Πριν κλείσουν 9 μήνες από την επιστροφή του στο θρόνο, το ζεστό βραδινό της 4ης Αυγούστου 1936, ο Γεώργιος υπέγραφε δύο διατάγματα αναστολής σειράς άρθρων του Συντάγματος και κήρυξης στρατιωτικού νόμου, καθώς και διάλυσης της Εθνοσυνέλευσης. λόγω... «απειληθείσης σοβαράς διαταράξεως της δημοσίας τάξεως» από τα σχέδια του κομμουνισμού ο οποίος «επίστευεν ότι επέστη η στιγμή της ανατροπής του «κοινωνικού καθεστώτος».
Τα διατάγματα είχε συντάξει ο εκλεκτός του στην πρωθυπουργία Ι. Μεταξάς. Ο ίδιος ο βασιλιάς, σύμφωνα με το διευθυντή του Πολιτικού του γραφείου καθηγητή Θεόδωρο Αγγελόπουλο, μάλιστα αναρωτήθηκε... «μήπως έπρεπεν να κρατήσω Εγώ την Δικτατορίαν» (!) αποδεικνύοντας για άλλη μια φορά ότι το επίθετο Γκλύξμπουργκ που σημαίνει στα γερμανικά φρούριο ευτυχίας, για την χώρα αποδεικνύονταν σε Ουγκλύξμπουργκ, δηλαδή φρούριο δυστυχίας.
Τρεις - τέσσερις άνθρωποι, ο βασιλιάς, ο πρωθυπουργός του, ο υπουργός εσωτερικών Σκυλακάκης και η φαιά προσωπικότητα του νέου καθεστώτος, ο εξ απορρήτων του Μεταξά δημοσιογράφος Ι. Διάκος, φαίνεται ότι ήταν οι μόνοι που γνώριζαν τις διεργασίες που είχαν οδηγήσει στην κήρυξη της Δικτατορίας. Οι υπουργοί της Κυβέρνησης, απλά κλήθηκαν στο πρωθυπουργικό γραφείο ένας - ένας και προσυπέγραψαν τα διατάγματα, με τρεις μόνο τιμητικές εξαιρέσεις.
Την ίδια βραδιά η Ειδική Ασφάλεια προχώρησε σε μαζικές συλλήψεις συνδικαλιστών κι εργατών, των βουλευτών του Πα- λαϊκού Μετώπου, Δημήτρη Γληνού και Βασίλη Βέρβερη, των αγροτιστών Ιωάννη Σοφιανόπουλου και Κώστα Γαβριηλίδη, του νεαρού βουλευτή των φιλελευθέρων υφηγητή Θεμιστοκλή Τσάτσου και του καθηγητή του Συνταγματικού Αλέξανδρου Σβώλου.
Η επόμενη μέρα ανέτειλε χωρίς κανένα φανερό έκτακτο μέτρο, εκτός από την απαγόρευση κυκλοφορίας όλων των εφημερίδων και ένα Διάγγελμα του πρωθυπουργού κολλημένο στους τοίχους, διαστάσεων 0.65 Χ 0.40, με τα επιχειρήματά του «γιατί Δικτατορία» Ο πιστός στο θρόνο Στρατός παρέμεινε στους στρατώνες, ενώ το απόγευμα της ίδιας μέρας ο νέος Δικτάτορας, προχώρησε σε ανασχηματισμό της κυβέρνησής του. Ο βρετανός πρέσβης, σερ Σίνδευ Ουάτερλόου, τηλεγραφούσε στο Λονδίνο: πρόκειται για «κυβέρνηση μηδενικών» με «εγκέφαλο» τον Βασιλιά και στο πηδάλιο ως «όργανό του» τον «πολύ ταπεινό υπηρέτη του» Ιωάννη Μεταξά.
Μ’ αυτά τα μηδενικά λοιπόν αρχίζει μια νέα Δικτατορία, εκείνη της 4ης Αυγούστου, που φιλοδοξεί να οικοδομήσει ένα «Νέον Κράτος», εκείνο του «Τρίτου Ελληνικού Πολιτισμού», σε προφανή μίμηση του Ναζιστικού Τρίτου Ράιχ και με βάση το δόγμα του «Φύρερ - Πριντσίπ» δηλαδή της παντοδυναμίας του Αρχηγού και «Εθνικού Κυβερνήτη», όπως αυτοονομάστηκε ο κ. Μεταξάς.
