Να παλεύεις. Να παλεύεις με όλα τα μέσα και όλα τα υλικά που σου δίνει η ιστορική στιγμή. Να μη σταματάς και να μην παγιδεύεσαι ούτε στις παγίδες του παρελθόντος ούτε στις παγίδες ενός μέλλοντος αναγκαστικά προβλέψιμου και αίσιου. Είναι μεγάλο πράγμα ο χρόνος και, αφού ζούμε σε συστήματα κοινωνιών που μετρούν (όλα τα μεγέθη), είναι μεγάλο πράγμα ο ιστορικός χρόνος, «ο παππούς μας ο μεγάλος και ο μικρός».
Το ένιωσα για μια ακόμα φορά, καθώς συγκλονίστηκα από τη συνειδητοποίηση του τι είναι ο χρόνος, παρακολουθώντας το περασμένο Σάββατο το εξαίσιο ντοκιμαντέρ «Νοσταλγώντας το φως» του Χιλιανού Πατρίτσιο Γκουσμάν και την αμέσως επόμενη μέρα συμμετέχοντας στην πανηγυρική τελετή απόδοσης του Ιερού χώρου του Σκοπευτηρίου Καισαριανής εκεί όπου ανήκει: στον λαό, στον Δήμο της Καισαριανής.
Ναι, είναι πράγμα ατελεύτητο ο χρόνος και, ναι, ζούμε κάθε δευτερόλεπτο της ζωής μας μέσα στο παρελθόν που θεωρούμε παρόν, γιατί διαφορετικά δεν γίνεται να ζήσουμε, όπως διηγείται ο Πατρίτσιο Γκουσμάν, που «μπερδεύει» την προσπάθεια των αστρονόμων να κοιτάξουν όσο πιο βαθιά μπορούν το παρελθόν του σύμπαντος, που το κοιτάζουμε ως παρόν, από τα αστεροσκοπεία στην έρημο Ατακάμα της Χιλής, ενώ παραδίπλα στην ίδια έρημο (στην ίδια έρημο του αχανούς) γυναίκες, αδελφές, μάνες των αγνοούμενων από τη χούντα του Πινοσέτ (την πρώτη εφαρμογή του νεοφιλελεύθερου πειράματος στην οικονομία, κύριε Κυριάκο) ψάχνουν να βρουν τα οστά των αγαπημένων νεκρών τους.
Ψάχνουν στο αχανές για να υποστυλώσουν το στοιχειωμένο παρόν που θα τους επιτρέψει να εξηγήσουν την ίδια τους τη ζωή. Την ίδια μας τη ζωή. Αυτή τη ζωή που την περασμένη Κυριακή το βράδυ ανασήκωσε από το χώμα του Σκοπευτηρίου ο πρωθυπουργός της Ελλάδας Αλέξης Τσίπρας για να παραδώσει τα ιερά οστά από την αχανή έρημο της μνήμης στον λαό της Καισαριανής, στον απέραντο λαό των πονεμένων ανθρώπων, στον λαό των γυναικών της Χιλής που ψάχνουν τα οστά των αγαπημένων τους στην ίδια έρημο που ενώνει όλους τους λαούς, στην ίδια έρημο που προβιβάζει την οντότητα του ανθρώπου σε μια μεγάλη παγκόσμια οντότητα.
Και είμαι βέβαιος πως στην έρημο Ατακάμα της Χιλής, μια έρημο καμωμένη από παρελθόν θάλασσας, εκεί ακριβώς είναι θαμμένος ο Ναπολέων Σουκατζίδης και ο Μπίκο και ο Σάκκο με τον Βαντσέτι και οι νεκροί του Διστόμου και οι νεκροί του Ολοκαυτώματος και οι νεκροί του δάσους του Κατίν και οι Τσιγγάνοι, οι ομοφυλόφιλοι νεκροί των ολοκληρωτισμών, οι νεκροί της Παλαιστίνης και τα πνιγμένα παιδιά του Αιγαίου και η μεγάλη έρημος από πτώματα στον πάτο της εικόνας που λέγεται Μεσόγειος. Και τόσοι άλλοι όπου γης.
