Η Πόλις θα υπάρξει μέσ’ στην καρδιά του κάθε ανθρώπου. Είναι η οικουμενική, ανεξίθρησκη και υπερεθνική, αρχετυπική της ζωής νερομάνα, πρωτεύουσα του Νέου Κόσμου που οραματίζεται ο ποιητής Ανδρέας Εμπειρίκος και ονοματίζει Οκτάνα. Και μας διευκρινίζει, μεταξύ άλλων, πολλών, ορισμών της: Οκτάνα θα πη αληθινή ελευθερία και όχι εκείνη η φοβερά ειρωνεία, να λέγεται ελευθερία ό,τι χωρεί και ό,τι εναπομένει στα ελάχιστα περιθώρια που αφήνουν στους ανθρώπους οι απάνθρωποι νόμοι των περιδεών και των τυφλών ή ηλιθίων.
Είναι η πόλις, θεωρώ, που αναδύεται και στην πολυσήμαντη σύνθεση του εικαστικού Γιάννη Ψυχοπαίδη που φέρει τον σημαδιακό τίτλο «Σταθμός Ειρήνη». Είχε στηθεί αρχικά στον ομώνυμο σταθμό του ΗΣΑΠ, διατυπώνοντας, όπως ο ποιητής Γιάννης Ρίτσος, με τις μορφές της, το διαχρονικό όνειρο του παιδιού και της μάνας για το ανεκτίμητο αγαθό της ειρήνης. Βανδαλίστηκε και λεηλατήθηκε πριν από τρία χρόνια από τους αποκαλούμενους φιλάθλους- οπαδούς και τους περαστικούς που πραγμάτωσαν εν τη πλήρη αγνωσία τους τα λόγια του Εμπειρίκου.
Σήμερα έχουμε τη δυνατότητα να την αναγνώσουμε στον σταθμό του μετρό Σύνταγμα όπου μεταφέρθηκε. Αφού «αποκαταστάθηκαν», ο.σ. δημιουργήθηκαν εκ νέου από τον καλλιτέχνη, τα τραυματισμένα θανάσιμα και τα κλαπέντα μέλη της. Ο χώρος που τοποθετήθηκε στο κέντρο της πόλης, σε απόσταση αναπνοής από τη Βουλή, μοιάζει ο πλέον κατάλληλος. Οι ποικίλες διαστρωματώσεις της Ιστορίας της Τέχνης και των γεγονότων που μας καθόρισαν και ενσωματώνει βρίσκονται απέναντι από τις επάλληλες διαστρωματώσεις της Αθήνας. Ο θεατής διαβάζει στον κερματισμένο ιστό των 333 ξύλινων και βαμμένων με ακρυλικά χρώματα και πλασμένων με διαφορετικές εμπρεσιονιστικές, εξπρεσιονιστικές, χειρονομιακές, αφαιρετικές γραφές εικόνων, τα συγκείμενα του κερματισμένου ιστού της μετανεωτερικής κοινωνίας μας. Οδηγείται μέσα από τη φτιαγμένη ως ανοιχτό σταυρόλεξο σύνθεση στους σκαπανείς διανοητές, ποιητές και ζωγράφους που σφράγισαν την πορεία του μοντέρνου αλλά και του ίδιου του καλλιτέχνη, από τον Όμηρο και τον Σολωμό στον Βύρωνα ή τον Καβάφη και τον Σεφέρη κι από τον Τέρνερ, τον Σεζάν, τον Βαν Γκογκ και τον Ένσορ στον Ερνστ, τον Πικάσο ή τον Μπέκμαν.
Κλασικά αγάλματα πλάθονται με χρωματιστές κηλίδες δίπλα στις αποτυπωμένες με οξείες γωνίες ως μαριονέτες φιγούρες της κλυδωνιζόμενης Δημοκρατίας της Βαϊμάρης και πλάι στις εικόνες των προσφύγων που κουβαλούν τη λιγοστή πραμάτεια τους. Ξύλινα μέτρα διαρρηγνύουν επιτηδευμένα ρομαντικά τοπία, καλύπτουν τα πρόσωπα επίσημων παρωδιών πολιτικών. Τα σχηματοποιημένα ποτηράκια και οι ομπρελίτσες του σύγχρονης τουριστικής «ανάπτυξης» αποδομούν τον μύθο του αρχαίου ναού του Σουνίου και οι σχεδιασμένες ηλεκτρικές σκούπες τα πρότυπα της γυναικείας ομορφιάς. Ανάμεσά τους προβάλλονται οι λίστες των εκτελεσθέντων από τους ναζί στην Καισαριανή. Και αιωρούμενες σκάλες δίνουν την αίσθηση μιας ασύμμετρης συμμετρίας.
Ο «Σταθμός Ειρήνη» του Γιάννη Ψυχοπαίδη είναι ένα έργο που μας προτρέπει σε μια εποχή απόλυτης σύγχυσης να αναλογιστούμε ποιοι είμαστε και πώς γίναμε αυτοί που είμαστε. Αλλά και να αναρωτηθούμε, σε μια εποχή όπου η τέχνη έχει μετατραπεί κι αυτή σε «ένα πεδίο ανταγωνιστικό και οι καλλιτέχνες επιδιώκουν οποιοδήποτε έρεισμα, συμπεριλαμβανομένης της αξίας του σοκ» ακόμα και ενός νεκρού παιδιού-προσφυγόπουλου, τι είναι τέχνη.
Info: Γιάννης Ψυχοπαίδης, «Σταθμός Ειρήνη», μετρό Συντάγματος