Δεν είναι εδώ ο χώρος προφανώς ανάλυσης της φύσης του καθεστώτος, που θέλει να μοιάζει με τα αντίστοιχα ολοκληρωτικά καθεστώτα της εποχής. Όπου ο φιλελεύθερος ατομικισμός, ο κοινοβουλευτισμός και ο κομμουνισμός -όπου κομμουνισμός σημαίνει κάθε τι το μοντέρνο, δημοκρατικό και προοδευτικό- εξοβελίζονται στο πυρ το εξώτερο.
Σύνταγμα δεν υπάρχει, ούτε χρειάζεται, η χώρα κυβερνιέται με Διατάγματα και Αναγκαστικούς Νόμους, όπου ό,τι δεν απαγορεύεται είναι υποχρεωτικό.
Κάποιες πρωτόγνωρες φωτιές ανάβουν με πρωτοβουλία φασιστών φοιτητών
Οι μικρές φασιστοειδείς ομάδες φοιτητών, όχι μόνο χαιρετίζουν «την νέαν τάξην πραγμάτων», αλλά προχωρούν στη διοργάνωση μιας πράγματι εντυπωσιακής... πρωτοβουλίας.
Στις 10 Αυγούστου, στα ιστορικά για τους φοιτητικούς αγώνες Προπύλαια του Πανεπιστημίου, κατά μίμηση του μεγάλου ναζιστικού τους πρωτοτύπου, συντροφευμένοι από τραμπούκους και αλήτες, με αλαλαγμούς χαράς ανάβουν φωτιές όπου καίνε εκατοντάδες τόμους βιβλίων ελλήνων και ξένων. Συγγραφείς τους δεν είναι μόνο οι κλασικοί του κομμουνισμού, σοσιαλισμού και αναρχισμού, αλλά και ο Χάινε, Μπέρναρ Σω, ο Φρόυντ, ο Τσβάιχ, ο Ανατόλ Φράνς, ο Γκόρκυ, ο Ντοστογιέφσκι, ο Τολστόι, ο Γκαίτε, ο Φίχτε, ο Δαρβίνος ακόμη και ο Καρκαβίτσας και ο... Παπαδιαμάντης!
Το κάψιμο συνεχίζεται στους Στύλους του Ολυμπίου Διός και πιο οργανωμένα στις 16 του μήνα στον Πειραιά. Αντιγράφουμε από τις εφημερίδες:
«Η Εθνική Φοιτητική Νεολαία Πειραιώς, προβαίνουσα εις την εξαφάνισιν δια πυρός ολοκλήρου σειράς κομμουνιστικών εντύπων, την προσεχήν Κυριακήν και ώραν 8μ.μ. και εν τη Πλατεία Πασαλιμανίου, προσκαλεί άπαντας τους εθνικόφρονας ίνα εν σώματι μεταβούν και συμμετάσχουν εις την τελετήν».
Το πόσο πλατιά είναι η έννοια κομμουνιστικό βιβλίο, μας δίνει η επόμενη ανακοίνωση της «Επιτροπής Εθνικοφρόνων Γονέων Πειραιώς»:
«καλούνται άπαντες οι εθνικόφρονες γονείς της Πόλεως Πειραιώς, όπως προσέλθουν κομίζοντες άπαντα τα κομμουνιστικά διδακτικά βιβλία των Σχολείων, ίνα καώσι ομού μετά σειράς ολοκλήρου κομμουνιστικών εντύπων, τη ενεργεία της Εθνικής Φοιτητικής Νεολαίας Πειραιώς».
Ένας ατέλειωτος κατάλογος, με πάνω από 400 τίτλους απαγορευμένων βιβλίων, σύντομα συγκροτείται από το καθεστώς, ενώ η πανταχού παρούσα λογοκρισία πετσοκόβει ακόμη και την Αντιγόνη του Σοφοκλή και εξαφανίζει από προσώπου γης τον «Επιτάφιο» του Περικλή, του Θουκυδίδη.
Πριν από 100 τόσα χρόνια, ο γερμανό-εβραίος ποιητής Χάινε είχε γράψει: «Όπου καίγονται βιβλία, αργά ή γρήγορα θα καούν και άνθρωποι». Ειρωνικά, αλλά μάλλον βιαστικά, από τη Βιέννη ο Σίγκμουντ Φρόυντ σημείωνε «Η ανθρωπότητα φαίνεται να έχει προοδεύσει, γιατί ενώ τον Μεσαίωνα καίγανε τον συγγραφέα, τώρα καίνε μόνο τα βιβλία του».
Και πράγματι, από το κάψιμο των βιβλίων και τις αυθαίρετες συλλήψεις, σχεδόν αμέσως φτάσαμε στα συστηματικά βασανιστήρια, τις φυλακίσεις, τις εξορίες, τη φάλαγγα, τη γάτα, τον πάγο, το ρετσινόλαδο...
Ενώ κυνικά ο υφυπουργός Ασφαλείας Μανιαδάκης διακήρυσσε: «αι ποινικαί δίκαι, των συλλαμβανομένων δεν εξυπη-ρετούν, αδέσμευτοι δικονομικών κανόνων... να επιβάλλωσι τας νομίμους κυρώσεις»!
Υπάρχουν βέβαια και οι αδούλωτοι φοιτητές
Παρά το κλίμα τρόμου και τη χλιαρή πρώτη αντίδραση των αστών πολιτικών, όλες οι νεολαίες αστικών και αριστερών κομμάτων, υπερβαίνοντας τις κομματικές διαμάχες και με αιχμή την σπουδάζουσα νεολαία της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, στέκουν από την πρώτη ώρα μαχητικά, εχθρικές προς το «Νέον Εθνικόν Κράτος».
Μέσα στον Αύγουστο κιόλας συγκροτούν το «Αντιδικτατορικό Μέτωπο Νέων» και λίγο αργότερα την «Φιλική Εταιρεία». Η «Ένωση Νέων Ελλάδος» όχι μόνο δεν ανέστειλε τις λειτουργίες της, αλλά έδρασε καταλυτικά για την οργάνωση του Αντιδικτατορικού Μετώπου, σε εκδρομή μάλιστα που οργάνωσε τον Σεπτέμβριο του 36, στο φρούριο της Φυλής στην Πάρνηθα, ο επικεφαλής της Νίκος Καρβούνης, μίλησε ανοικτά για την ανάγκη ενός πλατιού αντιφασιστικού ενωτικού μετώπου. Αντιδικτατορικές εφημερίδες αρχίζουν να κυκλοφορούν παράνομα, συνθήματα αρχίζουν να εμφανίζονται στους τοίχους, ξαφνικές μικρο-διαδηλώσεις σημειώνονται σε κεντρικούς δρόμους, διαμαρτυρίες για τις απολύσεις αντικαθεστωτικών καθηγητών, όπως των Αλ. Σβώλου και Π. Λορεντζάτου της Φιλοσοφικής, εμφανίζονται. Το Αντιδικτατορικό Μέτωπο Νέων που συντόνιζε αυτές τις κινήσεις έχει δημιουργήσει -σύμφωνα με τους Λιναρδάτο και Ραφτόπουλο- συντονιστική επιτροπή, αποτελούμενη από τους Εμ. Κοθρή και Βασ. Ποντικόπουλο, της Φιλελεύθερης Νεολαίας, Ηλ. Μπρεδήμα, της Νεολαίας του Λαϊκού Κόμματος, Μπάμπη Δρακόπουλο, Αλ. Προβελέγγιο και Α. Φικιώρη, της ΟΚΝΕ, Μανούσο Πλουμίδη, Γιάννη Παπαθεοδώρου, Νίκο Λουρωτό, της Σοσιαλιστικής Πρωτοπορίας, Κομν. Πυρομάγλου, της Ένωσης Νέων Ελλάδας, που ορίστηκε και γραμματέας του Μετώπου, και εκπροσώπους των νεολαίων του Αγροτοεργατικού, Μ. Φιλνισάκο, και των Κομμάτων του Γ. Καφαντάρη, Βενέτη και Μπουρδάρα, του Γ. Παπανδρέου Βλουμίδη, του Μυλωνά και του ‘Ενωτικού του Κανελλόπουλου, Λ. Ξάνθο.