Και είμαι βέβαιος πως οι γυναίκες στην έρημο Ατακάμα τα οστά ολόκληρης της γης ψάχνουν να βρουν. Με ένα φτυαράκι σκάβοντας στο αχανές. Και βρίσκοντας. Αυτό το καθολικό εύρημα νομίζω ότι παρέδωσε ο Έλληνας πρωθυπουργός στον λαό της Καισαριανής και στις γυναίκες των αγνοούμενων της Κύπρου και στις γυναίκες της πλατείας του Μάη και στις γυναίκες της Ατακάμα και στις γυναίκες του Κουρδιστάν και στους άνδρες τους μαζί και στα παιδιά τους μαζί. Πάντοτε «νοσταλγώντας το φως» που ακόμα δεν έφτασε μέχρι εδώ.
Από τη μια να ξαναδιαβάζεις τα σημειώματα των νεκρών που έριχναν στον δρόμο μέσα από τα καμιόνια καθώς τους πήγαιναν για εκτέλεση στον τοίχο της Καισαριανής, από την άλλη να βλέπεις το ζωγραφισμένο αχανές πάνω στις πέτρες της ερήμου: τα ίχνη μιας πρωτόλειας ανθρωπότητας που βάδιζε μέσα στο δικό της αχανές, το ίδιο δηλαδή αχανές μιας πορείας που δεν σταματάει όσα πολυβόλα κι αν στηθούν, όσο κι αν κατακλυσμιαία την εμποδίσει ο καιρός. Δηλαδή αυτό το παρελθόν που ξέσκιζε τα σπλάχνα για να φανεί πως «τα σπλάχνα και η θάλασσα ποτέ δεν ησυχάζουν». Ακόμα κι αν η θάλασσα γίνει η απέραντη έρημος Ατακάμα. Ακόμα κι αν τα σπλάχνα ταραχθούν έως θανάτου μπροστά σε τοίχους εκτελέσεων, σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της υφηλίου.
Τιμητικές ροές δακρύων το βράδυ της περασμένης Κυριακής κι ένα μεγάλο άγημα συγκινημένων ανθρώπων συνόδευσε το δεδομένο της θυσίας στο παραδεδομένο ανακτηθέντων εδαφών του παρελθόντος, ώστε με τα δικά μας φτυαράκια να σκάψουμε το δικό μας μέλλον ψάχνοντας ίχνη και ίχνη μιας παγκόσμιας συγκινημένης προσπάθειας του υπάρχειν.
Αυτή νομίζω πως είναι η προσπάθεια μέσα στις δυσδιάκριτες αρμονικές του σύμπαντος: να μην χάσουμε τον δρόμο μας, δηλαδή να μην ξεχάσουμε ότι προσπαθούμε για τη συνείδησή του υπάρχειν. Να μην πάει χαμένη η θυσία ενός παιδιού που το εκτέλεσαν στα δεκατρία του στον τοίχο της Καισαριανής, να μην πάει χαμένη η θυσία των γονιών στη Χιλή -η σκληρότατη θυσία της ζωντανής ζωής- που κατέδωσαν το παιδί τους (και ζούνε ακόμα) για να μην σκοτώσουν τα θηρία του Πινοσέτ, τα θηρία του φρενιασμένου κέρδους, το ηλικίας ενός έτους εγγονάκι τους. Ένα κοριτσάκι που σήμερα είναι αστροφυσικός και κοιτάει το παρελθόν του χάους, αυτό το πάνθεον άστρων που σε κάνουν να νομίζεις ότι είσαι εδώ, ενώ δεν είσαι. Αυτό, αλλιώς, λέγεται και ομορφιά. Και είναι πληρωμένη με αίμα. Γι’ αυτό έγινε έδαφος.
Σάββατο βράδυ έβλεπα τη γυναίκα της Χιλής, με το πρόσωπο χαραγμένο από μέσα κι έξω σκληρούς ανέμους, να βλέπει και να χαμογελά, κοιτάζοντας από το τηλεσκόπιο το χάος. Κι έβλεπα δίπλα, βράδυ Κυριακής, τον ήσυχο τόπο των δακρύων. Όλοι ήμασταν δίπλα. Στον τόπο της θυσίας δεν ήταν κανείς. Γι' αυτό λέω: Έχουμε ακόμη πολλή έρημο μπροστά μας.
Κι όποιος θέλει να καταλάβει, θα καταλάβει.
