Ο Φεβρουάριος είναι ο μήνας του θανάτου από εγκεφαλικό επεισόδιο του Νίκου Καββαδία (Χαρμπίν της Μαντζουρίας 11 Ιανουαρίου 1910 - Αθήνα 10 Φεβρουαρίου 1975). Ο δημοφιλής «Κόλιας» -αγαπήθηκε από το κοινό και πριν από τις μελοποιήσεις των στίχων του- προτού εμφανιστεί στα γράμματα με τη συλλογή Μαραμπού το 1933, ταράζοντας τα λιμνάζοντα νερά της ελληνικής ποίησης, έστειλε τα πρώτα του ποιήματα, πρωτόλεια κατά το πλείστον, σε μερικά περιοδικά με το ψευδώνυμο Πέτρος Βαλχάλας (η Βαλχάλα είναι κάτι σαν παράδεισος στη σκανδιναβική μυθολογία). Σύμφωνα με τη Βιβλιογραφία του Κυριάκου Ντελόπουλου (Νίκος Καββαδίας - Βιβλιογραφία 1928-1982, εκδόσεις Ε.Λ.Ι.Α., 1983), αρκετά δημοσιεύτηκαν στο Περιοδικό της Μεγάλης Ελληνικής Εγκυκλοπαίδειας του Παύλου Δρανδάκη, στον Διανοούμενο και στον Ρυθμό. Κανένα από αυτά τα ποιήματα δεν μπήκε στις τρεις συλλογές του (Μαραμπού 1933, Πούσι 1947, Τραβέρσο 1975). Επίσης, δεν μπήκαν τα «πολιτικά» ή «αριστερά» του ποιήματα «Αθήνα 1943», «Στον τάφο του επονίτη», «Αντίσταση» και «Σπουδαστές». Ο Ντελόπουλος, ο οποίος ξεφύλλισε τα συγκεκριμένα περιοδικά, γράφει στο βιβλίο του ότι στη στήλη αλληλογραφίας του Περιοδικού της Μ.Ε.Ε. ο ανθολόγος της νεοελληνικής ποίησης Ηρακλής Αποστολίδης που υπέγραφε ως «Ο Αρχισυντάκτης» έκανε οξυδερκείς και εύστοχες παρατηρήσεις στον νέο ποιητή, που τον βοήθησαν στην περαιτέρω λογοτεχνική του πορεία.
Στο Περιοδικό της Μ.Ε.Ε. στις 29 Ιανουαρίου 1928 δημοσιεύτηκε το ποίημα «Δάκρυ» με την υπογραφή Πέτρος Βαλχάλας, ενώ σε προηγούμενη σελίδα το είχε σχολιάσει ο αρχισυντάκτης του εντύπου. Γράφει ο Ηρακλής Αποστολίδης: «Κ. Π. Βαλχάλαν. Και τα δύο μικρά σου τραγούδια, για πρωτόφαντο είναι καλά. Αν και υπερβόρειος κατά το όνομα, εν τούτοις έχεις αρκετή θέρμη μέσα στην καρδιά, και λεπτό αίσθημα εις την ποιητική σου διάθεσι και ένα γλυκύτατον τόνον εις την εκδήλωσιν».
Όταν το συγκεκριμένο περιοδικό διέκοψε την έκδοσή του, ο Καββαδίας έστελνε τα ποιήματά του στον Διανοούμενο. Και σε αυτό υπήρχε στήλη αλληλογραφίας. Στο πρώτο του φύλλο, Νοέμβριος 1929, διαβάζουμε (αντιγράφει ο Κυριάκος Ντελόπουλος): «κ. Π. Βαλ. Ενταύθα. Πήραμε τα τραγούδια σας. Το ύφος σας ενθυμίζει κάτι το ανάμικτο από Καβάφη και Ουράνη, δίχως βέβαια καμιά δουλική μίμηση. Η προσωπικότητα ξεχωρίζει. Θα δημοσιεύσωμε τα δυό· το 'Θυμάμαι' θέλει λίγο χτένισμα στο τέλος...»