Βέβαια, η επιβολή της δικτατορίας μπορεί να είχε ανακόψει κάθε κίνηση φοιτητικής διεκδίκησης, να είχε διαλύσει τις φοιτητικές οργανώσεις, πλην των φασιστοειδών, αλλά δεν είχε κατορθώσει παρά τις διώξεις, να επιφέρει καίρια πλήγματα σ’ αυτές τις κινήσεις, παρά την βοήθεια του «Εθνικού Παμφοιτητικού Συλλόγου» στην Αθήνα και της «Εθνικής Παμφοιτητικής Ενώσεως» στη Θεσσαλονίκη, οι οποίες σε συνεργασία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και με τις Πρυτανικές αρχές, συμβάλλουν, με όλες τις δυνάμεις τους, στις διώξεις των αντιδικτατορικών φοιτητών.
Ο δικτάτορας διαισθάνεται τον κίνδυνο κατά την επίσημη επίσκεψή του στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης στις 26 Οκτωβρίου. Η επίσκεψη εντάσσονταν στον πρώτο εορτασμό της απελευθέρωσης της πόλης, που είχε ο ίδιος αποφασίσει, και έγινε στη μεγάλη αίθουσα τελετών του Πανεπιστημίου. Η είσοδός του, παρά τα δρακόντεια μέτρα της Ασφάλειας, σύμφωνα με τις αναμνήσεις της τότε φοιτήτριας της Φιλοσοφικής Μαρίας Αγριγιαννάκη, αργότερα Καραγιώργη, συνοδεύτηκε από «σύννεφα προκηρύξεων που έπεφταν μπροστά του από τα παράθυρα, το ταβάνι, από τα πιο απρόσμενα μέρη». Ο «Εθνικός Κυβερνήτης κραυγάζει προς τους φοιτητές:
«Σας απαγορεύω να έχετε διαφορετικές ιδέες από αυτές του κράτους. Σας ζητώ όχι μόνο να έχετε τις ίδιες ιδέες, αλλά να πιστεύετε σ’ αυτές και να δουλεύετε γι‘ αυτές με ενθουσιασμό. Αν κάποιος από σας έχει διαφορετικές ιδέες, καλύτερα να μείνει αμόρφωτος»!
Στον δε Πρύτανη, καθηγητή της Φιλοσοφικής Στυλ. Παπαδάκη, που στην προσφώνηση του αναφέρθηκε στα προβλήματα τα οποία αντιμετώπιζε το Πανεπιστήμιο, απαντά έντονα:
«Κύριε Πρύτανη το Πανεπιστήμιο σας, είναι μαλλιαροκομμουνιστικό Ίδρυμα, κάντε το πρώτα εθνικό και μετά θα έχετε όλη μου τη συμπαράσταση».
Σε επιτροπή φοιτητών, μάλιστα, που μετά την τελετή του ζήτησε την επαναλειτουργία του εστιατορίου της Φοιτητικής Λέσχης που είχε κλείσει η Ασφάλεια, γεγονός οικονομικά δυσβάστακτο, ειδικά για τους φτωχούς φοιτητές από αγροτικές οικογένειες, τόνισε:
«Και αφού δεν έχετε τα μέσα να σπουδάσετε, γιατί ήρθατε στο Πανεπιστήμιο. Να καθίσετε στα χωριά σας, να οργώσετε τα χωράφια του πατέρα σας και στο Πανεπιστήμιο να έρθουν όσοι μπορούν».
Από το βιβλίο του Άλκη Ρήγου, Ελληνικό Πανεπιστήμιο και φοιτητικό κίνημα. Από το χθες, στο σήμερα του θεσμού, που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Παπαζήση
