "Αναγνώστης σε τεταμένη σχέση με τον κόσμο"
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Ημερολόγια Αναγνώσεων / "Αναγνώστης σε τεταμένη σχέση με τον κόσμο"

Θυμάμαι μια οικογένεια Δανών τουριστών, ένα καλοκαίρι στη Σκιάθο, να στέκονται μπροστά στην προτομή του Αλ. Παπαδιαμάντη και ο πατέρας να μεταφράζει τις πληροφορίες της επιγραφής. Αναρωτήθηκα τότε τι άραγε να σημαίνει ο Παπαδιαμάντης για τον κόσμο έξω από την Ελλάδα, τι εξωτικό μοναδικό φρούτο, επενδυμένο για εμάς από τη νοσταλγία του χαμένου κέντρου, της χαμένης συνοχής, της τόσο ιδιαίτερης για τον καθένα χωριστά ψυχολογικής προβολής και προσδοκίας. Πόσο παράξενος για τους «έξω». Τείχη ανάμεσά τους.

Ο πρώτος, θαρρώ, που άνοιξε τη συζήτηση για την σχέση του Αλ. Παπαδιαμάντη με τη «Δύση» ήταν ο Λάκης Προγκίδης εδώ και είκοσι χρόνια περίπου με την «Κατάκτηση του μυθιστορήματος - Από τον Παπαδιαμάντη στον Βοκάκιο» και το «Ο Παπαδιαμάντης και η Δύση». Μια συζήτηση για την υπεράσπιση του μυθιστορήματος στον ανθρώπινο πολιτισμό, τη μοναδικότητα του λογοτεχνικού αυτού είδους, την καταγωγή του στην ευρωπαϊκή Αναγέννηση και την ένταξη του παπαδιαμαντικού έργου σε αυτήν την παράδοση σε ένα πλαίσιο που άργησε πολύ να αναπτυχθεί στην Ελλάδα - χώρα του Ομήρου και της ποίησης. Μια τοποθέτηση που φάνταζε τότε να «δυτικοποιεί» τον Παπαδιαμάντη, στερώντας του την ευλαβική «ανατολική» νοσταλγικότητα. Πρόσφερε όμως μια σπουδαία υπηρεσία στη σκέψη, τη δική του εν προκειμένω αλλά και του αναγνώστη του που ακολουθεί το νήμα των συλλογισμών του στο πρόσφατο βιβλίο του, «Υπό την Παπαδιαμαντικήν δρυν», όπου τα εργαλεία της αισθητικής ανάλυσης και της τέχνης του μυθιστορήματος οξύνονται, ακονίζονται και ίσως στρέφονται και κατά των προτέρων απόψεων του συγγραφέως. Τι πιο δημιουργικό!

Τα χρόνια σκέψης, μελέτης, έρευνας και ενασχόλησης του Προγκίδη με τον Παπαδιαμάντη και τη θεωρία του μυθιστορήματος δίνουν μια ικανότητα διαλόγου με τα σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα -μια ζηλευτή ικανότητα- όπου η αισθητική ανάγνωση φέρνει στο προσκήνιο πλήθος συνειρμών επί των προβλημάτων της ελληνικής και της δυτικής κοινωνίας και όπου το πνεύμα του μελετητή - αναγνώστη καταφέρνει να συνομιλεί με το παπαδιαμαντικό έργο και με ευλυγισία και συναρπαστικό τρόπο προσφέρει ένα υπόδειγμα, μια μαθητεία, στην ανάγνωση, στην αγάπη της λογοτεχνίας, την επαναφέρει στο προσκήνιο - αναβιώνοντας το ντοστογιεβσκικό «η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο».

Ο κόσμος ένα επτασφράγιστο μυστήριο, διατείνεται ο Προγκίδης, ανακαλώντας τον τρόπο που διάβαζε Παπαδιαμάντη κατά τον εγκλεισμό του στο στρατόπεδο Καρατάσου επί δικτατορίας. Ανοίγει μόνο με το κλειδί των καλλιτεχνικών έργων. Δεν θέλω να παραβλέψω την απόλαυση και άλλων ερμηνευτικών - αισθητικών αναγνώσεων στο βιβλίο: Ο ψαράς «ο εντριβής στη γλώσσα των φωκών», που μετέφρασε τα λόγια της φώκιας στο «μυρολόγια της φώκιας». Η αφιλοκερδής μάθηση, το χαρακτηριστικό της ενανθρώπισης, το αποκλίνον ον που είναι ο άνθρωπος. Η ερμηνεία του κόσμου με τη θεωρία του σώματος του νεκρού αδελφού - το «δίκωλον» του Κιουρτσάκη. Η κριτική της ψυχανάλυσης και της πεπερασμένης ψυχής και το παράδειγμα της παπαδιαμαντικής καλλιεργημένης ψυχής. Η αποκατάσταση της χαμένης περιόδου του Βυζαντίου στην εικόνα που έχει η Δύση για την Ελλάδα. «Τὸ Ἑλληνικὸν Ἔθνος δὲν εἶναι Βυζαντινοί, ἐνοήσατε; Οἱ σημερινοὶ Ἕλληνες εἶναι κατ᾽ εὐθεῖαν διάδοχοι τῶν ἀρχαίων. Ἔπειτα ἐπολιτίσθησαν, ἐπροώδευσαν καὶ αὐτοί. Συμβαδίζουν μὲ τἆλλα ἔθνη» παραθέτω κατά λέξιν από τον «Λαμπριάτικο ψάλτη» του Σκιαθίτη. Η έννοια της φιλίας, του «φιλεύω» με τον τρόπο που η θεία Αχτίτσα σκεφτόταν πώς θα «φιλέψει», αν και πάμπτωχη, τον ιερέα που την επισκέπτεται στη "Σταχομαζώχτρα", η φιλία με τον τρόπο του Αριστοτέλη στα "Ηθικά Νικομάχεια" απαραίτητος συνεκτικός και διαμορφωτικός ιστός της κοινωνίας στα καθ’ ημάς. Η σχέση του παπαδιαμαντικού έργου με τη μελλοντική δημιουργία.

Μπορεί να διαφωνεί κανείς με κάποιες από τις απόψεις που διατυπώνει ο Προγκίδης περιδιαβάζοντας σε άλλα κείμενα που η προσωπική του διαδρομή και οι εκλεκτικές του συγγένειες τον κάνουν να τα φέρνει σε επαφή και διάλογο με το παπαδιαμαντικό έργο. Το καθεαυτό όμως γεγονός του διαλόγου είναι θαυμαστό, είναι μάθημα εξαίρετο. Πώς ένα ανήσυχο πνεύμα, με «τεταμένη σχέση» με τον κόσμο, κάνει να ηχήσει το παπαδιαμαντικό πολύτιμο ξύλο - όχι κακόφωνα, όπως τα σφυριά στην σπηλιά του Μάχτου στη «Γυφτοπούλα», αλλά σε έναν μυστηριακό πολυφωνικό συντονισμό με τα προβλήματα της εποχής μας.

Λάκης Προγκίδης "Υπό την παπαδιαμαντικήν δρυν"

Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2017

336 σελ.

Τιμή 24 ευρώ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL