Live τώρα    
15°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
15 °C
12.0°C16.5°C
1 BF 69%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
14 °C
11.5°C16.0°C
0 BF 65%
ΠΑΤΡΑ
Αραιές νεφώσεις
14 °C
7.0°C15.5°C
2 BF 63%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
14 °C
12.8°C15.8°C
2 BF 80%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
5 °C
4.9°C12.9°C
0 BF 100%
ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΣΕΩΝ / "Αηδονολάληε στήθος μου"
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΣΕΩΝ / "Αηδονολάληε στήθος μου"

Φωτογράφισα πρόσφατα μια χρυσή πόρπη από τη Σιβηρική συλλογή του Μεγάλου Πέτρου - που είδα στην έκθεση του Ερμιτάζ στο Βυζαντινό Μουσείο. Ένας πολεμιστής ξαπλωμένος κάτω από ένα δέντρο περιστοιχίζεται από δυο συντρόφους του που έχουν κλειστά τα μάτια (βαθιά συγκέντρωση; πένθος;). Δίπλα παραστέκουν δυο άλογα. Τώρα, εκ των υστέρων, θυμήθηκα τον θρήνο των αλόγων του Αχιλλέα στην Ιλιάδα. Εκείνη τη στιγμή όμως αυθορμήτως ανεκλήθη «ο τελευταίος Βαρλάμης» στο βιβλίο του Θανάση Βαλτινού, ο ήρωας του κλέφτικου τραγουδιού, ξαπλωμένος κάτω από έναν πλάτανο. Ο σημερινός ακροατής / αναγνώστης του τραγουδιού χρειάζεται τη βοήθεια του συγγραφέως που εξηγεί με επιχειρήματα ότι ο Βαρλάμης δεν κοιμάται, είναι νεκρός. Ένα μυστήριο, μια κρυφή πραγματικότητα, που η «κυριολεκτική» ανάγνωση της εποχής μας δεν μπορεί να διακρίνει.

Ακριβώς γι' αυτό, το δευτερογενές σημειωτικό σύστημα στην ποιητική γλώσσα του δημοτικού τραγουδιού, στο οποίο οφειλόταν η νοηματοδότησή του και η πρόσληψή του από το κοινό της εποχής του και την αδυναμία να το αντιληφθούμε σήμερα χωρίς μεσολάβηση, γράφει ο Γ.Μ. Σηφάκης, ανάμεσα σε πολλά άλλα στο πρόσφατο πόνημά του. Χωρίς το σύστημα αυτό τα λόγια των δημοτικών τραγουδιών ενίοτε ακούγονται σαν κοινοτοπίες. Έτσι και στον στίχο του δημοτικού τραγουδιού «η γλώσσα του αηδονολαλεί και κελαηδεί και λέει» ο κλέφτης είναι νεκρός, αποδεικνύει για τον πολεμιστή που έχει χτυπηθεί θανάσιμα και ζητάει από τους συντρόφους του να του κόψουν το κεφάλι για να μην το πάρουν οι εχθροί. «Αηδονολαλεί» η γλώσσα του νεκρού, η φωνή του ακούγεται σαν κελάηδημα μαγικού πουλιού. Αποκαλύπτονται νέα νοήματα και σημασίες, μαγεία και επικοινωνία με τον κόσμο των νεκρών. Αυτό και άλλα πολλά διάβασα στο βιβλίο του Γ.Μ. Σηφάκη «Ζητήματα ποιητικής φιλολογίας & λαογραφίας» - μια συλλογή έντεκα κειμένων από πρακτικά συνεδρίων, δημοσιεύσεις σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά, συμμετοχές σε συλλογικές εκδόσεις και ομιλίες σε πανεπιστήμια ή ερευνητικά ιδρύματα που κυκλοφόρησε προσφάτως από τις εκδόσεις Κίχλη. Μια παρακαταθήκη της θεωρητικής συνεισφοράς του.

Ο Γ.Μ. Σηφάκης είναι ομότιμος καθηγητής της Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης και της Νέας Υόρκης. Κορμός η μελέτη του λογοτυπικού ύφους της παραδοσιακής αφηγηματικής ποίησης. Από την εποχή του Ομήρου, στον Μεσαίωνα και το δημοτικό τραγούδι. Ο μη ειδικός αναγνώστης θα μάθει τους κανόνες της προφορικότητας στη σύνθεση της ποίησης του Millman Parry, του καθηγητή που πέθανε στα 35 του και έθεσε τη βάση της θεωρίας των λογότυπων μελετὠντας και καταγράφοντας με τον συνεργάτη του τον Alfred Lord τους σύγχρονους αοιδούς των Βαλκανίων. Θα κρυφακούσει τις διαφωνίες των ειδικών για το αν συνετέθησαν προφορικά τα Ομηρικά έπη ή υπαγορεύθηκαν ή ήταν έργο ενός που ήξερε να γράφει, τι είναι δημιουργικότητα στην ποίηση, τι είναι οι λογότυποι και οι συγγενείς τους, πώς ο συλλογικός νους υφαίνει και ξαναϋφαίνει δημιουργικά τα ερεθίσματα μιας παραδοσιακής κοινωνίας, τους κοινωνικούς κανόνες, τους μύθους, την ιστορία και πώς αυτή η συνθήκη «δημιουργεί» την ποιητική γλώσσα με τον ίδιο τρόπο που δημιουργείται, θαρρώ, η φυσική γλώσσα σε μια πρωτόγονη κοινωνία...

Η μελέτη του βιβλίου του Γ. Μ. Σηφάκη εκτός από τη διανοητική απόλαυση μου χάρισε στιγμές μεγάλης συγκίνησης όταν διάβαζα για τα ριζίτικα, τα τραγούδια της δυτικής ορεινής Κρήτης, και αναγνώρισα γυρίσματα που είχα ακούσει στο σπίτι από τον πατέρα μου, εκεί που το τραγούδι της τάβλας μετατρέπεται σε αφήγηση κατορθωμάτων για τους Καστροπολεμάρχους. Και φυσικά το «περδικόπανο» της περίφημης Ξαστεριάς κατά την αποκατάσταση του τραγουδιού στην αυθεντική του μορφή, το ύφασμα της εξαπάτησης της πέρδικας, η μήτις του κυνηγού που πάνω του ξεδιπλώνονται τοπία της Κρήτης, προσφιλής μεταφορά του Νίκου Καζαντζάκη.

Γ.Μ. Σηφάκης

Ζητήματα ποιητικής φιλολογίας και λαογραφίας

Κίχλη 2016

Σελ. 296,

16,00 ευρώ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL