Δεν είναι ενδεχομένως προσιτό στη μνήμη καθενός από τους εκλεκτούς αναγνώστες της στήλης ότι η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών αποτελεί οργανωτικά αναμορφωμένη δομή της Ορχήστρας του Ωδείου Αθηνών, όπως ήταν το αρχικό όνομά της. Υπ' αυτήν την επωνυμία και προτού ο ίδιος διακριθεί, πρώτα στο Μινεάπολις και εν συνεχεία στη Νέα Υόρκη, ο Δημήτρης Μητρόπουλος είχε βρεθεί επικεφαλής των μουσικών της, έχοντας προηγουμένως μαθητεύσει και αργότερα διδάξει στο Ωδείο.
Αυτό αιτιολογεί αφ’ ενός την πληθώρα υλικού σχετικού με τον μέγιστο των Ελλήνων αρχιμουσικών, που φυλάσσεται στο υπό διερεύνηση αρχείο του Ωδείου Αθηνών, και αφ’ ετέρου τον λόγο για τον οποίο ανέλαβε εκείνο τη διοργάνωση αφιερωματικής εκθέσεως, υπό την επιμέλεια της υπεύθυνης του Αρχείου Στέλλας Κουρμπανά, στον πάντοτε φιλόξενο και ιδεοτυπικά αθηναϊκό χώρο του Φιλολογικού Συλλόγου «Παρνασσός».
Τα εγκαίνια (7.10.2016) πλαισιώθηκαν από μια πλούσια σε ερεθίσματα εκδήλωση υπό τον τίτλο «Ο Δημήτρης Μητρόπουλος και η Μουσική Πρωτοπορία».
Μετά από μιαν ενδιαφέρουσα ομιλία του καθηγητού και κοσμήτορος του Ιονίου Πανεπιστημίου Χάρη Ξανθουδάκη, αρωγού στον τρέχοντα ερευνητικό πυρετό της διαδρομής, καταγραφής και ψηφιοποίησης του Αρχείου, η εκδήλωση επιφύλαξε ουσιώδες επιδόρπιο στους πολυάριθμους παρισταμένους υπό τη μορφή ακολουθίας εντέχνων μελωδιών του τιμώμενου σε εκτέλεση από την έμπειρη στο ρεπερτόριο του 20ού αιώνα μεσόφωνο Αγγελική Καθαρίου και τον πρύτανη των Ελλήνων ακομπανιατέρ, πιανίστα Δημήτρη Γιάκα.
Ο τρόπος μελοποίησης του Κωνσταντίνου Καβάφη από τον Μητρόπουλο, ως σύλληψη προέκτασης του ποιητικού λόγου με δήλη φόρτιση υπαρξιακού άχθους, επιβεβαιώθηκε από τους ερμηνευτές για 4 από τις «14 Invenzioni» του έτους 1925.
Ιδιαίτερη και ευχάριστη έκπληξη, όμως, αποτέλεσε η πρώτη παγκόσμια παρουσίαση της Romance d’ Esmeralda (1911), σε ποίηση Victor Hugo. Πρόκειται για σύνθεση καθαρά τονική, εκτενούς πιανιστικής εισαγωγής, με χαρακτήρα ρομάντζας, που βοούσε για περισσότερο κρεμώδη ποιότητα φωνής και άλλης τάξεως άρθρωση της Γαλλικής από τη θολή εκείνη της Καθαρίου (φαντασιώνουμε την ένταξη της μελωδίας σε προγράμματα μιας Stéphanie d'Oustrac, μιας Karine Deshayes, μιας Marie-Nicole Lemieux...).
Περιορισμένη έμπνευση εκ μέρους του Μητρόπουλου πυροδότησε «Ο θάνατος του Ναύτη» (1912), σε μέτρια ποίηση της Αικατερίνης Σπηλιωτοπούλου, ενώ και οι «Χαμένες Ελπίδες» (1914), σε ποίηση αγνώστου, θα ωφελούνταν από πιο μαλακή εκφορά. Το πρόγραμμα ολοκληρώθηκε με την περισσότερο ενδιαφέρουσα, υφολογικά μεταβατική «Κασσιανή» (1919), μια μελοποίηση Κωστή Παλαμά.
Τρεις μέρες αργότερα η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών εγκαινίαζε την καλλιτεχνική περίοδο 2016/17 υπό την μπαγκέτα του καλλιτεχνικού διευθυντή της Στέφανου Τσιαλή σε ένα -επίσης αφιερωματικό- τρίπτυχο γύρω από τη «Λειψία [ως] πόλη της Μουσικής». Τη βραδιά εγκαινίασε τολμηρά -για σχηματισμό που ακόμη ορρωδεί προ του ογκόλιθου Ρίχαρντ Βάγκνερ- με το Πρελούδιο στην πρώτη πράξη και τον Θάνατο αγάπης από τον «Τριστάνο και Ιζόλδη». Με την επιφύλαξη ανοικονόμητων χαλκίνων, η Ορχήστρα ακολούθησε τον μαέστρο της και τα έγχορδά της έλαμψαν, επιτέλους ανενόχλητα, στο πυρέσσον κρεσέντο του Liebestod.
Το πρώτο μέρος της συναυλίας ολοκληρώθηκε με το κονσέρτο για βιολοντσέλλο και ορχήστρα του Ρόμπερτ Σούμαν, τριμερές έργο που επ’ ουδενί εξαντλεί το καλλιτεχνικό του μέγεθος στην περίπου 20λεπτη διάρκειά του, αλλ’ αντιθέτως αποτελεί ευσύνοπτο κομψοτέχνημα του Γερμανικού ρομαντισμού, με ασφαλή συμφωνική ύφανση και αγνό εκφραστικό πλούτο, που θέτει απαιτήσεις βιωματικής ενσυναίσθησης στον σολίστ.
Ο Ρώσος Alexey Stadler (Αγία Πετρούπολη, 1991) ανταποκρίθηκε σε αυτές με ήχο ρωμαλέο και πλούσιο, που πλημμύρισε ευεργετικά την αίθουσα «Χρήστος Δ. Λαμπράκης» (Φίλων της Μουσικής) του Μεγάρου των Αθηνών, κατάφορτος από σλαβικής πληθωρικότητας λυρισμό, αλλά και με απόθεμα εσωτερικότητας για το τρυφερό αργό μέρος.
Μια εξ ίσου ευσύνοπτη «Σταχτοπούτα» του κεντρικού ρεπερτορίου ήχησε μετά το διάλειμμα, η 8η συμφωνία του Λούντβιχ Βαν Μπετόβεν, που συχνά παρακάμπτεται, εγκλωβισμένη ανάμεσα στον ορχηστικό διονυσιασμό της 7ης και τον πανανθρώπινο, αυστηρό όγκο της 9ης. Η ερμηνεία του Τσιαλή υπήρξε δραματική και ενίοτε εγερτήρια, με βακχικούς απόηχους της 7ης στο δεύτερο μέρος και μιαν αρκούντως λικνιστική διάθεση στο τρίτο (που όμως σκιάσθηκε από άναρχες παρεμβάσεις ξύλινων και χάλκινων οργάνων). Συνολικά, ωστόσο, θα επιθυμούσαμε μεγαλύτερη φωτοσκίαση και κομψότητα για μια συμφωνία, η οποία, και κατά το συνοδευτικό προγραμματικό δελτάριο, «προσφέρει... ματιά... νοσταλγική στην κλασσική διαύγεια των Χάυντν και Μότσαρτ».