Στο βιβλίο Το ημερολόγιο ενός τιμονιέρη - αθησαύριστα πεζογραφήματα και ποιήματα (Άγρα, 2005) που επιμελήθηκε ο Guy (Michel) Saunier διαβάζουμε πως στα παραπάνω περιοδικά πρέπει να προσθέσουμε και τα Ελληνικά Γράμματα, όπου μπήκε το «Η κυρά Λένη» (το εντόπισε ο ερευνητής και συλλέκτης Γιώργος Ζεβελάκης). Σε αυτό υπάρχει ένα ακόμα άγνωστο ποίημα του Καββαδία, το «Βραδυνή συνομιλία με μιαν μικρή ιερόδουλον» που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Κυκλάδες» (βρέθηκε στο αρχείο του Κώστα Μπουρναζάκη). Επίσης, διαβάζουμε πως στο περιοδικό Πειραϊκόν Βήμα δημοσιεύτηκε σε συνέχειες τον Μάρτιο και τον Απρίλιο του 1932 το μυθιστόρημά του Η απίστευτη περιπέτεια του λοστρόμου Νακαχαναμόκο, το οποίο έμεινε ημιτελές επειδή το περιοδικό έκλεισε.
Ο Καββαδίας όμως συνεργάστηκε και με την εφημερίδα Σημαία του Πειραιά, όπου ως Πέτρος Βαλχάλας στη στήλη «Η ποίησις» στις 12 Ιανουαρίου 1928 υπέγραψε το «Ο θάνατος της παιδούλας», που είναι το «Δάκρυ» με αλλαγμένο τίτλο. Προφανώς, το έστειλε και στα δύο έντυπα κι εκείνα το δημοσίευσαν. Στην ίδια εφημερίδα (ιδιοκτήτης και διευθυντής Παντ. Θ. Λογοθέτης, αρχισυντάκτης Τάκης Τζουνάκος), και στην ίδια στήλη, στη σελίδα 2, στις 13 Σεπτεμβρίου 1928 δημοσιεύτηκε κι άλλο ποίημα, το «Ένα τραγούδι», με την υπογραφή Π.Β.
Ένα τραγούδι
Έχει η ψυχή μου μυστικά / και τα φυλάει κρυμμένα / Μέσα στ’ ανήλια βάθη της / τα τρισκοτίδιασε ένα / Τόσο βαθιά όσο η θάλασσα / δεν κρύβει το κοράλλι / Λες και φοβάται να τα ιδούν / και να τα μάθουν άλλοι. /
Έχει η ψυχή μου μυστικά / και τα φυλάει κρυμμένα / Μες στου βυθού της τ’ άδυτα / όσο δειλή παρθένα, / Δεν κρύβει μες στου στήθους της / τα φλογισμένα βάθη / Κρυφή αγάπη που κανείς / δε θέλει να τη μάθη./
Για το κοράλλι να φανή / μι' αχτίνα φτάνει μόνη, / την κόρη πάλι μια ματιά / κι αυτή τα φανερώνει / Κ’ ένα τραγούδι μοναχά / δε φτάνει και για μένα / Να δείξη ό,τι έχω στης ψυχής / τα τρίσβαθα κρυμμένα.
Σε τούτο το άγνωστο, όπως θεωρούμε, ποίημα, ο αναγνώστης διακρίνει τη δυσκολία του Καββαδία να επιτύχει αρμονικές ομοιοκαταληξίες, κάτι που είναι εμφανές στα πρώιμα ποιήματά του. Δεν πρόκειται λοιπόν για άλλον ποιητή, αφού αυτός χρησιμοποιούσε το ψευδώνυμο Πέτρος Βαλχάλας. Εξάλλου, το στυλ του μοιάζει εξαιρετικά με εκείνο που διακρίνουμε στα υπόλοιπα ποιήματά του που είδαν το φως της δημοσιότητας την ίδια εποχή. Σχετικά με τον ακατανόητο τέταρτο στίχο, από τον οποίο δεν βγαίνει νόημα, νομίζουμε πως πρόκειται για τυπογραφικό λάθος κι ίσως είναι η λέξη «τρισκοταδιασμένα». Σημειώνουμε πως ένα ακόμα αθησαύριστο ποίημά του, το «Τραγούδια», δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Ναυτική Ελλάς στις 1 Μαρτίου 1931. «Τραγούδι», βέβαια, στη γλώσσα της εποχής σημαίνει ποίημα. Θεωρούμε, επομένως, πως το συγκεκριμένο ποίημα στη Σημαία έχει γραφτεί από τον Νίκο Καββαδία και απομένει στη φιλολογική έρευνα να το αποδείξει.
Φίλιππος Φιλίππου, συγγραφέας. Έχει γράψει τη μελέτη Ο πολιτικός Νίκος Καββαδίας (Άγρα). Τελευταίο βιβλίο του το μυθιστόρημα Η γυναίκα ως έργο τέχνης (Κλειδάριθμος).
