Όσοι, έστω και σποραδικά, έχουμε την ευκαιρία της παρακολούθησης παραστάσεων σε εξέχοντα λυρικά θέατρα του εξωτερικού συνήθως παρασυρόμεθα και στην αγορά της εμπορικής κυκλοφορίας της παραγωγής, εφόσον φυσικά αυτή καθίσταται διαθέσιμη. Είναι η ανάγκη να συντηρήσει ο μάρτυρας την εμπειρική βίωση του καλλιτεχνικού γεγονότος, διά της φυσικής παρουσίας του σε έναν συγκεκριμένο ιστορικό χωρόχρονο, ανάγκη που αναπόδραστα συναρτάται και με την προσωπική νοσταλγία για το ανεπίστρεπτο. Παρόμοια ευκαιρία παρέχουν κατεξοχήν παραγωγές που φιλοξενούνται στη Μετροπόλιταν Όπερα της Νέας Υόρκης. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που η δοκιμασία της αίθουσας είναι τόσο οδυνηρή ώστε ο κατά κυριολεξίαν «μάρτυρας» προτιμά να την λησμονήσει. Μια από αυτές τις περιστάσεις υπήρξε ο «Τριστάνος και Ιζόλδη» από τη δισέγγονη του συνθέτη Ρίχαρντ Βάγκνερ, την Καταρίνα, στο Φεστιβάλ Μπάυρώιτ. Παραγωγή της οποίας η επί τόπου παρακολούθηση υπήρξε βασανιστική, επειδή η ψυχαναλυτική υπερφόρτωση της φουτουριστικής μεταφοράς της πλοκής όχι μόνον σκότωσε κάθε ποιητική διάσταση της νύχτας, ως ενοχικού αλλά -διάολε- ατμοσφαιρικού υποδοχέα της αμαρτωλής ερωτικής διαφυγής, αλλά και συνοδεύθηκε από σκηνογραφικό, ενδυματολογικό και φωτιστικό εφιάλτη, εγκαθιδρύοντας ένα σχεδόν αδιάπτωτο και καταλυτικό για τη φυσική αντοχή μας σκηνικό σκότος. Η υποδοχή του θεάματος ήταν λιγότερο επώδυνη στην τηλεοπτική μετάδοσή του, αφού η εστίαση του κινηματογραφικού φακού επέτρεπε ευχερέστερη αντίληψη του θεατή για τα επί σκηνής συμβαίνοντα, ισοσκελίζοντας σε ορισμένο βαθμό την κυριολεκτική πλαισίωση της δράσης από σχεδόν διαρκή νύχτα, παρούσα μεν στο κείμενο ως καταφύγιο των εραστών, αλλ’ επ’ ουδενί σε τέτοια καταλυτική έκταση.
Σε αναλογία με τα παραπάνω λοιπόν, ο εν πολλοίς συναρπαστικός «Τριστάνος», τον οποίο παρακολουθήσαμε δορυφορικά από τη Μετροπόλιταν Όπερα ως εναρκτήριο έργο της πανηγυρικής 50ής περιόδου από τη λειτουργία της στο χώρο του Λίνκολν Σέντερ (Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, αίθουσα «Αλεξάνδρα Τριάντη», 8/10/2016), χάρη στην πολύτιμη χορηγία του ΑΝΤ1, μια συμπαραγωγή της Μετ με το Festspielhaus του Μπάντεν - Μπάντεν, το Μεγάλο Θέατρο της Βαρσοβίας και το Εθνικό Κέντρο Παραστατικών Τεχνών του Πεκίνου, ανήκει στα θεάματα που δεν θα επιθυμούσαμε να είχαμε υποστεί in loco, εικάζοντας την ταλαιπωρία του κοινού μιας αχανούς αίθουσας, υποχρεωμένου, για μεγάλο μέρος του έργου, να εικάζει από απόσταση την ασαφή κίνηση ανθρώπινων κουκίδων σε ολοσκότεινο φόντο, δοκιμασία που προφανώς οδήγησε στις ηχηρές αποδοκιμασίες αρκετών κατά την αυλαία της δεύτερης πράξης, φαινόμενο σχεδόν πρωτοφανές στην ιστορία των μεταδόσεων υψηλής ευκρίνειας.
Με αυτή την κολοσσιαία επιφύλαξη, λοιπόν, καθώς και ορισμένες ελάσσονες, όπως τα αναπόφευκτα πλέον επιπρόσθετα πρόσωπα επί σκηνής, ενήλικες και παιδάκια, η επίσης ψυχαναλυτικά κλινική διδασκαλία τού εν άλλοις ιδιοφυούς Mariusz Treliński ήταν σαφώς περισσότερο επεξεργασμένη από εκείνην της Βάγκνερ, τόσο στο επίπεδο διαυγέστερων συμβολισμών, όπως π.χ. η μοιραία συνάντηση ερωτικής μεταστροφής των επώνυμων χαρακτήρων στην α' πράξη που τους οδηγεί σε περαιτέρω κάθοδο στο κλιμακοστάσιο της συνείδησης, όσο και σε εκείνο της υποκριτικής φόρτισης του αδόμενου λόγου. Στην τελευταία ο Πολωνός σκηνοθέτης είχε πολύτιμο συνεργό από το πόντιουμ έναν εξαίσια ώριμο Sir Simon Rattle, ευαίσθητο στις δυναμικές, με ακτινοβόλα ηχητική ευκρίνεια και με εκστατικά αναλυτική φώτιση των δυσνόητων καμπών της γ' πράξης, επικεφαλής της ορχήστρας, που ο ίδιος δήλωσε ότι αγαπά, επειδή εκείνη κατορθώνει να αποκωδικοποιεί, μέσα σε ένα τέταρτο της ώρας, τη σημειολογία των κινήσεών του και να τον ακολουθεί χωρίς χρονοτριβή σε υψηλότερου επιπέδου ερμηνευτικές αναζητήσεις.
Όσο για τη διανομή των ρόλων και των ερμηνευτών τους, αυτή ήρθη στην προσδοκία από ένα θέατρο απαράμιλλου βεληνεκούς όπως η Μετ: πλάι στην παγκοσμίως δεσπόζουσα Ιζόλδη της Nina Stemme, που συνδύασε τρωτή φωνητική ιδιοσυγκρασία και λυρικό εκφραστικό πλούτο με φυσική αντοχή πραγματικής δραματικής υψιφώνου, απολαύσαμε τον σαρκώδη, ευσταθή ήχο, την άψογη άρθρωση και την αδιατάρακτη γραμμή του -νεόφυτου ως Τριστάνου- Αυστραλού τενόρου Stuart Skelton, ερμηνευτικά δυσθεώρητου για τα σύγχρονα δεδομένα στο παραλήρημα της γ' πράξης. Σε αυτούς προσμετρούμε τον Ρώσο βαρύτονο Evgeni Nikitin, ως τον φωνητικά και δραματουργικά πειστικότερο Κούρβεναλ της πρόσφατης εμπειρίας μας, τη συναρπαστική Μπραγκαίνε της συμπατριώτισσάς του μεσοφώνου Ekaterina Gubanova και τον μουσικότατο βαθύφωνο René Pape στον ρόλο του απατημένου βασιλιά Μάρκε. Όλοι τους συναποτελούν λόγους αγοράς του DVD όταν αυτό κυκλοφορήσει, παραλλήλως προς τις σύντομες αλλά συγκινητικές συνεντεύξεις δύο βετεράνων στυλοβατών του Θεάτρου, της μεσοφώνου Rosalind Elias και του μπάσου Justino Diaz, που αναπόλησαν με συγκίνηση για ένα οικουμενικό κοινό τη μετάβαση από την παλιά στην ήδη 50χρονη νέα Στέγη αυτού του εμβληματικού οργανισμού και επικαλέστηκαν τα αγαπημένα λυρικά «φαντάσματα» του παρελθόντος. Τους θυμόμαστε όλους!
