Live τώρα    
23°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
23 °C
21.7°C24.7°C
3 BF 55%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Ελαφρές νεφώσεις
23 °C
19.7°C24.9°C
1 BF 41%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
20 °C
19.4°C21.6°C
4 BF 61%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
21 °C
20.4°C20.8°C
2 BF 68%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
24 °C
23.9°C24.0°C
3 BF 33%
Μια οικονομική πολιτική, ένα σύστημα λογικής
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Μια οικονομική πολιτική, ένα σύστημα λογικής

Η καινούργια ταινία του Κεν Λόουτς, «Εγώ ο Ντάνιελ Μπλέικ», και βέβαια από κοντά του πάντα ο Πολ Λάβερτι, είναι μια εξαιρετική προσφορά στην ανθρωπότητα που πλήττεται τα τελευταία χρόνια από την λαίλαπα του νεοφιλελευθερισμού.

Σε μία από τις συνεντεύξεις του, ο Πολ Λάβερτι προσπαθώντας να δικαιολογήσει τον θυμό τον δικό του και του Κεν Λόουτς για αυτά που συμβαίνουν γύρω του λέει ότι αυτοί είναι άνθρωποι που γνωρίζεις πολύ γρήγορα, είναι ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού, εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπων, είναι κάτι που συμβαίνει σε επική κλίμακα! Δεν είναι λοιπόν μια ταινία που απευθύνεται στη βρετανική κοινωνία ή ένα κοινωνικό στρώμα που ζει στο καταθλιπτικό Νιούκαστλ, "τους ανθρακωρύχους του Νιούκαστλ". Είναι μια ταινία που απευθύνεται σε αυτούς που στενάζουν εδώ και χρόνια και η ιστορία ξεκίνησε περίπου στις 5 Μαΐου του 1979 όταν εξελέγη πρωθυπουργός η Θάτσερ.

Το πρώτα της λόγια ήταν "Τα οικονομικά είναι η μέθοδος. Στόχος είναι να αλλάξουμε την καρδιά και την ψυχή". Ήταν η αρχή. Χωρίς καθυστέρηση έδειξε λυσσαλέα αποφασιστικότητα στο να ξεπαστρέψει τους θεσμούς και τις πολιτικές μεθόδους του κοινωνικού-δημοκρατικού κράτους που είχε εδραιωθεί στη Βρετανία μετά το 1945. Αυτή η πολιτική απαιτούσε αντιπαράθεση με τα συνδικάτα· επίθεση σε όλες τις μορφές κοινωνικής αλληλεγγύης που εμπόδιζαν την ανταγωνιστική ευελιξία, αποδιάρθρωση ή υπαναχώρηση από τις δεσμεύσεις του κράτους πρόνοιας· ιδιωτικοποίηση των κρατικών επιχειρήσεων (και της κοινωνικής στέγης)· μείωση των φόρων για την ενθάρρυνση της επιχειρηματικής πρωτοβουλίας και δημιουργία ευνοϊκού επιχειρηματικού κλίματος, ώστε να προσελκύσει εισροή ξένων επενδύσεων.

Ο νεοφιλελευθερισμός δεν είναι απλώς μια οικονομική πολιτική αλλά ένα ολόκληρο σύστημα λογικής. Έχουμε μια πρωτοφανή επέκταση της επιχειρηματικής συμπεριφοράς σε ολόκληρη την πολιτική και κοινωνική ζωή. Δεν υπάρχει η επαγγελία μιας άλλης ζωής. Όλα στοχεύουν στον πραγματισμό. Τι είναι ελευθερία; Η υποχρέωση να είσαι αποτελεσματικός. Να εργαζόμαστε περισσότερο, για να κερδίσουμε περισσότερα, να γίνουμε επιχειρηματίες του εαυτού μας, να είμαστε αποτελεσματικοί, να διευρύνουμε τα όριά μας. Εδώ δεν υπάρχουν αισθήματα, η αδυναμία είναι προσωπική, δεν αφορά την κοινωνία, είσαι μόνος σου σε κάθε δυσκολία που σου τυχαίνει στη ζωή. Η φτώχεια σου είναι αποτέλεσμα κακών προσωπικών επιλογών. Για όλα φταίει το υποκείμενο.

Ο νεοφιλελευθερισμός δεν είναι μόνο ο θρίαμβος του κεφαλαίου στην οικονομική πολιτική, αλλά ένα ολόκληρο σύστημα λογικής που διαπερνά τα σχολεία, τις κοινωνικές υπηρεσίες, τους χώρους εργασίας.

Έχει σημασία σ’ αυτή τη μάχη να είσαι μόνος, απέναντι σε απρόσωπες εταιρείες και γραφεία, συνήθως ιδιωτικές, με υπαλλήλους που γνωρίζουν ότι η πίεση που ασκούν είναι τεράστια με ενδεχόμενο την αυτοκτονία. Σε συνέντευξή του ο Κεν Λόουτς αναφέρει ότι: "οι άνθρωποι που εργάζονται σε αυτές τις υπηρεσίες και τα γραφεία... έχουν οδηγίες για το πώς να χειρίζονται εκείνους που λένε ότι έχουν τάση αυτοκτονίας. Υπάρχουν γραπτές οδηγίες. Άρα ξέρουν ότι σπρώχνουν τους ανθρώπους σ’ αυτήν την κατεύθυνση». Ο προϊστάμενος στην εταιρεία της ταινίας κάνει αυστηρές παρατηρήσεις στην υπάλληλο που προσπαθεί να βοηθήσει τον Ντάνιελ Μπλέικ που μπλέκει στην απίστευτη γραφειοκρατία, στους αυτοματοποιημένους τηλεφωνητές, που ο ένας σε παραπέμπει στον άλλον, χωρίς τέλος, και πάλι από την αρχή.

