Μια απροσδόκητη είδηση ήρθε να φωτίσει την πολύχρωμη εικόνα του πολιτιστικού μας τοπίου. Το Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης και η Ξένια Καλδάρα συζητούν με την Ελένη Ζιώγα τη διοργάνωση ενός μεγάλου αφιερώματος στον σπουδαίο αιρετικό θεατρικό συγγραφέα Βασίλη Ζιώγα. Σε αυτόν που σε χρόνους ανύποπτους και σε ένα θεατρικό τοπίο συντηρητικό και απληροφόρητο, τάραξε τα νερά, ως η επιτομή του νέου, του ερευνητικού του κυριολεκτικά απροσδόκητου.
Γεννημένος στη Θεσσαλονίκη το 1935 (παρ' ότι στην ταυτότητα του αναφέρεται ως γεννηθείς το 1937), με καταγωγή από το Συρράκο Ιωαννίνων, μεγάλωσε σε ένα σπίτι με προχωρημένες για την εποχή αναζητήσεις. Το ταξίδι της χήρας μητέρας του στο Παρίσι για να σπουδάσει στο πρώτο τέταρτο του προηγούμενου αιώνα αισθητική και κοσμετολογία δίνει ένα κάποιο στίγμα της διαμόρφωσης της προσωπικότητας του. Η ιστορία της γιαγιάς και του πατέρα της αποτέλεσαν για την Ελένη Ζιώγα το συγγραφικό και υποκριτικό υλικό για την παράσταση «Το μυστικό της κυρίας Έλεν» που παρουσίασε με επιτυχία το 2014. Αρωγός και το μυθιστόρημα του Β.Ζ. «Όπως τα κούρντισες Θέ' μου» που έγραψε το 1993 με σκοπό να διαχειριστεί την απώλεια της μητέρας του.
Ο Ζιώγας, ως παιδί θαύμα από τα δεκαέξι του, έγραφε σουρεαλιστικά μονόπρακτα. Το πρώτο του έχει τον τίτλο « Η ψευδόμενη στάφυλος». Ακολούθησαν και άλλα, με έντονο το στοιχείο των υπαρξιακών αναζητήσεων. Είχε ζήσει ως παιδί τον πόλεμο και η αίσθηση του θανάτου ήταν τότε παρούσα και δυνατή. Η βόμβα στη Χιροσίμα τον συγκλονίζει ως παιδί και γράφει ένα ποίημα σπουδαίο όχι μόνο για την ηλικία του. Η κόρη του μας εμπιστεύθηκε τους στίχους:
«Και τότε μια μέρα μεγάλη
Που όλα θα τα 'χουνε βρει
Θα στρέψουν τη γη απ' την άλλη
Κι η ανθρωπότης θα έχει χαθεί».
Νεότατος φεύγει για την Αυστρία, όπου σπουδάζει κινηματογράφο στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης. Εκεί συμμετέχει στο κίνημα του Λετρισμού. Ενός Αβάν Γκαρντ κινήματος που έχει τις ρίζες του στη θεωρία του Σουρεαλισμού και του Ντανταϊσμού. Αργότερα, ταξιδεύει στο Παρίσι για να γνωρίσει τους εκπροσώπους του Σουρεαλισμού. Του αισθητικού ρεύματος που τον συνεπήρε και τον φυλάκισε στους γοητευτικούς λαβυρίνθους του. Γνωρίζεται με τον Αντρέ Μπρετόν και γεμίζει τις αποσκευές του από τις ιδέες, την αισθητική και την ποίηση της πόλης του φωτός και των ανθρώπων της. Το 1972 πηγαίνει στις ΗΠΑ, όπου έρχεται σε επαφή με το «Living Theatre», τον Julian Beck και την Judith Malina.
Ακριβά υλικά συνέλεξε από την περιπλάνηση του σε χώρες, γλώσσες, πολιτισμούς και ιδέες. Ένα από τα πιο εμβληματικά του έργα είναι «Η κωμωδία της μύγας». Ε, λοιπόν, εμπνεύστηκε αυτό το έργο από πραγματικό περιστατικό. Στη διάρκεια των σπουδών του στη Βιέννη έμενε σε μια πολυκατοικία, όπου σε κάποιο διαμέρισμα ζούσε μια κυρία, η οποία είχε εγκλωβίσει στον χώρο της μια μύγα και πάσχιζε φανατικά να μην της φύγει, γιατί ήταν η μόνη της συντροφιά!
Το πρώτο του έργο που ανέβηκε στη σκηνή είναι «Το προξενιό της Αντιγόνης» και έκανε πραγματικά πάταγο! Ήταν τότε περίπου είκοσι έξι χρόνων. Το ανέβασε ο θίασος «Δωδέκατη Αυλαία», ένα σχήμα προοδευτικών - αριστερών ηθοποιών της εποχής, στους στόχους του οποίου ήταν και η ανάδειξη νέων Ελλήνων θεατρικών συγγραφέων. Αργότερα ανέβηκαν έργα του σε μικρές και μεγάλες σκηνές, προκαλώντας πάντα με τη θεατρικότητα, τη φρεσκάδα, τη σοφία και το χιούμορ τους.
Ο Βασίλης Ζιώγας «έφυγε» το 2001. Ήταν ένας μοναχικός, ιπποτικός και εξαιρετικά ευγενής άνθρωπος. Ήταν διαρκώς απασχολημένος με τις ιδέες και τις σκέψεις του. Ήταν ένας άνθρωπος τίμιος, ηθικός και πάνω απ' όλα ελεύθερος. Δεν ήθελε να ενταχθεί πουθενά. Πίστευε πως ο καλλιτέχνης πρέπει να είναι ελεύθερος, ώστε να έχει και αδέσμευτη σκέψη.
Το έργο που άφησε πίσω του είναι έργο που έχει προ πολλού ξεπεράσει την εποχή του. Ήταν και θα είναι πάντα διαχρονικό. Τα υλικά του τα αντλεί από τον παγκόσμιο και πιο ιδιαίτερα από τον ευρωπαϊκό πολιτισμό. Ένα παράπονό του ήταν ότι ποτέ δεν ανέβασε έργο του ο Κάρολος Κουν. Ίσως γιατί δεν διέκρινε ο μεγάλος δάσκαλος αρκετά στοιχεία «ιθαγένειας», τουλάχιστον με τον τρόπο που τα εννοούσε ο ίδιος. Είκοσι έξι έργα μάς άφησε. Το ένα καλύτερο από το άλλο. Με μια τεράστια θεματολογική γκάμα. Από τη μικροαστή Πασχαλιά στα «Πασχαλινά παιχνίδια» μέχρι τον Δον Κιχώτη, τον Μενέλαο και την Ελένη των «Κάφρων» έως και τον Φιλοκτήτη.
Περιμένουμε με χαρά το επικείμενο αφιέρωμα. Ίσως γιατί σε αυτήν την εποχή της πρωτοπορίας και του μεταμοντέρνου που διανύουμε, ο Βασίλης Ζιώγας είναι ο γενάρχης και ο γεννήτορας της. Και πρέπει να τον απολαύσουμε και να τον μελετήσουμε. Περισσότερο.
* Ο Πάνος Σκουρολιάκος είναι μέλος της Κ.Ε. του ΣΥΡΙΖΑ και βουλευτής Περιφέρειας Αττικής