Ίσως εδώ στην Ελλάδα όλα αυτά που συμβαίνουν στον Ντάνιελ Μπλέικ και η απόγνωση που νιώθει απέναντι στο σύστημα να μας φαίνεται μακρινό και να μην μας αγγίζει. Το Νιούκαστλ έχει απόσταση, εδώ δεν μπορεί να συμβαίνουν αυτά, στην Ελλάδα του νότου. Εδώ η επωδός είναι τόσα χρόνια δεν υπάρχει κράτος. "Αντιστέκεται" στις λεγόμενες μεταρρυθμίσεις... Μία λοιπόν από τις μεταρρυθμίσεις είναι αυτό που εφαρμόζεται στο μακρινό Νιούκαστλ, αλλά και σε όλη την Ευρώπη του Διαφωτισμού. Το επίδομα που διεκδίκησε ο Ντάνιελ για να συνεχίσει να ζει μετά το καραμπινάτο έμφραγμα που έπαθε στην οικοδομή όπου εργαζόταν, είναι ένα επίδομα ανεργίας που όμως προϋπόθεση καταβολής είναι η απόδειξη ότι υπάρχει "ενεργή αναζήτηση εργασίας". Ευτυχώς αυτό το κράτος του "λαϊκισμού" κάνει προσπάθειες ώστε και η ελληνική νομοθεσία να εναρμονισθεί στους σχετικούς κανονισμούς της Ε.Ε. Ως απαιτούμενα δικαιολογητικά θεωρούνται: "αποδεικτικά αιτήσεων για εργασία, αλληλογραφίας με εργοδότες, συμμετοχής σε διαγωνισμούς, συνεντεύξεων με εργοδότες, επικοινωνίας ή συνεργασίας με ιδιωτικούς φορείς απασχόλησης, δημοσίευσης αγγελιών αναζήτησης εργασίας ή ανταπόκρισης σε αγγελίες, καθώς και κάθε είδους έγγραφο από το οποίο αποδεικνύονται προσπάθειες ενεργούς αναζήτησης εξαρτημένης ή μη εργασίας".1

Η "δικαιολογητική" αναπαράσταση της εξουσίας στη σύγχρονη κοινωνία είναι ότι μόνο έτσι η εξουσία μπορεί να γίνει αποδεκτή. Η βάση μιας τέτοιας λογικής είναι η συνεχής και αδιάλειπτη παραγωγή υποκειμενικότητας. Η ιδέα της αποτυχίας είναι πανταχού παρούσα και όταν αυτή συμβεί ο μόνος που μπορεί να κατηγορηθεί είναι το άτομο. Ο ανταγωνισμός καλλιεργείται συστηματικά, μεθοδικά και καταλήγει να παράγει μία κοινωνική σχέση η οποία παρουσιάζεται ως μοναδική και φυσική. Έτσι καταστρέφει κάθε μορφή αλληλεγγύης, ακόμα και την αναγκαία μορφή αλληλεγγύης που δημιουργεί ο καπιταλισμός, όπως είναι οι τάξεις.

Η υπάλληλος, που προσπαθεί να βοηθήσει τον Ντάνιελ και η οποία ίσως είναι και σε χειρότερη θέση από εκείνον που αδυνατεί να συμπληρώσει την φόρμα που του προσφέρει η υπηρεσία, ώστε να ενταχθεί στους ανέργους προς αναζήτηση εργασίας, δέχεται επίπληξη απόν την προϊσταμένη για τη συμπάθεια που δείχνει προς τον υποψήφιο επιδοματούχο. Η συμπεριφορά προς όλους πρέπει να είναι η ίδια, απρόσωπη, σε απόσταση, μόνος ο καθένας, έτσι ώστε η προτροπή της Θάτσερ να αποτελέσει τον μπούσουλα της κοινωνίας: "Τα οικονομικά είναι η μέθοδος. Στόχος είναι να αλλάξουμε την καρδιά και τη ψυχή".

Μια τέτοια συμπεριφορά μας συνδέει και στην πεμπτουσία του νεοφιλελευθερισμού που είναι ο απόλυτος ανταγωνισμός, όπου εκεί δεν χωρούν φτηνοί συναισθηματισμοί. Ο ανταγωνισμός είναι η φύση, κάθε άλλη αντιμετώπιση είναι ύποπτη προσπάθεια αλλαγής της φύσης, έτσι ώστε σκοπίμως να εμφανίζεται η τεράστια οικονομική, κοινωνική και πολιτική αλλαγή των τελευταίων χρόνων ότι είναι μονόδρομος και η φυσικοποίηση του ανταγωνισμού αυτονόητη. Η ανάπτυξη του ανταγωνισμού είναι η μοναδική διέξοδος της κοινωνικής συνοχής.

Αν τα άτομα είναι επαρκώς ολοκληρωμένα (τόσο σωματικά όσο και νοητικά) για να ζήσουν, ζουν πράγματι και είναι καλό να ζουν. "Αν δεν είναι επαρκώς ολοκληρωμένα για να ζήσουν, πεθαίνουν και είναι καλύτερα να πεθάνουν" γράφει ο Χέρμπερτ Σπένσερ το 1864.

Ο Ντάνιελ δεν ήταν επαρκής!

Δήμος Κόντος, νομικός

1Ριζοσπάστης, 15 Δεκεμβρίου 2016, εισήγηση του ΟΑΕΔ προς το υπουργείο Εργασίας

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL